تاریخ حضرت ابراهیم (ع) در قرآن

تاریخ حضرت ابراهیم (ع) پر است از ماجراهای عبرت‌آموز. حضرت ابراهیم (ع) قهرمان توحید بود و در مبارزه با بت‌پرستی لحظه‌ای از پای ننشست. کسی که یک تنه در مقابل بت‌پرستان ایستاد و همه بتها را شکست و از اینکه او را در آتش انداختند، هیچ نهراسید. خدا نیز او را حمایت کرد و آتش برایش گلستان شد. تاریخ حضرت ابراهیم (ع) پر است از فرازهای تأثیر گذار و آموزنده. از بازسازی کعبه، تا فرزندانی که خدا در سنین کهولت به ایشان عطا کرد و نسل انبیای الهی از آنهاست.

یکی از نکات قابل توجه در تاریخ ابراهیم نبی (ع) این است که دین اسلام توسط حضرت ابراهیم (ع) پایه‌گذاری شد و با پیغمبر گرامی اسلام (ص) به کمال رسید. برای سهولت دسترسی به مطالب این مقاله، ابتدا چکیده آن ارائه می‌شود:

تاریخ حضرت ابراهیم (ع)

تاریخ زندگی حضرت ابراهیم (ع) به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود. اولین بخش مربوط به دوران کودکی و قبل از هجرت به کنعان است و بخش دوم با هجرت به کنعان شروع می‌شود و مربوط به وقایع بعد از هجرت به کنعان است.

حضرت ابراهیم (ع) کیست

حضرت ابراهیم (ع) یکی از پیامبران اولوالعزم است. مهم‌ترین پیامبر صاحب شریعت، حضرت ابراهیم (ع) هستند؛ که زندگی پر فراز و نشیبی از این پیامبر خدا در قرآن کریم به چشم می‌خورد. حضرت ابراهیم (ع) خیلی مورد توجه خداوند متعال هستند و زندگی ایشان درس‌های فراوانی برای علاقه‌مندان به تاریخ انبیاء دارد.

محل تولد حضرت ابراهیم (ع)

حضرت ابراهیم (ع) در سرزمین بابِل متولد شدند و ایام کودکی خود را در همان سرزمین سپری کردند و در همان ایام نوجوانی خود به دنبال تبلیغ خداپرستی بودند و با آن دل پاک و فطرت بیداری که داشتند مردم از جمله عموی خود را که نام او آزر بود از بت‌پرستی باز می‌داشتند.

حضرت ابراهیم (ع) در قرآن

قرآن کریم دربارۀ گفتگوهای حضرت ابراهیم (ع) با عموی خود نکات زیادی را بیان کرده است. ایشان را نصیحت می‌کردند، می‌فرمودند: این بت‌ها چیست که شما دور این بت‌ها می‌گردید آن‌ها را عبادت می‌کنید؟ این‌ها ساختۀ دست خود شما هستند.

در یک ماجرای زیبا که در سورۀ انعام نقل شده حضرت ابراهیم (ع) در همان ایام نوجوانی خود اقوامی را که بت می‌پرستیدند نصیحت می‌کنند.

﴿وَ إِذْ قالَ إِبْراهيمُ لِأَبيهِ آزَرَ أَ تَتَّخِذُ أَصْنامّا آلِهَةً إِنِّي أَراكَ وَ قَوْمَكَ في‏ ضَلالٍ مُبينٍ﴾

و (به ياد آر) هنگامى كه ابراهيم به پدر خود آزر (كه پدر خوانده، يا پدر زن، يا عمو و يا معلم او بود) گفت: آيا بت‏هايى را به عنوان معبودهايى (براى خود) اتخاذ مى‌‏كنى؟! حقا كه من تو و قوم تو را در گمراهى آشكار مى‌‏بينم.

قوم حضرت ابراهیم (ع)

حضرت ابراهیم (ع) برای اینکه مردم را از این جهل آزاد کنند، بسیار تلاش کردند برای مثال قرآن کریم یکی از آن تلاش ها را نقل می‌کند:

﴿فَلَمَّا جَنَّ عَلَيْهِ اللَّيْلُ رَأى‏ كَوْكَباً قالَ هذا رَبِّي﴾

پس چون [تاريكى‏] شب او را پوشانيد، ستاره‌‏اى ديد گفت: اين پروردگار من است.

