درمان وسواس و چگونگی جلوگیری از آن

وسواس القائاتی است که به ذهن انسان می‌آید و باعث تکرار بعضی از کارها به صورت ناخواسته است. شاید خیلی‌ها رو دیده باشید که دچار این مشکل هستند. وسواس در انجام فرایض دینی امری ناپسند است. بنابر آموزه‌های دینی وسواس از القائات شیطان است و باید از آن پرهیز کرد. اما سوالی که پیش می‌آید این است که راه درمان وسواس چیست؟ در این مقاله راه‌های درمان وسواس را از آموزه‌های دینی بیان خواهیم کرد و اینکه تفاوت الهامات رحمانی با خطورات شیطانی چیست.

در ادامه ویدیویی از دکتر سید محسن میرباقری را مشاهده می‌فرمایید.

ویدیو: راه درمان وسواس فکری یا وسواس عملی چیست؟

وسواس چیست؟

وسواس یعنی القائاتی که ناخواسته به ذهن انسان وارد می‌شود. فکرهایی که انسان دوست ندارد و به ذهنش می‌آید و باعث تکرار بعضی از کارها می‌شود. وسواس به شکل‌های مختلف است. گاهی در نجس و پاکی این طور می‌شود و گاهی در چیزهای دیگر. اول باید ببینیم که وسواس چیست. در آموزه‌های دینی به ما گفته اند مراقب باشید، این القاء شیطان است.

خطورات شیطانی یا القاء شیاطین

ما یک راه ورودی و نفوذی به ذهن داریم. متاسفانه گاهی شیاطین از طریق همین راه نفوذی به ما فکری را القاء می‌کنند. شیطان نمی‌تواند ما را مجبور به انجام کاری بکند. کار شیطان وسوسه کردن است. او کارهای بد را در ذهن ما خوب جلوه می‌دهد و با جلوه‌گری و بزک‌کردن سعی می‌کند ما را به سمت انجام کارهای ناپسند ترغیب کند.

شیطان به این وسیله خیلی مزاحمت ایجاد می‌کند. وسواس از طرف شیطان است. در قرآن آمده: «مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ». یعنی ما پناه می‌بریم به خدا از شر وسوسه کننده‌ها، از شر خطورات شیطانی و القائات بد.[1]

الهامات رحمانی

نوع دیگری از الهامات و خطورات ذهنی الهاماتی است که از طرف خداوند به ما می‌شود. خداوند از طریق ملائکه این کار را انجام می‌دهد. گاهی ملائکه خدا به ما فکری را القاء می‌کنند. آن‌ها هم گاهی در ذهن ما رسوخ می‌کنند و یک مطلب حقّی را به ما القاء می‌کنند.

گاهی ملائکه ما را به فکر یک گناهی می‌اندازند که توبه کنیم. به فکر این می‌اندازند که چرا احترام پدر یا مادر را نگه نداشتیم، برویم جبران کنیم. ملائکه خیلی به ما کمک می‌کنند. اگر ما به این الهامات رحمانی عمل کنیم خداوند متعال هم هدایت خود را برای ما بیشتر می‌کند و درهای رحمت خود را به روی ما می‌گشاید.

هرچه به این الهامات عمل کنیم الهامات بیشتری برای ما خواهد آمد و ما را راهنمایی و هدایت می‌کند.

تفاوت الهامات رحمانی با خطورات شیطانی

در اینجا یک سوال پیش می‌آید و آن این است که چطور می‌توان الهامات الهی را از وسوسه‌های شیطانی تشخیص داد؟ وقتی یک الهام درونی برای من ایجاد می‌شود و چیزی به ذهن من می‌رسد چطور بفهمم که این از طرف خدا است یا شیطان؟
اول باید تفاوت این دو را با هم بدانیم. الهامات الهی کاملا مطابق فطرت انسان است ولی القائات شیطان مخالف فطرت انسان است. شیطان با رنگ کردن و زیبا جلوه دادن سعی می‌کند زشتی گناه را برای انسان بپوشاند اما اگر کمی دقت و تأمل داشته باشیم و قبل از انجام کار تفکر کنیم و از خداوند کمک بخواهیم که ما را راهنمایی کند؛ برای انسان کاملا روشن خواهد شد که این کار بر خلاف طبع انسان و بر خلاف فطرت پاک انسان است.
دوم این که الهامات رحمانی چون مطابق فطرت است عمل به آن باعث نشاط و سبکی در انسان می‌شود. اما خطورات شیطانی چون مخالف طبع و فطرت انسان است عمل به آن باعث برهم خوردن آرامش درونی انسان و ایجاد سنگینی در شخص می‌شود.
سوم این که این را باید بدانیم هرچقدر ما به الهامات الهی بیشتر توجه کنیم این الهامات برای ما بیشتر می‌شود و هرچقدر به القائات شیطانی عمل کنیم شیطان بیشتر بر ما مسلط خواهد شد و این خطورات بیشتر به ذهن ما می‌آید. پس راه گریز از خطورات شیطان در قدم اول، عدم توجه به آن است. در مقابل تا می‌توانیم باید به الهامات الهی اهمیت بدهیم تا نور هدایت برای ما بیشتر شود.

