مصرف صحیح طعم چرب و شیرین
فهرست مطالب این مقاله را ببینید
طعم چرب و شیرین یکی از طعم‌های شایع در تغذیه است. کودکانی که در سن رشد هستند بیشتر دوست دارند از چرب و شیرین استفاده کنند. در این مقاله در مورد فواید و عوارض طعم چرب و شیرین مطالبی را بیان می‌کنیم. برخی عناوین مطرح شده در این مقاله عبارتند از:
- مصرف صحیح طعم چرب و شیرین
- شیرینی، سازگارترین طعم با بدن
- اصل پرهیز از طعم چرب و شیرین
- مضرات مصرف طعم چرب و شیرین
- سنگینی هضم
- کاهش توان یادگیری
- سستی و کم‌توانی
- اضافه وزن
- مصلح طعم شیرین و چرب
- استفاده از مصلح هنگام طبخ
- برنامه‌ریزی مناسب به جای پرهیز دائمی
- عوامل موثر در انتخاب صحیح طعم خوراک
- مزاج
- ذائقه
- هدف مصرف
چکیده فواید و عوارض طعم چرب و شیرین:
- شیرینی یک طعم سازگار با بدن است و تقریباً سازگارترین طعم مطلوب و مطبوع برای انسان است و اوّلین چیزی که طبع به سمت آن کشیده می‌شود، طعم شیرینی است.
- اصل در طب سنتی این است که غذا و طعم چرب و شیرین، حتی الامکان نباید با یکدیگر مصرف شود. به خاطر این‌که هر دوی این طعوم، سنگین هضم هستند و به خاطر هضم سنگینی که دارند، معده به زحمت زیادی می‌افتد.
- مضرات مصرف طعم چرب و شیرین عبارت است از:
- سنگینی هضم
- کاهش توان یادگیری
- سستی و کم‌توانی
- اضافه وزن
- اگر یک وقت در اثر غفلت یا ناگهان مشکلی برای بدن ایجاد شد، می‌توانید از مصلح آن برای کاهش ضررها و عوارضی که به وجود می‌آورد، استفاده کنید که در طعم شیرین و شیرینی زیادی و بیش از حد خوردن، مصلح آن، طعم ترش است و مصلح استفادۀ بیش از حد طعم چرب، طعم شور است. البته بهتر است که در هنگام طبخ یا آماده‌سازی اولیه از این طعوم مصلح کنار هم استفاده شود.
- عوامل مؤثر در انتخاب صحیح طعم خوراک عبارت است از:
- مزاج
- ذائقه
- هدف مصرف
مصرف صحیح طعم چرب و شیرین
در این مقاله می‌خواهیم دربارۀ طعم چرب و شیرین با هم صحبت بکنیم که این طعم بسیار شایع است. یعنی خصوصاً بچه‌هایی که در سن رشد هستند، بیشتر دوست دارند از چرب و شیرین استفاده بکنند. امروز یک مقدار در مورد فواید و عوارض طعم چرب و شیرین با هم صحبت می‌کنیم.
شیرینی، سازگارترین طعم با بدن
شیرینی یک طعم سازگار با بدن است و تقریباً می‌شود گفت سازگارترین طعم مطلوب و مطبوع برای انسان است و اوّلین چیزی که طبع به سمت آن کشیده می‌شود، طعم شیرینی است. امّا این شیرینی، شیرینی طبیعی، خالص و بدون آغشتگی با مواد دیگر است. اگر این طعم شیرین با آرد و روغن آغشته بشود و همراه با هم طبخ و استفاده بشود، دچار یک سری مشکلاتی می‌شود. سنگینی، ایجاد سدّه، ایجاد سوء هضم و مشکلاتی دیگر که مفصلا باید بررسی شود. برای مطالعه بیشتر در مورد این مطلب می‌توانید به مقاله «قوانینی برای خوردن شیرینی جات» مراجعه نمایید.
اصل پرهیز از طعم چرب و شیرین
اصل در طب سنتی این است که غذای چرب و شیرین، طعم چرب و شیرین حتی الامکان نباید با همدیگر مصرف بشود. به خاطر این‌که هر دوی این طعوم، یعنی هم طعم چرب و هم طعم شیرین، سنگین هضم هستند. به خاطر هضم سنگینی که دارند، شما را دچار گرفتاری گوارشی می‌کنند، یعنی معده به زحمت زیادی می‌افتد.
