حجاب در آیات و روایات

حجاب و پوشش، به عنوان یکی از مسائل مهم در حیات فردی و اجتماعی، در آیات قرآن و روایات اهل بیت علیهم‌السلام مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. از آنجا که حجاب بخشی اساسی از عبادت و انضباط اخلاقی در اسلام است، با پرداختن به این موضوع خطیر می‌توان به جوانب عمیق‌تر آن پی برد و به شناخت بهتری در این زمینه رسید، زیرا که هیچ یک از احکام الهی بدون حکمت نیست و همه برای رشد و تعالی انسان‌ها از سوی خدای متعال ابلاغ شده است.

در این مقاله، قصد داریم نگاهی دقیق‌ به تعلیمات قرآن و اهل بیت (ع) درباره حجاب داشته باشیم و فلسفه آن را مورد بررسی قرار دهیم تا برای درک بهتر و ارتقاء دانش عمومی درباره حجاب و اهمیت آن در زندگی انسان‌ها، قدمی هر چند کوچک برداریم.

معنای حجاب

حجاب به معنی عام که در قرآن به آن تاکید شده است، شامل هر نوع پوشش و مانع از وصول به گناه است، از جمله پوشاندن چشم از نگاه به نامحرم، حجاب گفتاری زنان در مقابل نامحرم و….

حجاب به معنی خاص، به معنی پوشش زن است که در آیات مختلف قرآن از جمله آیه 31 سوره نور و آیات 33 و 59 سوره احزاب به عنوان يكی از احكام وجوبی اسلام به آن اشاره شده است، و اين است كه زن، هنگام معاشرت با مردان، بدن خود را بپوشاند و به جلوه‌گری و خودنمايی نپردازد.

نوع حجاب

قبل از ظهور اسلام، نوع حجاب و پوشش بین زن و مرد در ادیان و فرهنگ‌های مختلف متنوع بوده است و بسته به شرایط اجتماعی، فرهنگی و دینی هر جامعه، تفاوت‌های زیادی داشته است. در این زمان‌ها، آداب و رسوم مرتبط با پوشش و حجاب معمولاً توسط فرهنگ و سنت‌های هر جامعه تعیین می‌شد.

به عنوان مثال:

در فرهنگ‌ یونان باستان: در برخی از تصویرها و نقاشی‌ها، زنان با لباس‌های ساده و حجاب مناسبی نشان داده شده‌اند که نمایانگر فرهنگ و هنر آن دوران بوده است.

درفرهنگ‌ روم باستان: در جوامع رومی زنان و مردان رومی با لباس‌های متمایزی به تن ظاهر می‌شدند که نشان‌دهنده وضعیت اجتماعی و فرهنگی آنان بود.

فرهنگ‌های چین باستان: در چین باستان نیز مفهوم حجاب و پوشش بین زنان و مردان به شکلی خاص و منحصر به ‌فرد بوده که ارزش‌ها و فرهنگ آن دوران را می‌رساند.

همچنین زنان جزیرة العرب قبل از نزول آیات حجاب دارای پوشش بوده‌اند و نوع پوشش زنان متمول با کنیزان تفاوت داشته که با نزول آیات حجاب بر پوشش بهتر و رعایت حجاب برای همه زنان تأکید گردید.

واژگان قرآنی پوشش

در قرآن کریم کلماتی در خصوص پوشش زنان بکار رفته است. از جمله این واژگان:

– خمر:‌ به چیزی گفته می‌شود که سر و گردن و قسمتی از سینه را می‌پوشاند که مصادق بارز آن روسری و مقنعه است.

– جلباب:‌ پوششی که سرتاسر بدن را می‌پوشاند.

تاریخ حجاب

تاریخچه حجاب به عنوان یک مفهوم اخلاقی و اجتماعی، به قرن‌ها پیش از اسلام باز می‌گردد و در ادیان و فرهنگ‌های مختلف وجود داشته است. مفهوم حجاب به عنوان یک پوشش و محدوده بین زن و مرد، در فرهنگ‌ها و دین‌های مختلف تاریخی بوده است. در تاریخ مصر باستان و یا یونان باستان در تصویرهای هنری  زنان و مردان پوشش‌های خاص خود را داشته و زنان با لباس‌های بسیط و حجاب مناسب نشان داده شده‌اند.