ابراهیم نبی (ع) برای این‌که آن‌ها را با خود همراه کند و متوجه شوند که اگر قرار است چیزی جز خداوند متعال پرستیده شود سنگ و چوب خیلی بی‌ارزش هستند، چرا سنگ و چوب را بپرستیم. فرمود: این ستاره خدای من است، ستاره که بهتر از سنگ و چوب است.

﴿فَلَمَّا أَفَلَ قالَ لا أُحِبُّ الْآفِلينَ﴾

هنگامى كه ستاره غروب كرد، گفت: من غروب كنندگان را دوست ندارم.

وقتی ستاره افول کرد حضرت ابراهیم (ع) برای این‌که آن‌ها متوجه شوند ستاره هم شایستۀ پرستش نیست فرمود: نه، من این را دوست ندارم، باید خدای بهتری پیدا کنم، این خدایی که غروب می‌کند خوب نیست، من خدایی می‌خواهم که پیوسته بتوانم با او رابطه داشته باشم.

در ادامه می‌فرماید:

﴿فَلَمَّا رَأَى الْقَمَرَ بازِغاً قالَ هذا رَبِّي﴾

هنگامى كه ماه را در حال طلوع ديد، گفت: اين پروردگار من است.

هنگامی ماه را دید که کامل است و درخششی دارد گفت: این بهتر است، این اگر بخواهد خدا باشد بهتر از ستاره است، نور بیشتری دارد.

﴿فَلَمَّا أَفَلَ قالَ لَئِنْ لَمْ يَهْدِني‏ رَبِّي لَأَكُونَنَّ مِنَ الْقَوْمِ الضَّالِّينَ﴾

چون ماه غروب كرد، گفت: يقيناً اگر پروردگارم مرا هدايت نكند بدون شك از گروه گمراهان خواهم بود.

می‌خواست به آن‌ها بفهماند که ماه هم شایستگی پرستش ندارد. حضرت ابراهیم (ع) به این روش ادامه دادند.

﴿فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بازِغَةً قالَ هذا رَبِّي هذا أَكْبَرُ فَلَمَّا أَفَلَتْ قالَ يا قَوْمِ إِنِّي بَري‏ءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ﴾

وقتى خورشيد را در حال طلوع ديد گفت: اين پروردگار من است، اين بزرگ‏تر است. و هنگامى كه غروب كرد، گفت: اى قوم من! بى‌‏ترديد من [با همه وجود] از آنچه شريك خدا قرار مى‌‏دهيد، بيزارم.

حضرت ابراهیم (ع) خطاب به قوم خود آن سخن نهایی را بیان کرد، فرمود: ای مردم من از این شرک‌های شما بیزار هستم، هیچ‌یک از این اموری که شما می‌پرستید شایستگی پرستش را ندارند، نه بت‌ها و نه ماه و نه خورشید شایستۀ پرستش نیستند.

﴿إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذي فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ حَنيفاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكينَ﴾ ^[1]

من به دور از انحراف و با قلبى حق‏گرا همه وجودم را به سوى كسى كه آسمان‏ها و زمين را آفريد، متوجه كردم و از مشركان نيستم.

این آیه شریفه نتیجۀ گفتگوی زیبای حضرت ابراهیم (ع) با قوم را بیان می‌کند. من به سوی خدایی رو می‌کنم که آفریدگار آسمان‌ها و زمین است، چرا باید بت بپرستم؟ چرا باید ستاره بپرستم؟ چرا باید ماه و یا خورشید را مورد پرستش قرار دهم؟ خدایی را می‌پرستم که آفریدگار عالم است.

بت شکنی ابراهیم (ع)

بعد از این ماجرا به یکی دیگر از فرازهای زندگی حضرت ابراهیم (ع) برمی‌خوریم که موضوع بت‌ شکنی ایشان است، بعضی قبول کردند ولی خیلی افراد هم قبول نکردند و به همان بت‌پرستی خود ادامه دادند. در سورۀ انبیاء ماجرای بت‌شکنی حضرت ابراهیم (ع) مطرح شده، خداوند متعال می‌فرماید:

﴿وَ لَقَدْ آتَيْنا إِبْراهيمَ رُشْدَهُ مِنْ قَبْلُ وَ كُنَّا بِهِ عالِمينَ﴾ ^[2]

و مسلماً پيش از اين به ابراهيم، رشد و هدايتى [كه سزاوارش بود] عطا كرديم؛ و ما به او دانا بوديم.