مضرات مصرف طعم چرب و شیرین
برخی مضرات مصرف طعم چرب و شیرین عبارتند از:
۱. سنگینی هضم
به یاد داشته باشید هر وقت معده گرفتار سنگینی هضم شد، قوایی که باید به قلب برساند، قوایی که باید به مغز برساند و به عضلات برساند که تقریباً سه مرکز اصلی ما برای کارهای تربیتی هستند، همۀ این‌ها ضعیف می‌شود. به عبارتی خونِ خوب صالح در واقع آماده و شایسته برای غذا شدن نمی‌تواند به این اندام‌ها بفرستد، پس این اندام‌ها هم نمی‌توانند قوای خوبی ایجاد بکنند و هر وقت قوۀ خوب نداشته باشیم، فعل خوب نداریم. پس مسائل آموزشی و تربیتی ما افت می‌کند.
۲. کاهش توان یادگیری
چرب و شیرین غذای سنگین هضم است و متأسفانه یکی از بلایای قرون اخیر هم است که ما بیش از حد خوراکی‌های چرب و شیرین را با انواع و اقسام ساخت آن مشاهده می کنیم و بعد آرام آرام افزاینده‌های صنعتی، کارخانه‌ای اضافه می‌شوند که باعث می‌شود باز هم کیفیت از آن چیزی که بوده است پایین‌تر بیاید، بچه‌ها به این‌ها میل پیدا می‌کنند.
فرزند شما دارد سر کلاس می‌رود، کیک و کلوچه و خوراکی‌هایی که با چربی و شیرینی زیاد ساخته شده است، برای او می‌گذارید و او می‌رود و به جای این‌که بعد از زنگ تفریح آمادگی بیشتری برای یاد گرفتن پیدا بکند، به خاطر آن خوراکی سنگینی که در معدۀ او قرار گرفته است، خون به سمت معده جذب می‌شود و زحمتی که باید برای آن هضم بکشد و خون کمتری به قلب و مغز می‌رسد و توانایی‌های آموزشی فرد کاهش پیدا می‌کند.
این خوراکی‌ها می‌توانند تأثیر زیادی بگذارند در افزایش سطح کاری که شما می‌خواهید در مسائل تربیتی بکنید چه در مقطع کودکی، چه در مقطع جوانی و حتّی در مقطع بزرگسالی. باید این میان وعده‌ها، این غذاها را درست تنظیم بکنید.
۳. سستی و کم‌توانی
هر چند که چرب و شیرین یک طعم مطبوع است. یک طعمی است که وقتی این دو در کنار هم قرار می‌گیرند، میل بدن به سمت آن زیاد می‌شود. امّا نتیجۀ نهایی آن یک مقدار ایجاد سستی، ایجاد رخوت و کم توانایی و ایجاد زحمت برای سیستم گوارش است که نهایتاً منجر به این می‌شود که هضم کبدی هم از این مسئله ناتوان بشود و در طولانی مدت برای شما مشکلاتی ایجاد بکند.
۴. اضافه وزن
همیشه به یاد داشته باشیم وقتی که زیاده از حد چرب و شیرین استفاده می‌کنیم، باید انتظار اضافه وزن را داشته باشیم. مثلاً در افرادی که پرورش جسمی دارند، جدا نمی‌خواهند اضافه وزن داشته باشند. به یاد داشته باشیم در میان کودکان و جوانان هم اضافه وزن ممکن است روی اعتماد به نفس آن‌ها تأثیر بگذارد، روی فراگیری آن‌ها به واسطۀ این‌که احساس خوبی نسبت به خود دارند یا ندارند، تأثیر بگذارد. چرب و شیرین این عوارض را دارد که کسالت و کندی ذهن را وقتی می‌خواهید با ذهن کودک کار بکنید، پرورش‌های مغزی و سیستم عصبی را به کار ببرید، ایجاد می‌کند.
در پرورش جسمی هم ما با مشکل سنگینی در اثر مصرف بیش از حد چربی و شیرین مواجه هستیم. می‌خواهید پر تحرّک باشد، می‌خواهید کار ورزشی، عملیات جسمی و فنی برای شما انجام بدهد امّا این بدن سنگین شده است و قدرت تحرک خوب خود را از دست داده است، این از عوارض چرب و شیرین مکرر خوردن است و حتی سنگینی روحی (ایجاد می‌کند) یعنی فرد از لحاظ روح آن سبکبالی، نشاط و فراگیری روحی خود را از دست می‌دهد در مواقعی که می‌خواهید پرورش معنوی داشته باشید. این‌ها عوارض استفادۀ مکرر از چرب و شیرین است.
در مورد مضرات و ممنوعیت‌هایی که در مورد طعم چرب و شیرین، غذاهای چرب و شیرین داریم با هم صحبت می‌کنیم البته در مورد تکرار و مداومت و مصرف طولانی است. اگر گاه و بیگاه و بنا به موقعیت‌هایی مثل جشن‌ها و یا مهمانی‌های خانوادگی استفاده بشود مثلاً کیکی پخته بشود، غذای چرب و شیرین پخته بشود و خورده بشود این اشکالی را ایجاد نمی‌کند. این عامل، عامل ناگهان ایجاد مشکل‌کننده‌ای نیست. به مرور زمان و در تکرار برای شما و برای کودک یا جوان شما مشکل ایجاد می‌کند و می‌توانید یک برنامۀ غذایی داشته باشید و در موقعیت‌های خاص از این نوع غذاها یا از این نوع طعم استفاده بکنید، مانعی ندارد.
