تمرین برای کنترل نفس و ترک گناه

خیلی از ما در زندگی روزمره گرفتار اشتباهاتی هستیم که تبدیل به عادت شده و دل کندن از آنها برایمان دشوار به نظر می‌رسد. برای ترک گناه و تغییر عادت‌های غلط، باید نفس خود را کنترل کنیم. چون نفس انسان سرکشی می‌کند و دائما ما را به عادات اشتباه گذشته سوق می‌دهد. حال سوال این است که چگونه می‌توان این نفس سرکش را کنترل کرد و عادات غلط را کنار گذاشت؟ در این مقاله با بهره‌گیری از بیانات دکتر میرباقری یک تمرین ساده برای کنترل نفس و ترک عادات غلط بیان می‌کنیم. در ادامه ویدیو و متن بیانات استاد را مشاهده می‌فرمایید.

ویدیو: تمرین برای کنترل نفس و ترک گناه

تمرین برای کنترل نفس

برای کنترل نفس باید تمرین داشت. در خوبان و اهل تقوا بعد از مجاهدت‌هایی که دارند کم‌کم نفس تسلیم می‌شود، سرکشی او کم می‌شود، آدم می‌بیند که می‌تواند از پس آن بربیاید. خیلی از بزرگان همیشه توصیه می‌کنند که تمرین کنید. تمرین واقعا جواب می‌دهد. حالا من مثلا از فردا می‌خواهم این کار را انجام بدهم سوال این است که باید دقیقا چه‌کار کنم؟ دستورالعمل رفتاری‌اش چیست؟

۱. تصمیم جدی

گام اول تصمیم جدی است که به آن مشارطه می‌گویند. یعنی انسان با نفسش طی می‌کند و شرط می‌کند. مثلا فرض کنید کسی سیگار می‌کشد می‌فهمد که نباید این کار را بکند اما می‌کند و ادامه می‌دهد. مگر این‌که یک موقعی تصمیم جدی بگیرد.

۲. مراقبت

 بعد که تصمیم جدی گرفت باید مراقب باشد که از تصمیمش برنگردد.

۳. توبه در صورت برگشت

حال اگر اشتباها دوباره برگشت، باید بلافاصله توبه کند. کثرت این عمل و مداومت بر آن، یواش یواش باعث می‌شود که نفس عادت می‌کند که دیگر توجه اش را از این مساله قطع کند.

۴. از شکست نترسید

در ترک گناه همین است بار اول خیلی سخت است، دوبار، سه بار، ده بار گاهی هم شکست می‌خورد. شکست هم طبیعی است. در تربیت، انسان باید خیلی حوصله داشته باشد چه مربی که می‌خواهد دیگری را تربیت کند، چه کسی که می‌خواهد خود و نفس خود را تربیت کند.

شکست در مسیر راه، قطعی است. بار اول و دوم، آدم شکست می‌خورد. یک وزنه بردار تا تصمیم می‌گیرد کار به آخر نمی‌رسد. این قدر اشتباه می‌کند، وزنه را می‌اندازد، گاهی پایش آسیب می‌بیند، ولی مقاومت می‌کند. نتیجه اش این می‌شود که یک موقع می‌بیند کار برایش بسیار آسان شده است.

 مجاهده با نفس هم همین طور است. انسان تصمیم می‌گیرد که یک‌ گناهی را ترک کند. گاهی این وسط شکست می‌خورد. از شکست نباید ترسید.البته ترس به معنای ناامیدی. بله؛ آدم باید ناراحت بشود اما باید مجددا راه را ادامه بدهد. دوبار، سه بار، … .

۵. خدا به توبه کنندگان کمک می‌کند

بعد از یک مدت خدا هم کمک می‌کند. وقتی صداقت انسان را در ادامه راه ببیند خدا دوست دارد. جالب است که قرآن تعبیر زیبایی دارد. می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ»[1] خدا کسانی را که زیاد توبه می‌کنند دوست دارد. کسی که تا خطا می‌کند برمی‌گردد. شاید در یک روز صدبار می‌گوید خدایا ببخشید. این را خدا دوست دارد. و همچنین «يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ»: مُتَطَهِّر غیر از مُطَهَّر است. مُطَهَّر یعنی کسی که پاک شده است. مُتَطَهِّر یعنی کسی که دنبال طهارت است. همین که در این خط می‌آید خدا دوستش دارد. وقتی من شروع کردم به تمرین و خدا دوست داشت، در نتیجه کمک می‌کند. خدا بنده‌ای را که دوست داشته باشد به او کمک می‌کند. بعد از یک مدتی انسان می‌بیند چیزی را که در ابتدا باورش نمی‌شد حالا عملی شد.

۶. ترک عادات غلط

در کلمات اهل بیت علیهم السلام یکی از دستورات تربیتی «ترک العادات» است. اگر بخواهید نفستان را تربیت کنید یا به عبارتی بخواهید روحتان را تربیت کنید و به مقام بالایی برسانید باید عادات غلط را ترک کنید. عادت خوب، خوب است اما به عادات منفی عمل نکنید. بلکه مقابله کنید تا عادتتان عوض شود.

مثال: کنترل نفس در حسادت چگونه است؟

مثلا فرض کنید اگر خلجان‌های حسد انسان را اذیت بکند، حسد در انسان هست و این که حالت حسد بیاید ما مؤاخذه نمی‌شویم؛ چون این در وجود ما است و پدیدار می‌شود. آن‌جایی ما مؤاخذه می‌شویم که به آن عمل کنیم. اما اگر در مقابل آن ایستادیم با نفس خودمان صحبت کردیم که برای چه این حس را داری؟ اگر مصلحت تو بود خداوند به تو هم می‌داد. بعد هم آدم در برابر تقدیرات خدا که نباید موضع بگیرد. این حالت منفی نفس است.

با تفکر، اندیشه انسان حسی می‌شود. انسان یواش یواش می‌بیند حسش هم این است که نباید حسد داشته باشد. با این‌که در درونش دوست دارد برای او نفرین کند اما به جای آن برای او دعا کند. یعنی جهت خلاف خواسته نفس را انجام دهد. بعد از یک بار، دوبار و ده بار حسش هم کم‌کم عوض می‌شود.

تجربه نشان می‌دهد که بعد از یک مدت می‌بیند که یا دیگر حسد نمی‌آید یا اگر هم می‌آید زود قابل مهار است و خارج می‌شود. منتهی زمان می‌برد به این راحتی نمی‌شود. یعنی چیزی که اقتضای درون ما است ما می‌خواهیم عوضش کنیم. با مداومت‌های طولانی، عادات نفس عوض می‌شود.

---

[1] سوره بقره، آیه ۲۲۲