قوانینی برای خوردن شیرینی جات

 در طب ایرانی خوردن شیرینی جات قوانینی دارد. رعایت این قوانین باعث می‌شود که هم از خوردن شیرینی لذت ببریم و هم به سلامتی انسان آسیبی وارد نشود. در این مقاله ضمن بررسی این موضوع به عناوین زیر پرداخته می‌شود:

• مصرف صحیح شیرینی جات
• رعایت فاصلۀ زمانی بین غذا  و شیرینی
• عوارض خوردن شیرینی پس از غذا
• استثناء برای افراد لاغر
• انواع شیرینی‌ها و هضم آنها
• مضرات مصرف زیاد شیرینی‌های سخت هضم
• استفاده از شیرینی به عنوان تشویق
• استفاده از شیرینی‌های طبیعی به جای قند و شکر

مصرف صحیح شیرینی جات

می‌خواهیم دربارۀ یک مطلب مهم با هم صحبت کنیم. خوردن شیرینی جات چه اصول و قوانینی دارد. خصوصاً این‌که این شیرینی جات در مسائل میان وعده و تغذیۀ بچه‌ها در مدرسه و یا ریزه خواری‌های میانۀ غذا یا خوردن دسرهای روی غذا خیلی متداول است و میل انسان به شیرینی چون غذاییت بالایی دارد نسبت به سایر طعوم کلاً بیشتر است.

رعایت فاصلۀ زمانی بین غذا  و خوردن شیرینی

شما باید بین شیرینی خوردن و غذا خوردن خود فاصله بگذارید. یک قانون را در ذهن خود داشته باشید که بعد از غذا بلافاصله شیرینی نخورید. یک عادت غلطی است که بیشتر هم از جوامع غربی وارد شده است، به اسم دسر خوردن یا دسر شیرین خوردن، سریعاً بعد از غذا چیز شیرین خوردن متداول شده است. چرا این عادت متداول شده است؟ چون شیرینی خوردن باعث می‌شود که معده زود خالی شود. وقتی شما شیرینی می‌خورید چون کبد میل و تمایل بسیار زیادی به شیرینی دارد، هر خوراکی شیرینی در واقع مطلوب کبد است.

در طب ایرانی یک جملۀ معروف داریم که می‌گوییم کبد عاشق شیرینی‌ها است و شیرینی را در هر جایی که باشد به سوی خود جذب می‌کند. حالا اگر این شیرینی بالای غذا خورده شد یعنی در لایۀ بالایی غذا در معده قرار گرفته است تمام غذایی که هضم نشده است، نیمه هضم شده است در مسیر آن با این کشش و فشاری که معده به غذای شیرین وارد می‌کند یا به دسر شیرین، خوراکی شیرین وارد می‌کند این‌ها به سمت کبد کشیده می‌شوند، پس غذا درست هضم نمی‌شود، امّا معده زودتر خالی می‌شود. این عادت غلط از این‌جا ایجاد شده است. یعنی فرد می‌خواهد معدۀ او زود سبک شود که برای وعدۀ بعدی خود آماده‌تر باشد روی این شیرینی می‌خورد هر چند این معده را سبک می‌ کند، امّا غلط است.

عوارض خوردن شیرینی پس از غذا

در گذر زمان احساس خوشایند خالی شدن معده هم رخ نمی‌دهد. به این خاطر که معده تنبل و ناتوان می‌شود و تحت فشار قرار می‌گیرد و دیگر حس خوشایندی از شیرینی خوردن روی غذا ایجاد نمی‌شود. رودل می‌کند، دهان او ترش می‌شود و حالت بدمزگی در دهان به خاطر این شیرینی خوردن ایجاد می‌شود. می‌خواهیم این را بگوییم که قانون کلی این است. بین شیرینی خوردن و غذا خوردن باید فاصله باشد. اگر شیرینی را سریع روی غذا بخورید غذا خوب و صحیح هضم نمی‌شود. ممکن است سریع‌تر تخلیه شود، امّا این تخلیه شدن به معنای خوب هضم شدن نیست.