او رشد معنوی و ملکوتی پیدا کرده بود.

﴿إِذْ قالَ لِأَبيهِ وَ قَوْمِهِ ما هذِهِ التَّماثيلُ الَّتي‏ أَنْتُمْ لَها عاكِفُونَ﴾

هنگامی که به عموی خود و به قوم خود فرمود: این بت‌ها چیست که آن‌ها را می‌پرستید و دور آن‌ها می‌گردید و به آن‌ها توجه می‌کنید؟

﴿قالُوا وَجَدْنا آباءَنا لَها عابِدينَ * قالَ لَقَدْ كُنْتُمْ أَنْتُمْ وَ آباؤُكُمْ في‏ ضَلالٍ مُبينٍ﴾

جواب دادند: ما پدران خود را عبادت کنندگان آنها یافتیم [این دین آبا و اجدادی ما است]. حضرت ابراهیم (ع) فرمود: بى‌‏ترديد شما و پدرانتان در گمراهى آشكارى‏ هستید.

مگر می‌شود که یک تکه چوب و یک تکه سنگ که با دست خود ساخته‌ایم خدا و معبود ما باشد؟ تا آن‌جا که در ادامه می‌خوانیم:

﴿فَجَعَلَهُمْ جُذاذاً إِلاَّ كَبيراً لَهُمْ لَعَلَّهُمْ إِلَيْهِ يَرْجِعُونَ …﴾

تمام این بت‌ها را با تبری که داشتند خرد کردند مگر بت بزرگ ایشان را که سالم باقی گذاشتند تا شاید وقتی آن‌ها برمی‌گردند متوجه بت بزرگ شوند.

﴿قَالُوا مَنْ فَعَلَ هَذَا بِآلِهَتِنَا إِنَّهُ لَمِنَ الظَّالِمِينَ * قَالُوا سَمِعْنَا فَتًى يَذْكُرُهُمْ يُقَالُ لَهُ إِبْرَاهِيمُ * قَالُوا فَأْتُوا بِهِ عَلَى أَعْيُنِ النَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَشْهَدُونَ * قَالُوا أَأَنْتَ فَعَلْتَ هَذَا بِآلِهَتِنَا يَا إِبْرَاهِيمُ﴾

چون به بتخانه آمدند، با شگفتى‏ گفتند: چه كسى اين كار را با معبودانمان انجام داده است؟ به يقين او از ستمكاران است. گفتند: از جوانى شنيديم كه از بتهای ما [به عنوان عناصرى بى‏‌اثر و بى‌‏اختيار] ياد مى‏‌كرد كه به او ابراهيم مى‏‌گويند. گفتند: پس او را در برابر ديدگان مردم بياوريد تا آنان [به اين كار او] شهادت دهند. گفتند: اى ابراهيم! آيا تو با معبودان ما چنين كرده‏‌اى؟

 حضرت ابراهیم (ع) در جواب به ایشان فرمود:

﴿بَلْ فَعَلَهُ كَبيرُهُمْ هذا فَسْئَلُوهُمْ إِنْ كانُوا يَنْطِقُونَ﴾

بلكه [سالم ماندن بزرگشان نشان مى‌‏دهد كه‏] بزرگشان اين كار را انجام داده است؛ پس اگر سخن مى‏‌گويند، از خودشان بپرسيد.

﴿فَرَجَعُوا إِلى‏ أَنْفُسِهِمْ فَقالُوا إِنَّكُمْ أَنْتُمُ الظَّالِمُونَ ثُمَّ نُكِسُوا عَلى‏ رُؤُسِهِمْ لَقَدْ عَلِمْتَ ما هؤُلاءِ يَنْطِقُونَ﴾

پس آنها (ابتدا) به خود بازگشتند و متنبه شدند و (در باطن به خويشتن و يا به يكديگر) گفتند: حقا شما خود ستمكاريد (كه جماد بى‏‌روح را مى‌‏پرستيد). سپس (در فكر خود) سرنگون شدند (و به عقيده اول بازگشتند و به ابراهيم گفتند) تو خوب مى‏‌دانى كه اينها هيچ گاه سخن نمى‌‏گويند.

