چگونه فرزندانمان را با حضرت زهرا (س) بهتر آشنا بکنیم؟
فهرست مطالب این مقاله را ببینید
حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، الگویی بی‌نظیر در زندگی فردی، اجتماعی و معنوی است. برای معرفی این شخصیت بزرگوار به فرزندانمان و تأثیرگذاری عمیق بر آنها، لازم است از روش‌های متنوع و خلاقانه‌ای استفاده کنیم که به تناسب سن و شرایط زندگی آنها باشد. در ادامه به صورت جامع‌تر و با توضیحات بیشتر به راهکارهایی برای این موضوع می‌پردازیم.
۱. آشنایی تدریجی از طریق داستان‌گویی
داستان‌ها ابزار قدرتمندی برای آموزش مفاهیم عمیق و ایجاد ارتباط عاطفی هستند. آشنایی تدریجی فرزندان از طریق داستان‌گویی یک روش بسیار مؤثر و جذاب برای انتقال ارزش‌ها، فرهنگ و آموزه‌های زندگی به آن‌هاست.
داستان‌ها، با دنیای رنگارنگ شخصیت‌ها و ماجراهایشان، می‌توانند تخیل کودکان را تحریک کرده و آنها را به تفکر عمیق‌تری دعوت کنند. از طریق شنیدن داستان‌های مختلف، فرزندان می‌آموزند که با احساسات و چالش‌های انسانی آشنا شوند، همدلی را در خود تقویت کنند و درک بهتری از جهان پیرامون خود پیدا کنند.
چگونه داستان‌های حضرت زهرا (س) را برای فرزندان بازگو کنیم؟
– انتخاب داستان‌های جذاب: داستان‌های مرتبط با زندگی ساده و پر از محبت حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، مانند مهربانی ایشان به مستمندان، کمک به خانواده و عبادات خالصانه، برای کودکان و نوجوانان جذابیت ویژه‌ای دارد.
– ایجاد تصویرسازی ذهنی: هنگام تعریف داستان‌ها، از کلمات توصیفی و تصاویر ذهنی و کلمات ملموس استفاده شود. به طور مثال: «حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در حالی که خود گرسنه بود، به خانه فقرا می‌رفت و برای آنها غذا می‌برد».
– پرسیدن سؤال‌های تعاملی: پس از بیان داستان، سؤالاتی از آن مطرح کنید تا فرزندتان به تفکر و گفت‌وگو بپردازد. برای نمونه: «فکر می‌کنی اگر ما جای حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) بودیم، چه می‌کردیم؟»
– درخواست بیان هر آنچه از داستان فهمیده‌اند: همان‌طور که حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) وقتی امام حسن و امام حسین (علیهم‌السلام) از مسجد برمی‌گشتند از آنها می‌خواستند تا هر چه از پیامبر خدا (سلام‌الله‌علیها) بر روی منبر شنیده‌اند برایشان بازگو کنند. سپس آنها را مورد تشویق و محبت قرار می‌دادند.
چرا داستان‌گویی مؤثر است؟
این روش به فرزندان کمک می‌کند تا شخصیت حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) را نه تنها به عنوان یک قهرمان دینی، بلکه به عنوان الگوی واقعی زندگی خود بشناسند و در تمام امورات زندگی خود با مراجعه به سیره آن بانوی گرانقدر مسیر درست زندگی را بیابند.
نکته دیگر این که داستان‌ها بهتر در ذهن افراد باقی می‌ماند. بخصوص در دوران کودکی که ذهن فرزند از هر گونه مشغله فکری خالی است و چه بهتر که این دوران با خواندن کتاب‌های قصه و داستان از اهل بیت (علیهم‌السلام) الگویی مناسب به آنها ارائه داد.
این امر یکی از وظایف مهم و خطیر والدین است؛ زیراکه فواید بی‌شماری به دنبال دارد. چون به فرزند نشان می‌دهد برای خانواده ارزشمند و قابل اهمیت است که برای او وقت گذاشته می‌شود؛ همچنین از این که والدین ساعاتی را با او می‌گذراند، حس خوبی را در فرزند به وجود می‌آورد.