آنچه قابل اهمیت است این که مفهوم حجاب و پوشش یکی از جنبه‌های مهم فرهنگ و اجتماع هر جامعه و دین است و تأثیرات عمیقی بر ارتباطات اجتماعی، اخلاق و احترام به خود و دیگران دارد.

حجاب در ادیان و تمدن‌های دیگر

حجاب یا پوشش زن، به عنوان یک مفهوم اخلاقی و اجتماعی، در جوامع قبل از اسلام، مسیحیت و یهودیت نیز وجود داشته است. در مسیحیت بهترین مصداق برای اهمیت رعایت حجاب پوشش کامل اعم از مقنعه‌ها و لباس‌های بلند راهبه‌های آنهاست.

زنان یهودی نیز به پوشش معقول و متناسب با احترام و حفظ شأن شخصی خود توصیه شده‌اند و قوانین خاصی در مورد پوشش و حجاب در جوامع یهودیت تعیین شده است، به طوری که زنان اصیل یهودی حجاب داشتند و چادر بر سر می‌کردند.

خمار و جلباب نیز به عنوان حجاب زنان عرب در جزیرة العرب وجود داشته است. همچنین در بین زرتشتیان در ایران از حجاب زنان گزارشاتی در تاریخ آمده است و در مجسمه‌ها و تابلوهایی که از آن دوره‌ها موجود است زنان را با پوششی کامل به تصویر کشیده اند.

حجاب در ایران باستان و هند

ویل دورانت شرق‌شناس معروف در بخشی از کتاب «تاریخ تمدن» خود درباره پوشش زنان ایران باستان این گونه می‌نویسد: «زنان طبقات بالای اجتماع جرات آن را نداشتند که جز در تخت روان روپوش‌دار از خانه بیرون بیایند و هرگز به آنان اجازه داده نمی‌شد که آشکارا با مردان رفت و آمد کنند و زنان شوهردار حق نداشتند هیچ مردی را – ولو پدر یا برادرشان باشد –  ببینند. در نقش‌هایی که از ایران باستان بر جای مانده است، هیچ صورت زنی دیده نمی‌شود و نامی از ایشان به نظر نمی‌رسد».

وی همچنین می‌نویسد: «در زمان زردشت زنان منزلتي عالي داشتند، با كمال آزادي و با روي گشاده در ميان مردم آمد و شد مي كردند[1]».

در هند نیز حجاب شدیدی حکمفرما بوده، ولی درست روشن نیست که قبل از نفوذ اسلام در هند وجود داشته است و یا بعد ها پس از نفوذ اسلام در هند رواج یافته است و هندوان غیر مسلمان تحت تاثیر مسلمانان و مخصوصا مسلمانان ایرانی حجاب زن را پذیرفته‌اند.

آنچه مسلم است این است که حجاب هندی نیز نظیر حجاب ایران باستان سخت و شدید بوده است[2]. از گفتار ویل دورانت در جلد دوم تاریخ تمدن بر می آید که حجاب هندی به وسیله ایرانیان مسلمان در هند رواج یافته است.

به هر حال آنچه مسلم است این است که قبل از اسلام حجاب در جهان وجود داشته، اما حدود حجاب اسلامی با حجابی که در ملل باستانی بود تفاوت هایی دارد و علل و فلسفه حجاب از نظر اسلام نیز متفاوت است[3].

حجاب در مسیحیت

حجاب برای زنان در بین مسیحیان، امری واجب بوده است. «جرجی زیدان»، دانشمند مسیحی در این‌باره می‌گوید: «اگر مقصود از حجاب، پوشانیدن تن و بدن است، این وضع، قبل از اسلام و حتی پیش از ظهور دین مسیح، معمول بوده است و آثار آن هنوز در خود اروپا باقی مانده است.»