«قالَ أَ فَتَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ما لا يَنْفَعُكُمْ شَيْئاً وَ لا يَضُرُّكُمْ»

پس آيا شما به جاى خداوند، چيزى را مى‏‌پرستيد كه هيچ سود و زيانى به شما نمى‌‏رساند؟!

«أُفٍّ لَكُمْ وَ لِما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ»

اف بر شما و بر آنچه به جاى خدا مى‌‏پرستيد؛ آيا نمى‌‏انديشيد؟!

حضرت ابراهیم (ع) در آتش

آن‌ها تصمیم گرفتند حضرت ابراهیم (ع) را از بین ببرند. گفتند ابراهیم را آتش بزنید، باید کاری انجام دهیم که درس عبرتی برای دیگران باشد تا بعد از این کسی جرأت نکند به خدایان ما توهین کند.

﴿قالُوا حَرِّقُوهُ وَ انْصُرُوا آلِهَتَكُمْ﴾

گفتند: او را بسوزانيد و خدايانتان را يارى دهيد.

نکتۀ لطیفی در این تعبیری که قرآن کریم بیان کرده نهفته است، این چه خدایی است که نیازمند یاری شما است؟

در هر صورت آتشی به پا کردند و حضرت ابراهیم (ع) را از فاصلۀ دور با منجنیق به سمت آتش پرتاب کردند.

آتش بر حضرت ابراهیم (ع) گلستان شد

اما به خواست خداوند همه نقشه‌های آنها نقش بر آب شد. قرآن کریم می‌فرماید:

﴿قُلْنا يا نارُ كُوني‏ بَرْداً وَ سَلامّا عَلى‏ إِبْراهيمَ﴾ ^[3]

گفتيم: اى آتش بر ابراهيم سرد و سلامت باش.

دیدند که آتش بر حضرت ابراهیم (ع) سرد است و ایشان درون آتش هیچ آسیبی نمی‌بیند و از آتش به سلامت بیرون آمد.

هجرت به کنعان

بعد از این اتفاق عجیب حضرت ابراهیم (ع) از آن سرزمین به سرزمین کنعان که همان سرزمین فلسطین کنونی باشد مهاجرت کردند و ادامۀ زندگی این پیامبر الهی و مقدس در سرزمین فلسطین اتفاق افتاده است. در سورۀ عنکبوت می‌خوانیم:

﴿وَ قالَ إِنِّي مُهاجِرٌ إِلى‏ رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْعَزيزُ الْحَكيمُ﴾ ^[4]

و [ابراهيم‏] گفت: به درستى كه من به سوى پروردگارم مهاجرت مى‌‏كنم،‏ كه فقط او تواناى شكست ‏ناپذير و حكيم است.

به سرزمین دیگری هجرت کردند تا بتوانند در جای دیگری مردم را به سوی خدا دعوت کنند.

فرزند دار شدن در سنین کهولت

حضرت ابراهیم (ع) تا آن زمان فرزنددار نشده بودند؛ خداوند متعال در سنین کهولت به ایشان بشارت داد که ایشان صاحب فرزند می‌شوند، خداوند در سنین کهولت به حضرت ابراهیم (ع) دو فرزند عنایت کرد یکی حضرت اسحاق (ع) و دیگری حضرت اسماعیل (ع) و فرزندی از حضرت اسحاق (ع) که او نیز از انبیاء و صالحین بود؛ یعنی حضرت یعقوب (ع).

﴿وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ نافِلَةً وَ كُلاًّ جَعَلْنا صالِحينَ﴾ ^[5]

و اسحاق و يعقوب را به عنوان عطايى افزون، به او بخشيديم و همه را افرادى شايسته قرارداديم.‏

انتقال هاجر و اسماعیل (ع) به سرزمین حجاز

بعد از این‌ها حضرت ابراهیم (ع) مأمور می‌شوند که حضرت اسماعیل (ع) و همسر خود هاجر را از سرزمین فلسطین به سرزمین حجاز و به مکۀ مکرمه منتقل کنند. این مأموریت از طرف خداوند متعال است برای این‌که سرزمین مکه آباد شود و کعبه به عنوان اولین کانون توحید که توسط حضرت آدم (ع) پایه‌گذاری شده و به خاطر بی‌توجهی انسان‌ها به فراموشی سپرده شده است، بازسازی شود. لذا حضرت ابراهیم (ع) همسر  و فرزند خود را همراه خود به سرزمین مکۀ مکرمه آوردند. در سورۀ مبارکۀ ابراهیم به بخش‌هایی از این داستان اشاره شده است:

﴿رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتي‏ بِوادٍ غَيْرِ ذي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيُقيمُوا الصَّلاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوي إِلَيْهِمْ وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُون﴾ ^[6]

پروردگارا، همانا من بعضى از فرزندانم را (اسماعيل را به همراه مادرش) در دره‏‌اى بى‏‌كشت و زرع در نزد خانه محترم و مصون تو ساكن كردم، پروردگارا تا نماز را برپا دارند، پس چنان كن كه دل‏هايى از مردم به سوى آنها ميل كنند، و از محصولات گوناگون روزى آنان گردان، باشد كه سپاس‏گزارند.

حضرت ابراهیم (ع) فرزند خود حضرت اسماعیل (ع) و جناب هاجر (س) را در سرزمین مکه ساکن کردند و خود او به سرزمین فلسطین بازگشت، البته هر از چند گاهی به آن‌ها سر می‌زدند. و ماجرا به این صورت است که حضرت اسماعیل (ع) تشنه بود و جناب هاجر در جستجوی آب بین کوه صفا و مروه رفت، تا این‌که اسماعیل (ع) پای خود را بر زمین کوبید و چشمۀ زمزم جوشید.

جوشیدن چشمۀ زمزم باعث شده که پرندگان به آن سمت منتقل شوند و در آن منطقه پرواز کنند. بعضی از قبایل و اقوامی که در اطراف بودند وقتی پرندگان را دیدند متوجه شدند که در این منطقه آب وجود دارد، وقتی جلو آمدند و این چشمه را دیدند، چشمه‌ای که تا به حال سابقه‌ نداشت، فهمیدند که خداوند به این مادر و فرزند لطف کرده و این چشمه از برکت آن‌ها جوشیده است. لذا محبت خاصی به این مادر و فرزند داشتند و ادارۀ امور آن‌ها در طول این مدت توسط آن قبایل انجام گرفت.

بازسازی کعبه

حضرت ابراهیم (ع) به مکه مکرمه رفت و آمد داشتند تا این‌که حضرت اسماعیل (ع) به سنین نوجوانی رسیدند، در این زمان بود که حضرت ابراهیم (ع) مأمور شدند بیت الله الحرام را بازسازی کنند.

﴿وَ إِذْ يَرْفَعُ إِبْراهيمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَ إِسْماعيلُ‏ُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّميعُ الْعَليمُ رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِنا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ﴾

یاد کن آن زمانی را که ابراهیم پایه‌های خانه را به همراه اسماعیل بالا می‌برد. دعای آن‌ها این بود می‌گفتند: خدایا از ما بپذیر که تو شنوا و دانا هستی. و پروردگارا، ما را تسليم (فرمان) خود قرار ده، و از فرزندان ما نيز امتى تسليم خود پدید بیاور.

اسلام، دین حضرت ابراهیم

دین حضرت ابراهیم (ع) دین اسلام بوده است و لذا در آیات دیگر هم می‌خوانیم که دین و روش اسلام، روش حضرت ابراهیم (ع) است، ایشان در برابر خداوند متعال تسلیم بوده است.

﴿وَ جاهِدُوا فِي اللَّهِ حقّ جِهادِهِ هُوَ اجْتَباكُمْ وَ ما جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبيكُمْ إِبْراهيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمينَ مِنْ قَبْلُ وَ في‏ هَذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهيداً عَلَيْكُمْ وَ تَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ﴾ ^[8]

در راه خداوند چنان كه بايد جهاد كنيد. او شما را برگزيد. و برايتان در دين هيچ تنگنايى پديد نياورد. آیین پدرتان ابراهيم است. او پيش از اين و در اين امت شما را مسلمان ناميد. تا [درروز قیانت] پيامبر بر شما گواه باشد و شما بر ديگر مردم گواه باشيد.

او شما را مسلمان نامیده است، واژۀ مسلمان را حضرت ابراهیم (ع) ابداع کرده؛ یعنی کسانی که تسلیم خدا هستند، هر چه خدا بگوید اجرا می‌کنند. یک نمونه هم در آیه ۶۷ آل عمران است که می‌فرماید:

﴿مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَٰكِنْ كَانَ حَنِيفًا مُسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾

ابراهیم نه یهودی بود و نه نصرانی، بلکه یکتاپرست و حق گرایی تسلیم بود، و از مشرکان نبود.