معده باید فرصت پیدا کند تا هر غذایی را متناسب با زمان هضمی که نیاز دارد در درون خود نگه دارد، آرام آرام روی آن کار کند، غذا به مرحلۀ هضم معدۀ کامل برسد، کیلوس یا شیرابۀ معدی تولید شود و آرام آرام به سمت کبد برود و هضم کبدی انجام شود و مراحل بعدی هضم. اگر ما شیرینی بخوریم این مراحل را دچار نقصان خواهیم کرد.

به یاد داشته باشید، اگر می‌خواهید برای بچه‌ها و کودکان خود تغذیه بگذارید، می‌خواهید وقت مطالعه، میان وعده برای آن‌ها بگذارید، ممکن است که شما ناگهان این اشتباه را انجام بدهید که یک غذای شیرین را روی غذای تازه خورده شدن وارد معده کنید و معده را دچار اختلال هضم کنید.

استثناء برای افراد لاغر

این قانون در خوردن شیرینی یک استثناء دارد و آن هم افرادی هستند که به شدت لاغر هستند. یعنی افراد خشک مزاج و خشک معده که گرفتار لاغری هستند -خصوصاً لاغری‌های شدید- این‌ استثناء برای این‌ها است که می‌توانند روی غذا شیرینی بخورند. چرا؟ چون وقتی غذا نیمه هضم شده است در خود معده هم همین مشکل پیش می‌آید. یعنی شیرینی می‌آید و غذا را نیمه هضم شده حرکت می‌دهد. بنابراین با رطوبت خیلی بالایی به بدن این‌ها می‌رسد.

غذای نیمه هضم شده بلغ زیادی تولید می‌کند، رطوبت بالایی تولید می‌کند و به این بدن‌های خشکیده فایده می‌رساند. یعنی رطوبت رسانی برای آن‌ها خوب است. پس یک استثناء دارد، به جز افرادی که خیلی لاغر هستند که اجازه دارند کمی شیرینی روی غذا بخورند، بقیۀ افراد دقت کنند که شیرینی را سریع بعد از غذا نخورند.

انواع شیرینی‌ها و هضم آنها

مطلب دیگر در مورد نوع شیرینی‌ها است. آیا نوع شیرینی‌ها در معده و در هضم و در کیفیت غذایی آن‌ها متفاوت هستند؟ بله. شیرینی‌هایی که با آرد و روغن ساخته می‌شوند یعنی یک چیز شیرینی که می‌خواهد شکر باشد یا عسل باشد، شیره باشد، شیرینی مفید باشد، امّا در کنار آرد و روغن، مانند این چیزهایی که داریم حلواها، کیک‌ها، کلوچه‌ها، شیرینی‌های قنادی، این چیزهایی که با آرد و روغن و شیرینی ساخته می‌شود سخت هضم هستند و در (صورت) تکرار و مداومت، ضرر و زیان به بدن می‌زنند.

مضرات زیاد خوردن شیرینی های سخت هضم

در طب ایرانی توصیه شده است جز به صورت تصادفی، یعنی گاه به گاه، از این مواد استفاده نشود و این از مشکلات رایج ما است که مثلاً برای تغذیۀ کودکان خود می‌آییم به آن‌ها کیک و کلوچه و شیرینی قنادی می‌دهیم و شیرینی‌هایی که با آرد و روغن ساخته شده‌اند. یک بار در هفته، حالا نهایتاً شاید بخواهیم بگوییم چند وقت یک بار شاید ایرادی نداشته باشند، امّا این‌که دائماً تغذیۀ کودکان را روی این سیستم بچینید حتماً به آن‌ها ضرر می‌زنید. یک گرفتگی‌هایی با خود می‌آورند که ما در طب ایرانی به آن‌ها سُدّه می‌گوییم.