مصلح طعم شیرین و چرب
به یاد هم داشته باشیم یک چیزی به اسم مصلح در طب ایرانی وجود دارد، حتماً به گوش شما خورده است. اگر یک وقت در اثر غفلت یا ناگهان شما یک مشکلی را برای بدن ایجاد کردید، می‌توانید از مصلح آن برای کاهش ضررها و عوارضی که به وجود می‌آورد استفاده بکنید که در طعم شیرین و شیرینی زیادی و بیش از حد خوردن، مصلح، طعم ترش است. یعنی ترشی‌ها، ضرر شیرینی را اصلاح می‌کنند و در طعم چرب -اگر خیلی زیاد چربی استفاده کردید- مصلح، طعم شور است. یعنی با یک مقدار طعم شور -نه بیش از حد نه افراطی- می‌توانید عوارض چربی خوردن زیاد را اصلاح بکنید که در آن لحظه‌ای که در معدۀ شما قرار گرفته است، الآن دارد برای هضم خود مشکل ایجاد می‌کند و عوارضی در کلّ بدن شما یا در سیستم گوارش شما نشان داده است، می‌توانید این دو طعم مصلح را با هم آغشته بکنید تا آن ضرر را کم بکنید.
البته اصلاً توصیه نمی‌کنم که شما بروید یک عارضه برای خود به وجود بیاورید و بعد بگویید: اشکال ندارد، یک مصلحی در اختیار من است و بعد مثل این‌که یک مسئله‌ای را پاک بکنید، صورت مسئله را کلاً پاک می‌کنید. این روش، روش خوبی نیست. سعی بکنید بیش از حد چربی و شیرینی را استفاده نکنید، خصوصاً همزمانی چرب و شیرین را پرهیز داشته باشید، بیش از حد استفاده نشود. گفتم گاه و بیگاه اشکال ندارد. امّا اگر ناگهان به وجود آمد، می‌توانید از طعم ترش برای اصلاح شیرینی و از طعم شور برای اصلاح چربی استفاده بکنید.
استفاده از مصلح هنگام طبخ
غالب هم این است که در هنگام طبخ یا آماده‌سازی اولیه از این طعوم مصلح کنار هم استفاده بشود. اصلاً فلسفۀ ساخته شدن چیزی مثل سکنجبین -که این‌قدر هم در طب سنتی جایگاه دارد- همین امر است که وقتی می‌خواهیم شیرینی عسل یا شکر یا شیره یا هر شیرینی را اصلاح بکنیم و آن را برای بدن مفید بکنیم و آن را عامل درمان بیماری‌ها قرار بدهیم، می‌آییم از این طعم ترش مثل سرکه یا هر ترشی دیگری آب نارنج، آب غوره در کنار آن استفاده می‌کنیم، طبخ می‌کنیم، آماده‌سازی می‌کنیم و قوام می‌آوریم و یک چیزی مثل سکنجبین به وجود می‌آید.
هزار نوع سکنجبین در طب سنتی داریم و هر کدام از آن‌ها یک فوایدی برای هر کدام از اندام‌ها دارد ولی اصل بر این است که این طعم شیرینی و ترشی کنار هم طبخ بشوند و به یک قوام واحد و مشترک برسند و یک عامل معجزه‌گر در سلامتی بشوند که جایگاه خود را دارد. ما می‌توانیم از طعم شیرین و ترش به عنوان مصلحات همدیگر استفاده بکنیم.
برنامه‌ریزی مناسب به جای پرهیز دائمی
می‌خواهیم ببینیم با این چیزهایی که گفتیم، مضراتی که در مورد بعضی طعم‌ها با هم بررسی کردیم، آیا ما باید از غذاها بترسیم، دائماً در پرهیز باشیم و نگرانی در مورد خورد و خوراک خود ایجاد بکنیم؟ مسلماً جواب ما خیر است. یعنی شما نباید دائم در حال ترس باشید. فقط باید یک برنامه‌ریزی خوب داشته باشید.
عوامل موثر در انتخاب صحیح طعم خوراک
سه عامل وجود دارد. این‌ها را در نظر بگیرید و طعم مناسب را برای تغذیه و خوراک خود استفاده بکنید.