آموزش مناسک حج به حضرت ابراهیم (ع)

طبق نقل‌ها حضرت جبرئیل (ع) در سرزمین عرفات مناسک حج را به حضرت ابراهیم (ع) آموزش داد و به خاطر همین به سرزمین عرفات هم عرفه گفته می‌شود، چون آن سرزمین؛ سرزمینی است که حضرت ابراهیم (ع) یاد گرفت چگونه باید خدا را بندگی کند، مناسک حج به ابراهیم (ع) آموزش داده شد.

﴿وَ أَرِنا مَناسِكَنا وَ تُبْ عَلَيْنا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحيمَ﴾

و اعمال عبادى ما را (از حج و قربانى‏‌ها و جاهاى قربانى) به ما نشان ده و بر ما عطف توجه كن، كه تويى كه بسيار عطوف و توبه‏ پذير و مهربانى.

پیامبر اکرم (ص) از نسل ابراهیم (ع) است

در آیه بعد حضرت ابراهیم (ع) اینگونه دعا می‌کند:

﴿رَبَّنا وَ ابْعَثْ فيهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِكَ﴾ ^[7]

خدایا در میان فرزندان من پیامبری را از جنس خود آن‌ها مبعوث کن که آیات تو را بر آن‌ها تلاوت کند.

این دعای حضرت ابراهیم (ع) در زمان پیغمبر خاتم (ص) مستجاب شد، این دعای حضرت ابراهیم (ع) اشاره به وجود مقدس و نازنین خاتم الأنبیاء (ص) است. در نسل و ذریۀ ایشان این پیامبر بزرگ الهی به وجود آمدند. نسل و نسب پیامبر خاتم حضرت مصطفی (ص) به حضرت اسماعیل (ع) و به حضرت ابراهیم (ع) می‌رسد. این مختصری از زندگی حضرت ابراهیم (ع) بود.

فرزندان حضرت ابراهیم (ع)

 حضرت ابراهیم (ع) دو فرزند داشتند، یکی اسماعیل (ع) و دیگری اسحاق (ع). جناب اسحاق (ع) را در سرزمین بیت المقدس یا همان سرزمین فلسطین و جناب اسماعیل (ع) را در مکۀ معظمه ساکن کردند.

از نسل حضرت اسماعیل (ع) پیامبر گرامی اسلام (ص) در این منطقه به عنوان پیامبری مبعوث شدند. از نسل حضرت اسحاق (ع) هم پیامبران دیگری برای بنی اسرائیل آمدند، حضرت یعقوب (ع) و همچنین حضرت موسی (ع) و حضرت عیسی (ع) پیامبران بنی اسرائیل بودند که از نسل حضرت اسحاق (ع) بودند.

بنابراین، آیین مسیحیت و یهودیت در سرزمین بیت المقدس و آیین اسلام در سرزمین حجاز آغاز شد و در واقع شکل‌گیری این دو آیین در این دو منطقه بوده است. پیامبر گرامی اسلام (ص) در قرآن کریم خود را پیرو حضرت ابراهیم (ع) می‌دانند، خداوند متعال در قرآن کریم به این نکته اشاره فرموده است:

﴿وَ جاهِدُوا فِي اللَّهِ حقّ جِهادِهِ هُوَ اجْتَباكُمْ وَ ما جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبيكُمْ إِبْراهيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمينَ مِنْ قَبْلُ وَ في‏ هَذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهيداً عَلَيْكُمْ وَ تَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ﴾

در راه خداوند چنان كه بايد جهاد كنيد. او شما را برگزيد. و برايتان در دين هيچ تنگنايى پديد نياورد. آیین پدرتان ابراهيم است. او پيش از اين و در اين امت شما را مسلمان ناميد. تا [درروز قیامت] پيامبر بر شما گواه باشد و شما بر ديگر مردم گواه باشيد.

او شما را مسلمان نامیده است، واژۀ مسلمان را حضرت ابراهیم (ع) ابداع کرده؛ یعنی کسانی که تسلیم خدا هستند، هر چه خدا بگوید اجرا می‌کنند.

در میان انبیای الهی کتاب‌های آسمانی نیز وجود داشته است که خداوند متعال در قرآن کریم به تورات اشاره می‌کند که بر حضرت موسی (ع) نازل شد و در واقع کتابی برای هدایت بنی اسرائیل بود.