مسیحیت علاوه بر آن که احکام دین یهود در مورد حجاب زنان حفظ کرده و قوانین شدید آن را تغییر نداده، بلکه در برخی موارد، با تأکید بیشتری وجوب حجاب را بیان کرده است، زیرا در یهودیت، تشکیل خانواده و ازدواج، امری مقدس به‌شمار می‌رفت.

در کتاب «تاریخ تمدن» ویل دورانت، آمده است که: «ازدواج در سن 20 سالگی اجباری بود، اما از دیدگاه مسیحیت که تجرد، مقدس شمرده شده است، جای هیچ شبهه‌ای باقی نخواهد ماند که برای از بین رفتن تحریک و تهییج، این مکتب، زنان را به رعایت پوشش کامل و دوری از آرایش و تزیین، به صورت شدیدتری فرا خوانده است».

لازم به ذکر است در «انجیل» آمده: «… و همچنین زنان خویشتن را بیارایند به لباس مُزیّن به حیا و پرهیز، نه به زلف‏‌ها و طلا و مروارید و رخت گران‏بها، بلکه چنان‏که زنانی را می‏‌شاید که دعوای دینداری می‏‌کند به اعمال صالحه …[4] ». همچنین درباره وقار و امین بودن زن می‏‌خوانیم: «و به همین گونه زنان نیز باید با وقار باشند و نه غیبت‌گو؛ بلکه هوشیار و در هر امری امین[5]».

 حجاب در یهودیت

رعایت حجاب در بین زنان قوم یهود، مطلبی نیست که کسی بتواند آن را انکار یا رد کند. به گفته تاریخ نویسان،  نه تنها حجاب در بین آنها مرسوم بوده، بلکه افراط‌ و سخت گیری‌های زیادی در این زمینه بوده است.

در تورات به طور صریح، از برقع و چادر و روبنده‌ای زنان برای پوشاندن سر و صورت و اندام نام برده که نشان نوع پوشش زنان است.

شهید مطهری در کتاب حجاب در اسلام خود آورده: «گرچه پوشش در بین عرب مرسوم نبود و اسلام آن را به وجود آورد، ولی در ملل غیر عرب، به شدیدترین شکل، رواج داشت». حجاب معمول در قوم يهود از حجاب اسلامی سخت‌تر و مشكل‌تر بوده است.

ويل دورانت راجع به قوم يهود و قانون تلمود مي نويسد: «اگر زنی به نقض قانون يهود می‌پرداخت چنانكه مثلا بی آنكه چيزی بر سر داشت به ميان مردم می‌رفت و يا در شارع عام نخ می‌رشت يا با هر سنخی از مردان درد دل می‌كرد يا صدايش آنقدر بلند بود كه چون در خانه‌اش تكلم می‌نمود همسايگانش می‌توانستند سخنان او را بشنوند، در آن صورت مرد حق داشت بدون پرداخت مهريه او را طلاق دهد[6]».

ویل دورانت همچنین می‌گوید: «گفت‌وگوی علنی میان ذکور و اِناث، حتّی بین زن و شوهر از طرف فقهای دین ممنوع گردیده بود، دختران را به مدرسه نمی‌فرستادند و در مورد آن‌ها کسب اندکی علم را به ویژه چیز خطرناکی می‌شمردند، با این همه، تدریس خصوصی برای اِناث مجاز بود[7]».

در مجموع می‌توان گفت در ایران و در بین یهود و مللی که از فکر یهود پیروی می‌کردند، حجاب به مراتب شدیدتر از آنچه اسلام می‌خواست وجود داشت. در بین این ملت‌ها وجه و کفین (صورت و کف دست‌ها) هم پوشیده می‌شد. حتی در بعضی از ملت‌ها سخن از پوشیدن زن و چهره زن نبود، بلکه سخن از مخفی کردن زن بود و این فکر را به صورت یک عادت سخت درآورده بودند.

دستور اسلام به حفظ حجاب

در اسلام اصول و مفاهیم مرتبط با حجاب در قرآن کریم و روایات اسلامی آمده و بر اهمیت آن تأکید شده است. اصلی‌ترین مبانی حجاب در اسلام، از دوران پیامبر اسلام (ص) آغاز و پس از آن از سوی اهل‌بیت (ع) ابلاغ شده، سپس جزئیات آن توسط فقهای دین به عنوان احکام شرعی در رساله‌های عملیه آمده است.