وقتی که شیرینی با آرد و روغن ساخته می‌شود در مسیری که دارد مراحل هضم خود را طی می‌کند و رد می‌شود نشست می‌کند و به مرور زمان گرفتگی ایجاد می‌کند بنابراین آزردگی کبد ایجاد می‌کند. آزردگی معده، آزردگی منافذ، مَسام و عروق و مسیرهای حرکت مواد ایجاد می‌کند و این باعث می‌شود که اختلالی در هضم و جذب غذا رخ بدهد.

استفاده از شیرینی به عنوان تشویق

ممکن است یک وقتی شما این برنامه را داشته باشید که چند وقت یک بار برای موفقیت کودکان و جوانان خود بخواهید جایزۀ تشویقی بگذارید. خیلی‌ها این جازۀ تشویقی‌ را از نوع خوراکی‌ها انتخاب می‌کنند. جایزه تشویقی روش خوبی است، چون طبع انسان از غذا و خوردن لذت می‌برد. یعنی یکی از لذت‌‌های مادی زندگی انسان در دنیا خوردن است. می‌توانید از این جایزه استفاده کنید. امروز نمرۀ بچۀ من خوب شده است و می‌خواهیم امشب با هم جشن بگیریم. خیلی اوقات شروع به کیک درست کردن می‌کنیم، غذاهایی که با آرد و روغن و شیرینی ساخته شده است. اشکال ندارد که گاه و بی‌گاه این را انجام بدهید، مداومت در خوردن شیرینی بد است.

تذکر

 یک نکتۀ مهم وجود دارد که در ذهن کودک و نوجوان و جوان شما این بیاید که موفقیت با خوردن این نوع شیرینی‌ها یک حالت هماهنگی پیدا نکند که این احساس ایجاد شود که فرضاً کار خوبی است یا بعضی‌ها، فست فودها را برای جایزه می‌گذارند. می‌گویند اگر شما این رتبه را آوردید فست فود می‌خوریم. درست است ممکن است فرد دو یا سه ماه این فست فود را نخورده است. دو تا سه ماه یک بار، چند وقت یک بار -به عنوان جایزه که در جامعۀ ما رایج است و بچه‌‌ها دائم دارند می‌بینند و نسبت به آن اشتها پیدا می‌کنند- را خیلی سخت نمی‌گیریم.

امّا این هماهنگی در ذهن کودک و جوان شما ایجاد شود که فست فود یعنی موفقیت، شیرینی کیک و کلوچه یعنی موفقیت. به این مسئله دقت کنید لازم است که از قبل توضیح دهید که این (نوع غذاها) عوارضی دارد، استثنائاً الآن داریم می‌خوریم و دوم این‌که یک جایزۀ با ارزش واقعی دیگر کنار این بگذارید و ارزش آن جایزه را به آن تعلق بدهید و کنار آن کیک خود را بخورید و آن خوراکی را که برای جایزه در نظر گرفتید بخورید.

 خوردن شیرینی‌های طبیعی به جای قند و شکر

در کنار این مورد، این را هم به یاد داشته باشید که اگر گاه و بی‌گاه می‌خواهید از شیرینی‌هایی که با آرد و روغن استفاده شده‌اند استفاده کنید چقدر بهتر است که با توجّه به ضررهایی که قند و شکر سفیده شده دارند حداقل از این نوع شیرینی استفاده نکنید.

 بیایید شیرینی کیک خود را -که چقدرخوب است خانگی باشد و با هنر بانوان ایرانی در خانه پخته شده باشد- با شیرینی‌های طبیعی و مفید بسازید و انجام بدهید. این شیره‌ها مانند شیرۀ توت، شیرۀ انگور، شیرۀ انجیر، عسل و شیرینی‌های طبیعی که این‌ها می‌توانند جای شکر جایگزین شوند و استفاده شوند و حداقل این است که عوارض آن شکر و قند سفید را شما توانستید از آن خوراکی خود حذف کنید.

دکتر مژده پورحسینی