﴿وَ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ وَ جَعَلْناهُ هُدىً لِبَني‏ إِسْرائيلَ أَلاَّ تَتَّخِذُوا مِنْ دُوني‏ وَكيلاً﴾ ^[9]

ما به موسی کتاب دادیم و این کتاب را مایۀ هدایت برای بنی اسرائیل قرار دادیم که شما به غیر خدا توکل نکنید و غیر خدا را وکیل قرار ندهید.

حضرت عیسی (ع) نیز پیامبری برای بنی اسرائیل و برای هدایت آن‌ها بعد از حضرت موسی (ع) بودند که در سورۀ آل عمران به این نکته اشاره شده است:

﴿وَ رَسُولاً إِلى‏ بَني‏ إِسْرائيلَ﴾ ^[10]

[حضرت عیسی (ع)] فرستاده شده‌ای به سوی بنی اسرائیل بود.

حضرت عیسی (ع) آمدند تا انحرافاتی که بعد از حضرت موسی (ع) در امت ایشان ایجاد شده اصلاح کنند.

پیامبر گرامی اسلام (ص) پیرو حضرت ابراهیم (ع)

پیامبر گرامی اسلام (ص) قبل از بعثت بر آیین حضرت ابراهیم (ع) بودند و قبل از این‌که ایشان به پیامبری نائل شوند مشی و مرام و مذهب ایشان، مذهب حضرت ابراهیم (ع) بود، آیین ابراهیم (ع) که اسلام و دین حنیف و دوری از شرک و بت‌پرستی بوده است.

با این‌که پیامبر گرامی اسلام (ص) در منطقه‌ای زندگی می‌کردند که آن منطقه سرشار از بت‌پرستی بود، در درون خانۀ کعبه بت‌هایی را نگه می‌داشتند، اما پیغمبر گرامی اسلام (ص) پیرو حضرت ابراهیم (ع) و مخالف با بت‌پرستی بودند و هرگز بت نپرستیدند و حتی از گوشت قربانیِ برای بت، تناول نکردند.

پایه ‌گذاری اسلام

دین مبین اسلام توسط حضرت ابراهیم (ع) پایه ‌گذاری شد و به وسیلۀ پیامبر گرامی اسلام (ص) تکمیل شد، حتی مشرکین حجاز هم مدعی بودند که بر آیین حضرت ابراهیم (ع) هستند. در برخی از آیات سورۀ مبارکۀ آل عمران می‌خوانیم که آن‌ها مدعی بودند حضرت ابراهیم (ع) از آن‌ها است، حتی یهودیان و مسیحیان مدعی بودند که ابراهیم از آن‌ها است یعنی همه حضرت ابراهیم (ع) را به نوعی از خود می‌دانستند و خود را پیرو او می‌دانستند.

لذا مشرکین حجاز نیز حج به جا می‌آوردند اما حج آن‌ها حجی آمیخته به خرافات بود، به صورت برهنه و مختلط در اطراف کعبه طواف می‌کردند، سوت می‌کشیدند، کف می‌زدند و مناسک آن‌ها این بود، در واقع مناسک حضرت ابراهیم (ع) را به شکل فاجعه‌ آمیزی منحرف کرده بودند.

پیامبر گرامی اسلام (ص) درصدد اصلاح انحرافاتی که در آیین حضرت ابراهیم (ع) بود برآمدند و توانستند دین مبین اسلام را در منطقۀ حجاز پایه‌گذاری کنند و بعد هم این دین توسعه پیدا کند و بحمد الله به دست ما برسد. خدا را شاکر هستیم که پیرو پیامبر خاتم (ص) هستیم.

---

[1]. سوره انعام، آیات 74 تا 79.

[2]. سورۀ انبیاء، آیۀ 51.

[3]. سورۀ انبیاء، آیات 51 تا 70.

[4]. سورۀ عنکبوت، آیۀ 26.

[5]. سورۀ انبیاء، آیۀ 72.

[6]. سورۀ ابراهیم، آیۀ 37.

[7]. سورۀ بقره، آیات 128 و 129.

[8]. سورۀ حج، آیۀ 78.

[9]. سورۀ اسراء، آیۀ 2.

[10]. سورۀ آل عمران، آیۀ 49.