از آنجایی که حجاب قبل از ظهور اسلام نیز رعایت می‌شده، با نزول آیه ۵۹ سوره احزاب بر رعایت بیشتر حدود آن به زنان دستور داده شد و پیامبر اکرم (ص) مأمور ابلاغ آن گردید.

حدود حجاب در اسلام

مفهوم حدود حجاب در اسلام نشان دهنده حد و مرزهایی است که زنان باید برای حفظ عفاف و پاکدامنی خود باید خود را به آن مقید کنند. حدود حجاب در قرآن و روایات اسلامی تبین شده و بر اساس آن، زنان می‌بایست آن را به جهت جنبه های فردی و اجتماعی رعایت نمایند.

تعین حد و حدود برای پوشش در اسلام به منظور حفظ حیثیت و سلامت روحی زنان تعیین شده است تا از تجاوز و نگاه‌های مردان بیماردل در اجتماع محافظت شوند. حدود پوشش بدن زنان مسلمان این است که تمام بدن خود به جز صورت (بدون آرایش) و دست‌ها (بدون زینت) را در مقابل نامحرم بپوشانند.   

مقدار پوشش در حدیث امام صادق (ع)

یکی از اصحاب امام صادق (ع) به نام فضیل بن سیار از ایشان روایت می‌کند که آیا ساق دست‌های زنان از زینت است؛ زینتی که خدا فرموده است: «باید زن‌ها آنها را آشکار نکنند»؟ آن حضرت فرمود: «آری [ساق دست زن باید پوشیده باشد] و نیز آنچه روسری آن را می پوشاند [مثل گردن] و بالاتر از جای دستبند [مثل ساق و آرنج و بازو] نیز از زینت محسوب می شود [که باید پوشیده شود][8]».

همچنین امام صادق (ع) در مورد زمان رعایت حجاب برای دختران می‌فرمایند: «بر دختری که به سن بلوغ می‌رسد، روزه و حجاب واجب است[9]».

محدوده پوشش در کلام حضرت محمد (ص)

موضوع دیگری که در احادیث اهل بیت علیهم‌السلام به آن اشاره شده محدوده پوشش زنان است که باید در حضور نامحرم رعایت شود. پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «نمایان ساختن تمام بدن براى زوج رواست و سر و گردن را مى‌توان در برابر پسر و برادر آشکار کرد، اما در برابر نامحرم باید از چهار پوشش استفاده کرد: پیراهن، روسرى، پوششى وسیع‌تر از روسرى که بر روى سینه مى‌افتد و چادر[10]».

حجاب در آیات قرآن

آیاتی در قرآن کریم آمده است که حجاب در آن به عنوان یک وظیفه شرعی برای عموم زنان واجب شده است. در ادامه به نمونه هایی از آن اشاره می‌کنیم:  

1. پوشش چادر:‌ «ياأَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَ بَنَاتِكَ وَ نِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلابِيبِهِنَّ…[11]»، اى پيامبر! به زنان و دختران خود و به زنان مؤمنان بگو كه جلباب‌ها [چادر] خود را بر خويش فرو افكنند. اين براى آنكه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند بهتر است …

اين آيه فرمان حجاب مى‌دهد، اما با تهديد مطرح نشده بلكه فلسفه‌ى حجاب را چنين تبين مى‌كند: زنان و دختران، اگر بخواهند از طعنه‌ها، تهمت‌ها، تهاجم‌ها و تهديدهاى افراد آلوده و هرزه در امان باشند بايد خود را بپوشانند[12].

2. پوشش مقنعه: «وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ[13]»، و زنان مؤمن را بگو تا چشم‌ها (از نگاه ناروا) بپوشند و اندامشان را (از عمل زشت) محفوظ دارند و زینت و آرایش خود جز آنچه قهرا ظاهر می‌شود (بر بیگانه) آشکار نسازند، و باید سینه و بر و دوش خود را به مقنعه بپوشانند.