۲. ایجاد حس نزدیکی با حضرت زهرا (س)
برای اینکه فرزندان حضرت صدیقه کبری (سلام‌الله‌علیها) را به عنوان الگو بپذیرند، باید حس کنند که ایشان انسانی مانند آنها بوده و اعمال و رفتار ایشان قابل تقلید است.
چگونه این حس را تقویت کنیم؟
– تأکید بر انسانیت و دسترس‌پذیری ایشان: برای فرزندان می‌بایست توضیح داد که حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) مانند ما انسان بودند؛ با مشکلات زندگی دست و پنجه نرم می‌کردند و در عین حال، تلاش می‌کردند در همه امور، خدا را مدنظر داشته باشند.
– الگوهای عملی: مثال‌های ملموس از زندگی ایشان آورده شود. به طور مثال: «حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) خانه خود را تمیز می‌کردند، با دستان خود به وسیله دستاس گندم را آرد کرده و برای خانواده نان و غذا می‌پختند. با این‌حال، هرگز عبادت را فراموش نمی‌کردند و فرزندان خود را نیز به این کار تشویق می‌کردند».
– برگزاری مراسم خانوادگی: در مناسبت‌های مذهبی مانند ولادت و شهادت حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، جمع‌های خانوادگی برگزار کرده و از فرزندان خواسته شود که بخشی از زندگی ایشان را روایت کنند.
همچنین با تشویق آنها به آماده کردن و خواندن مولودی یا مداحی در خصوص حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) یاد ایشان را در دلها زنده نگه دارند. این امر باعث می‌شود تا عشق و علاقه فرزندان به اهل بیت (علیهم‌السلام) در وجود آنها از کودکی نهادینه شود و در بزرگسالی به دنبال شناخت بیشتر از این خاندان بزرگ و باعظمت باشند.
۳. تربیت عملی بر اساس ویژگی‌های حضرت زهرا (س)
الگوپذیری واقعی زمانی اتفاق می‌افتد که ارزش‌ها و ویژگی‌های حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در رفتار روزمره خانواده نمود پیدا کند و والدین و اطرافیان کودک نیز آنها را رعایت کرده و خود را به انجام آن موظف بدانند.
چگونه رفتارهای عملی ایشان را در زندگی جاری کنیم؟
– احترام به والدین: رفتار حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) با پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) و حضرت علی (علیه‌السلام) نمونه‌ای از احترام عمیق به والدین و همسر است. علاوه بر این که این رفتارها نسبت به والدین و همسر توسط اعضای خانواده رعایت می‌گردد، می‌توان در قالب بازی‌های خانوادگی تمرین کرد و به کودکان خود آنها را آموزش داد.
– نظم در زندگی: حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) برنامه‌ریزی دقیقی برای عبادت، کارهای خانه و رسیدگی به فرزندان داشتند. به فرزندان آموزش دهید که چگونه با برنامه‌ریزی می‌توانند موفق‌تر باشند.
– تقویت روحیه بخشش و ایثار: خاطراتی مانند بخشیدن لباس عروسی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) به فقیر، داستان حدیث کساء، دعای حضرت در حق همسایگان، تشویق فرزندان به بیدار ماندن در شب‌های قدر و … را برای کودکان بازگو کنید و به آنها بیاموزید که بخشیدن، خیرخواهی دیگران، شب زنده‌داری در شب‌های قدر برای خواستن تقدیرات بزرگ نشانه بزرگواری و بزرگمنشی انسان است.
– تشویق به حق‌طلبی و ظلم ستیزی: حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) حین بازی با فرزندانشان از جملات مناسب استفاده کرده الگوی مناسب به آنها معرفی می‌کردند. به طور مثال آن بانوی بزرگوار هنگام بازی با فرزندشان امام حسن (علیه‌السلام) اشعاری با این مضامین می‌خواند: «پسرم حسن! مانند پدرت باش؛ ریسمان ظلم را از حق برکن. خدایی را بپرست که صاحب نعمت‌های متعدد است و هرگز با صاحبان ظلم و تعدی، دوستی مکن[1]».
۴. معرفی عبادات و معنویت حضرت زهرا (س)
روح معنوی فرزندان را می‌توان با آموزش عبادات و ارزش‌های معنوی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) تقویت کرد.