۱. مزاج
یکی این‌که توجه به مزاج داشته باشید. شما باید همیشه دقت داشته باشید وقتی می‌خواهید یک طعمی را در تغذیه، میان وعده، غذا به کار ببرید، باید به مزاج فرد دقت بکنید و این‌که مزاج هر فردی چه طعمی را می‌طلبد. تمایل هر مزاجی به یکی از طعوم بیشتر است و فایدۀ بیشتری هم از یک یا چند طعم می‌برد. آن بحث تخصصی است و باید بررسی شود. پس یکی این است که دقت داشته باشیم مزاج فرد چیست.
۲. ذائقه
دومین چیزی که باید خیلی به آن دقت بکنیم، توجّه به ذائقه است. یکی از مسائلی که در بحث خوردن و آشامیدن و مأکول و مشروب و تدابیر تغذیه مهم است، بحث لذت از خوردن است. شما نباید غذا را به اجبار و بنابر تکلیف و فقط روی یک علمی که یاد گرفتید تنظیم بکنید. باید از غذایی که می‌خورید لذت ببرید. کودک باید از غذایی که می‌خورد لذت ببرد. جوان وقتی دارد غذای خود را می‌خورد، باید حس خوب و با نشاطی داشته باشد. این حس لذت از اصول اولیه در طب ایرانی است.
آن‌قدر مهم است که گفتند حتّی ضرر مختصر غذای مضر را می‌شود تحمّل کرد امّا غذا برای فرد لذیذ باشد که آن بحث مفصّلی است. می‌خواهم بگویم ذائقۀ فرد و این‌که بیشتر از چه طعمی لذت می‌برد و برای او خوشایند است، باز یک اصل برای شما در تنظیم طعم غذا است.
مطلب این است که شما باید در تمام طعومی که گفتیم تعادل را حفظ بکنید. یعنی نباید افراط بکنید. کمی مایل به ترش بودن، کمی مایل به شیرین بودن، کمی مایل به شور بودن و هر کدام از طعوم به صورت ملایم و خفیف خود، وقتی که آن تعادل کلی حفظ بشود، عامل بیماری‌زا نیست، عوارض زیاد ندارد. خصوصاً اگر افراط و تکرار در آن نباشد که توجّه به این نکته هم مهم است.
۳. هدف مصرف
نکتۀ سوم که اینجا خیلی برای من مهم است و روی آن تأکید می‌کنم، توجه به هدف مصرف است. شما این خوراکی را با این طعم خاص دارید برای چه هدفی استفاده می‌کنید؟ آیا شما می‌خواهید فرد این خوراک را بخورد خواب او بیشتر بشود یا خواب او کمتر باشد؟ خوب بستگی دارد کودک یا جوان شما مشکل کم‌خوابی دارد یا مشکل پر خوابی دارد که روی مسائل تربیتی او تأثیر گذاشته است. آیا این فرد می‌خواهد این را که خورد بعد از آن سبک و با نشاط و پر انرژی بشود یا می‌خواهید آرام بشود، بنشیند تمرکز بکند؟ نسبت به آن نوع طعمی که استفاده می‌کند متفاوت خواهد بود.
آیا می‌خواهید آن فردی که دارد این غذا را می‌خورد -کودک یا جوان شما- چاق‌تر بشود یا می‌خواهید لاغرتر بشود؟ بنا به طعمی که استفاده می‌کنید، متفاوت خواهد بود. می‌خواهید قوای جسمی او بیشتر بشود، می‌خواهید قوای روحی او بیشتر بشود، هدف تربیتی شما روی کدام یک از این‌ها متمرکز شده است؟
تمام این نکاتی که دارم می‌گویم، در آن هدف مصرف شما قرار می‌گیرد. یعنی شما وقتی دارید یک غذایی را، یک میان وعده‌ای را تنظیم می‌کنید یا بهتر از آن بگویم دارید برای یک هفتۀ خود، یک ماه خود برای کودک، برای جوان، برای کسی که هدف تربیتی شما است غذا برنامه‌ریزی می‌کنید، باید در نظر داشته باشید که می‌خواهید کدام هدف را در مورد این فرد در ساعت‌های مختلف پوشش بدهید؟ ممکن است یک طعمی برای نیمۀ اول روز مناسب باشد، یک طعمی برای شب، نیمۀ دوم روز، عصر و وقتی که بیشتر می‌خواهیم به سمت آرامش، خواب و غیره برویم مناسب باشد.
همۀ این‌ها با برنامه‌ریزی، با علم کافی و تسلط روی مسائل طب ایرانی به دست می‌آید و شما به آسانی، با هر آنچه که در آشپزخانۀ شما در اختیار شما است، می‌توانید یک تأثیر چشم‌گیر و قابل توجه در ارتقای سطح آموزشی و پرورشی کودک و جوان خود داشته باشید و به راحتی مدیریت امر را به دست بگیرید.