حجاب در آینه روایات

در احادیث ائمه هدی (ع) بر رعایت حجاب و لزوم حفظ عفت اجتماعی بسیار تأکید شده است. در بخشی از روایات به بیان ضرورت حجاب و حدود آن اعم از سن دختران و محدوده زینت و پوشش بدن پرداخته، در بخشی دیگر از آنها اهمیت حیا و عفت در جامعه تبین شده است. همچنین بنابر گزارشات تاریخی، عملکرد پیامبر اکرم (ص) و حضرت علی (ع) در اقامه عملی حجاب و زمینه سازی عفت در جامعه بیان شده است.

علاوه بر آن سیره عملی بانوانی از خاندان معصومین (ع) مانند حضرت زهرا (س) و حضرت زینب (س) و دختران آنان بهترین الگوی عملی حجاب و عفاف بر این فضیلت اخلاقی برای زنان جامعه اسلامی می‌باشد. در ادامه به احادیثی در این زمینه می‌پردازیم:

پایداری و دوام زیبایی زن با حجاب

پوشیده و محفوظ بودن زن علاوه بر آن که مایه آسایش و آرامش اوست بلکه به زیباییش تداوم می‌بخشد. امام على (ع) می‌فرمایند:‌ «صِيانَةُ المَرأةِ أنعَمُ لِحالِها وَأدوَمُ لِجَمالها[14]»، صيانت زن او را شادابتر و زيبايى‌اش را پايدارتر مى‌كند .

دعای پیامبر اکرم (ص) در حق زنان محجبه

اهمیت حجاب تا آنجاست که پیامبر نور و رحمت در حق زنان محجبه این گونه دعا می‌کنند: «پروردگارا، زنانی که خود را پوشیده نگه می‌دارند، مشمول رحمت و غفران خود بگردان[15]».

رعایت حجاب نشانه ایمان

رسول خدا (ص) در حدیثی دیگر رعایت حجاب و پوشش را نشانه ایمان زن معرفی می‌کنند: «هر زنی که به خداوند سبحان و روز قیامت ایمان دارد، زینتش را برای غیر شوهرش آشکار نمی‌کند و همچنین موی سر و مچ [پای] خود را نمایان نمی‌سازد و هر زنی که این کارها را برای غیر شوهرش انجام دهد، دین خود را فاسد کرده و خداوند را نسبت به خود خشمگین کرده است[16]».

سعادتمندی زن در رعایت حجاب

پیامبر اکرم (ص) به مردان باغیرت در حفظ و حراست از زنان خود این نکته مهم را گوشزد کرده و می‌فرمایند: «زنان خود را با پوشش اندام، از دیدار نامحرمان باز دارید، که زنان هرچه پوشیده‌تر باشند، سعادتمندتر هستند[17]».

اهمیت پوشاندن زیبایی‌های زن

نکته قابل توجه آن است که زیبایی خدادادی زن نزد او امانتی است از سوی پرودگار و زن موظف است از آن در مقابل نامحرم محافظت کند و خود و دیگران را در دام بلا گرفتار نکند.

در این زمینه امام صادق (ع) می‌فرمایند: «(روز قیامت) زن زیبا را که به خاطر زیبایی‌اش در فتنه افتاده است و فریب زیبایی‌اش را خورده (و به بی‌حجابی و بی‌عفتی و گناه آلوده شده)، برای حساب می‌آورند. پس به خدا می‌گوید: خدایا، تو خود مرا زیبا خلق کردی و به سبب آن در فتنه افتادم. پس حضرت مریم (س) را حاضر می‌کنند و ندا داده می‌شود: آیا تو زیباتری یا مریم؟ ما اورا در نهایت زیبایی آفریدیم، اما او گناه نکرد[18]». و در حدیثی دیگر امیرالمؤمنین علی (ع) می‌فرمایند: «زکات زیبایی پاکدامنی است[19]».

حجاب کامل‌تر با پوشش شلوار

یکی دیگر از لباس‌هایی که پوشش فرد را کامل‌تر می‌کند استفاده از شلوار است. در تأیید این مطلب روایتی از امام علی (ع) قابل ملاحظه است.