راه‌کار درمان وسواس

برای دور کردن وسوسه شیطان و درمان وسواس چند راه وجود دارد:

۱. کثرت یاد خدا

آن‌چه که وسوسه شیطان را دفع می‌کند ذکر خدا است، کثرت یاد خدا در درمان وسواس بسیار موثر است. در زمانی که ما به یاد خدا باشیم شیاطین از ما دور هستند. قرآن درباره متقین می‌فرماید: متقین یکی از شرایطشان این است که وقتی مرتکب گناهی می‌شوند به یاد خدا می‌افتند. همین که به یاد خدا می‌افتند بصیر می‌شوند که این القائات از شیطان بوده، پس استغفار می‌کنند، به خدا پناه می‌برند، خدا هم به آن‌ها پناه می‌دهد.

پس برای دوری از این خطورات و مقابله با آن باید به خدای رحمان پناه ببریم. این خطورات همیشه در زندگی ما هست ما هم باید دائما به یاد خدا باشیم. یاد خدا باعث می‌شود شیطان نتواند در ذهن ما رسوخ کند.

۲. ذکر «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه»

ذکر «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه» خیلی موثر است. در مورد این ذکر گفته‌اند که وسوسه‌های شیطان را از ما دور می‌کند. هر وقت دیدیم که یک شوری، یک وسواسی، یک فکری در دل ما است که دوست نداریم و به ذهن ما دارد می‌آید، بدانیم این از طرف شیطان است. گاهی برخی افکاری می‌آید که با اعتقاداتمان بازی می‌شود. در این موارد ذکر «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه» را یک مقداری مداومت کنیم آرامش پیدا می‌کنیم.

۳. ذکر صلوات

وقتی احساس آرامش کردیم صلوات بفرستیم، نورانیت در قلب ما ایجاد می‌شود و می‌بینیم که با آن حالتی که ما را رنج می‌داد خیلی فاصله گرفتیم.

۴. آیه ۴ سوره فتح

 آیه ۴ سوره فتح هم درباره آرامش بخشی خدا به مومن است.‌ دست راست را روی قلب بگذارید و این آیه را بخوانید: «هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ»[2] خدا است که آرامش را بر دل مؤمنین نازل می‌کند که ایمان آن‌ها را بیافزاید. قرآن می‌فرماید: «وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا»[3] لشکریان آسمان و زمین از آن خدا است. پس از هیچ چیزی نباید نگران باشید. خدا هم عزیز و حکیم است و همه چیز به دست او است و ما را یاری خواهد کرد.

راه‌کار عملی: بی تفاوتی به افکار منفی

وسواس یک راه اجرایی هم دارد. آن هم این است که بی اهمیت باشیم؛ چون وقتی وسواس فکری می‌آید انسان خودش را خیلی می‌خورد که چرا من دارم این جوری فکر می‌کنم. بدانیم که این حال برای ما نیست. وسوسه شیطان است. پس اهمیت ندهیم. بگویید خدایا تو که می‌دانی این افکار برای من نیست. نادیده بگیرید. بعد کلا بی خیال بشوید. هرچه که بخواهیم بیشتر توجه کنیم بدتر می‌شود. بی خیالِ بی خیال این وسوسه‌های فکری باشیم.

وسواس در نجاست و پاکی

در خصوص نجس و پاکی که بعضی‌ها گرفتار هستند، خیلی باید دقت داشت. مثلا دست را آب می‌کشد و باز هم به دلش نمی‌چسبد، این به دل نچسبیدن از طرف شیطان است. یعنی شیطان یک حسی به ما القاء می‌کند، هم فکر القاء می‌کند و هم حس. آدم احساس می‌کند که درست نشد.

همه فقهای ما گفتند که عمل به این وسوسه حرام است. ما اگر تکلیفمان را انجام دادیم هرچه فکر منفی به دلمان آمد که درست نشده باید به آن توجه نکنیم. بلند شویم و برویم سراغ کارمان. نمازمان را با همان که فکر می‌کنیم آبکشی نشد بخوانیم. ما دیگر وظیفه نداریم. بعد از مدتی می‌بینم من نمازم را خواندم، با خدا هم حرف زدم، بیخودی دغدغه داشتم. به این دغدغه‌ها عمل نکنید.

پس برای درمان وسواس فکری باید تلاش کنیم، به خدا پناه ببریم و از او مدد بجوییم.

همچنین در این موضوع، تزکیه نفس بسیار می‌تواند موثر و کمک‌کننده باشد. با تزکیه نفس می‌توانیم روح و فکر خود را پاکسازی کنیم و به ارتقاء اخلاقی و رشد معنوی برسیم. تزکیه نفس یک سفر عمیق و معنوی است که به ما این امکان را می‌دهد تا از دنیای پر از تاریکی و صفات منفی خود عبور کنیم و به سوی نور و رشد روحانی حرکت کنیم.

---

[1] سوره ناس، آیه ۴.

[2] سوره فتح، آیه ۴.

[3] سوره فتح، آیه ۷.