راه‌های آموزش عبادات حضرت زهرا (س) به کودکان
– دعای نورانی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها): بخشی از دعاهای ایشان را با فرزندان تمرین کنید و توضیح دهید که این دعاها چگونه به آرامش و ارتباط با خدا کمک می‌کند.
– تأکید بر نماز: تأکید کنید که نمازهای حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) فقط یک وظیفه نبود، بلکه فرصتی برای نزدیک شدن به خداوند بود. برای جذاب‌تر کردن نماز، مسابقات کوچک خانوادگی برگزار کنید، در زیر سجاده آنها هدیه‌ای قرار دهید، نزد دیگران اهتمام کودک به نماز را تعریف کنید تا مورد تشویق دیگران نیز قرار گیرد و …
– احیای روحیه شکرگزاری: حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در تمام زندگی خود و در هر شرایطی شاکر و شکرگزار درگاه خداوند متعال بودند. این حس شکرگزاری را با گفتن نعمت‌هایی که داریم، به فرزندان منتقل کنید و از آنها بخواهید که نعمت‌هایی که خداوند به آنها داده برای شما بشمارند.
۵. استفاده از هنر و خلاقیت
هنر می‌تواند ابزاری مؤثر برای آموزش مفاهیم دینی باشد.
چه ابزارهای هنری می‌توانیم به کار ببریم؟
– نقاشی و کاردستی: از فرزندان بخواهید داستانی از زندگی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) را نقاشی کنند یا با خلاقیت خودشان کاردستی مرتبط بسازند.
– شعر و ادبیات: شعرهایی درباره حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) بخوانید یا با فرزندتان سرودهایی ساده درباره ایشان بسازید.
– نمایش خانگی: یک داستان کوتاه از زندگی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) انتخاب کنید و با اعضای خانواده آن را اجرا کنید.
۶. تقویت هویت اسلامی در محیط خانوادگی
برای اینکه الگوهای دینی در ذهن فرزندان پایدار بماند، باید فضای خانه و خانواده نیز این هویت را منعکس کند.
چگونه این فضا را ایجاد کنیم؟
– تزئین خانه با مفاهیم دینی: جملاتی از حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) یا حدیثی زیبا از ایشان را در قاب‌هایی قرار داده و در خانه نصب کنید.
– نام‌گذاری وسایل: برخی وسایل شخصی فرزندان را با نام حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) مرتبط کنید، مثلاً یک دفتر یادداشت به نام «دفتر مهربانی حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها)».
– هدایا و جوایز معنوی: در مناسبت‌های مذهبی، کتاب‌هایی درباره زندگی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) به فرزندان هدیه دهید.
۷. برگزاری جلسات خانوادگی برای گفتگو درباره حضرت زهرا (س)
گفتگوهای خانوادگی راهی برای تعمیق مفاهیم دینی در ذهن کودکان است.
چگونه این جلسات را برگزار کنیم؟
– موضوعات متنوع: هر جلسه را با یک موضوع خاص از زندگی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) آغاز کنید، مثلاً مهربانی، شجاعت یا عبادت ایشان.
– دعوت از دوستان فرزندان: با حضور دوستان فرزندانتان، این جلسات را جذاب‌تر و تعاملی‌تر کنید.
– پرسش و پاسخ: به فرزندان فرصت دهید تا هر سؤالی درباره حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) دارند، مطرح کنند.
در پایان این مطلب به کلیپ توضیحات دکتر سید محسن میرباقری درباره این موضوع می‌پردازیم.
سخن آخر
حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، الگویی جامع برای همه ابعاد زندگی است. آشنایی فرزندان با ایشان و تبدیل ایشان به الگوی عملی، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، استفاده از روش‌های متنوع و تلاش مداوم است. اگر بتوانیم ارزش‌ها و ویژگی‌های حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) را به صورت ملموس در زندگی خانوادگی پیاده کنیم، فرزندانمان به تدریج این شخصیت بزرگ را الگوی زندگی خود قرار خواهند داد و مسیری روشن برای زندگی دنیوی و اخروی‌شان رقم خواهد خورد.
[1] . بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۲۸۶.