حضرت میفرمایند: «من و پیامبر در یک روز ابری و بارانی در بقیع نشسته بودیم که زنی سوار بر الاغ از آن جا گذشت و دست الاغش در گودالی فرو رفت و زن به زمین افتاد. پیامبر اکرم (ص) رویش را برگرداند. حاضران عرض کردند: ای رسول خدا، آن زن شلوار به پا دارد. پیامبر (ص) سه بار فرمود: خدایا، زنان شلوارپوش را بیامرز. ای مردم، شلوار بپوشید که شلوار، پوشاننده‌ترین جامه‌های شماست و زنان خود را در موقعی که بیرون می‌آیند با شلوار حفظ کنید[20]».

رابطه حجاب و عفاف

حجاب رابطه تنگاتنگی با عفت و حیا دارد. گوهر وجود زن در پوشش و حجاب حفظ می‌شود و حیاست که او را به این سمت سوق می‌دهد. حیا و عفت در کلام امیرالمومنین (ع) برترین عبادات معرفی می‌گردد: «افضَلُ العبادَةِ العِفافُ[21]»، برترین عبادات عفت و حیاست. همچنین انسان باحیا مورد محبت و توجه خداوند قرار می‌گیرد به طوری که پیامبر اسلام (ص) می‌فرمایند: «إنَّ اللّهَ يُحِبُّ الحَيِىَّ الحَليمَ العَفيفَ المُتَعفِّفَ[22]»، خداوند انسان با حياىِ بردبارِ پاك دامنى را كه پاكدامنى مى‌ورزد، دوست دارد.

رعایت حجاب و عفاف در سیره زنان و دختران اهل بیت (ع)

بانوی دو عالم حضرت فاطمه زهرا (س) نمونه بارز حیا و عفت برای زنان و دختران جامعه اسلامی در طول تاریخ می‌باشد.

در تاریخ آمده است که حضرت از پوشش روسری،‌ لباس بلند و عبا استفاده می‌کردند. دختر رسول خدا (ص) چنان به رعایت حجاب مقید بود که حتی داشتن پوشش کامل در مقابل مرد نامحرم نابینا را رعایت فرمود.

روزی شخص نابینایی اجازه ورود خواست. حضرت فاطمه(س) برخاست و چادر به سر کرد. رسول خدا (ص) فرمود:« چرا از او رو می‌گیری، او که تو را نمی‌بیند؟» حضرت فاطمه پاسخ داد :«او مرا نمی‌بیند، اما من که او را می‌بینم. و او اگر چه مرا نمی‌بیند ولی بوی مرا که حس می‌کند[23]».

همچنین حضرت فاطمه زهرا (س) در آخرین روزهای عمر پر برکتشان ضمن وصیتی به اسماء فرمودند: «من بسیار زشت و زننده می‌دانم که جنازه زنان را پس از مرگ با انداختن پارچه‌ای روی بدنش تشییع می‌کنند و افرادی اندام و حجم بدن او را مشاهده کرده و برای دیگران تعریف می‌نمایند. مرا بر تختی که اطرافش پوشیده نیست و مانع مشاهده دیگران نباشد، قرار مده؛ بلکه مرا با پوشش کامل تشییع کن، خداوند تو را از آتش جهنم مستور و محفوظ نماید[24]».

ای زن به تو از فاطمه این گونه خطاب است       ارزنده‌ترین زینت زن حفظ حجاب است

از اوصاف اخلاقی دختران اهل بیت (ع) نیز داشتن حیا و رعایت حجاب بود که از مادر خود، حضرت زهرا (س) به ارث برده بودند.

حضرت زینب (س) یکی از مهم‌ترین وارثان اخلاق فاطمی بود، همان بانوی والا گوهری که هیچ کس از مردان حتی از همسایگان در زمان پدر و برادرانش او را ندید، جز در واقعه‌ کربلا. یحیی مازنی می‌گوید: «من در مدینه، مدت زیادی همسایه علی (ع( بودم، سوگند به خداوند، در این مدت، هرگز زینب را ندیدم و صدایش را نشنیدم[25]».

در مورد دختر ۶ ساله حضرت اباعبدالله الحسین(ع) در مجلس یزید نیز آمده است که او با آستین خود، روی خود را گرفته بود و اشک می‌ریخت. یزید پرسید چرا گریه می‌کنی؟ فرمود: «چگونه گریه نکند کسی که پوشش و نقابی برای او نیست که صورت خود را از تو و حضار مجلست بپوشاند[26]».

توصیه حضرت زهرا (س) به بانوان مسلمان

توصیه تربیتی ماندگار صدیقه کبری (س) به زنان مسلمان این بود که: «خَيْرٌ لِلِنّساءِ أنْ لا يَرَيْنَ الرِّجالَ وَ لا يَراهُنَّ الرِّجالُ[27]»، بهترين چيز برای زنان آن است كه مردان را نبینند و مردان آنها را نبینند . بانو خود عامل به امر بود و ابراز خوشحالی حضرت پس از تقسیم کار توسط رسول خدا (ص) برای ایشان و همسرش علی (ع) تأیید بر این مطلب است. زیرا رسول خدا (ص) کارهای داخل خانه را به فاطمه (س) و کارهای بیرون از خانه را به علی (ع) سپرد.

حجاب و سلامت روانی جامعه

حجاب به عنوان یک مفهوم اجتماعی و اخلاقی در اسلام، تأثیر بسزایی بر سلامت روانی جامعه و افراد آن دارد. برخی از تأثیرات حجاب بر سلامت روانی جامعه به شرح زیر است:

۱. افزایش اعتماد به نفس: حجاب موجب جلب احترام و افزایش اعتماد به نفس و خودباوری در زن می‌گردد و فرد را در برابر تبعیض و نگرانی‌های اجتماعی محافظت می‌کند.

۲. حفظ عفت و تبیین هویت: حجاب به عنوان یک نشانه اخلاقی، سبب مسئولیت پذیری فرد می‌گردد و به او کمک می‌کند تا شخصیت و عفت خود را حفظ نماید.

۳. ارتقاء ارتباطات معنوی: حجاب ارتباطات معنوی بین افراد جامعه را تقویت کرده و باعث برقراری روابط صحیح بین افراد می‌شود.

۴. پیشگیری از استرس و ناامنی: حجاب به دوری از فشارهای اجتماعی، استرس و ناامنی‌های روحی کمک می‌کند و از فرد در مواجه با زمینه‌های تنش‌زا و نگران‌کننده حفاظت می‌نماید.

با توجه به این نکات، می‌توان گفت که حجاب به عنوان یک مهم اخلاقی و اجتماعی، نقش بسزایی در ارتقاء سلامت روانی جامعه و افراد آن دارد و به ساختار و تعادل روانی اجتماع کمک می‌کند.

حکمت و فلسفه حجاب

حکمت و فلسفه حجاب در اسلام از جوانب مهم و اساسی در اخلاق اسلامی است که به منظور حفظ عفت، احترام و حفظ کرامت انسان و ارتقاء ارتباطات اجتماعی بین زن و مرد تعیین شده است و در ادیان مختلف نیز این موضوع مطرح بوده است.

از جمله آثار و برکاتی که حفظ حجاب به دنبال دارند می‌توان موارد زیر را برشمرد:

۱. حجاب موجب حفظ حرمت و شخصیت و کرامت زن می‌گردد.

۲. حجاب در برقراری ارتباطات سالم و اخلاقی بین افراد مؤثر است و از تجاوز به حریم شخصی جلوگیری می‌کند.

۳. حجاب در حفظ مرزهای اخلاقی بسیار تأثیرگذار است و فرد از فسادهای جنسی و اخلاقی حفظ می‌شود و زمینه فعالیت فرد سالم و مؤمن را در جامعه را فراهم می‌کند.

۴. حجاب کارایی و بازدهی فعالیت‌ها را در جامعه بالا می‌برد و امکان رشد و توسعه فردی و اجتماعی را ایجاد می‌نماید.

با تحلیل و فهم درست از مفاهیم حجاب و اهتمام به اجرای آن در جامعه، فرهنگ اجتماعی و اخلاقی جامعه ارتقاء می‌یابد و گام بزرگی در ترقی و پیشرفت اجتماعی برداشته می‌شود.

سفارش شهدا به حفظ حجاب

یکی از موضوعات مهمی که بسیاری از شهدای گرانقدر در وصیت نامه‌هایی که از خود به یادگار گذاشته‌اند، حجاب است. آنها حفظ حجاب را مهم‌ترین مسأله در حراست از انقلاب و نظام اسلامی دانسته‌اند و به آن تأکید می‌کنند. به لحاظ اهمیت این موضوع نمونه‌هایی از بین هزاران شهید گلگون کفن می‌آوریم:

شهید محمود فرهادی: از خواهرانم و همسرم می خواهم که حجاب خود را کامل رعایت کنند چون سیاهی حجاب شما دشمنان را بیشتراز سرخی خون من شکست می‌دهد.

شهید عبدالله محمودى: و تو ا ى خواهر دینى‌‏ام؛ چادر سیاهى که تو را احاطه کرده است از خون سرخ من کوبنده‏‌تر است.

شهید حمید رستمی: به پهلوى شکسته فاطمه زهرا (س) قسمتان مى‏دهم که، حجاب را حجاب‏ را، حجاب را رعایت کنید.

شهید حمیدرضا بااطمینان: با رعایت کردن حجاب خود، پاسدار خون شهدا باشید. 

سخن آخر

در این مقاله، به بررسی اهمیت و حکمت حجاب در آیات قرآنی و روایات اهل بیت (ع) پرداخته شد. از آنجا که حجاب به عنوان یک مسئله اخلاقی و اجتماعی مهم در دین اسلام است، مشخص شد که حفظ عفت، احترام به خود و دیگران، ترقی فرهنگ اجتماعی، پیشگیری از فساد و ارتقاء ارتباطات سالم بین زن و مرد از جمله اهداف اصلی حجاب است.

علاوه بر آن به این نتیجه رسیدیم که بی‌حجابی در هیچ دورانی از تاریخ در ادیان و تمدن‌ها مطرح نبوده است و زنان بزرگان و همسران شاهان و پادشاهان در رعایت آن کوشا بودند. همچنین نه تنها حجاب در حفظ کرامت و ارتباطات اخلاقی صحیح فرد، بلکه در تأمین آرامش جامعه مؤثر است.

در پایان امیدواریم که این مقاله به تأمل و فهم بهتر این مفهوم مهم در جامعه کمک کند.

---

[1] . همان، ج۱،‌ ص552.

[2] . حجاب در اسلام، شهید مطهری، ص 390.

[3] . همان، ص ۳۹۱.

[4] . انجیل، رساله پولس به تیموناؤس، باب دوّم، فقره 9 – 15.

[5] . انجیل، رساله پولس رسول به تیموناؤس، باب سوم، فقره 11.

[6] . تاریخ تمدن، ج۱۲، ص ۳۰.

[7] . ویل دورانت، تاریخ تمدن، ج12، ص62.

[8] . الکافی، ج5، ص521.

[9] . وسائل الشیعه،ج4، ص409.

[10] . تفسیر الصافی، ج 3، ص430.

[11] . سوره احزاب، آیه 59.

[12] . تفسیر نور، محسن قرائتی.

[13] . سوره نور، آیه 31.

[14]. غررالحکم، ح 5820.

[15] . مستدرک الوسائل، ج۳، ص۲۴۴.

[16] . مستدرک حاکم، ج۲، ص 549.

[17] . سفینه البحار، ج۲، ص۲۹۸.

[18] . بحارالانوار، ج۱۲، ص 241.

[19] .میزان الحکمه، ج۴، ص۲۲۶.

[20] . تنبیه الخواطر، 2/78.

[21] . کافی، ج2، ص 79.

[22] . همان، ص 112.

[23] . بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۱۹۱.

[24] . تهذیب الأحکام، ج ۱، ص ۴۲۹.

[25] . حضرت زینب (س) فروغ تابان کوثر، ص 17.

[26] . ترجمه نفس المهموم، ص 221.

[27] . وسائل الشیعه، ج۲۰، ص ۶۷.