عوارض نوشیدن هنگام فعالیت بدنی و در حالت نامناسب
فهرست مطالب این مقاله را ببینید
نوشیدن آب باید در حالت مناسبی صورت بگیرد. به عنوان مثال نوشیدن آب در حالت لمیده یا کجی گردن کار اشتباهی است. نوشیدن هنگام ورزش و فعالیت‌های بدنی نیز عوارضی را به همراه دارد که در این مقاله به آن می‌پردازیم. برخی از عناوین مطرح شده در این مقاله عبارتند از:
- حفظ حالت مناسب هنگام نوشیدن
- مشکلات نوشیدن در حالت نامناسب
- رعایت این قانون در مورد کودکان شیرخوار
- عوارض حالت نامناسب در اطفال
- پرهیز از آب نوشیدن هنگام ورزش
- پرهیز از آب نوشیدن هنگام فعالیت بدنی
- فرایند آسیب نوشیدن هنگام فعالیت بدنی
- مضرات نوشیدن آب سرد بعد از حمام
- نوشیدن هنگام آرامش
چکیده
- نحوۀ نشستن یا قرارگیری ما هنگام نوشیدن آب، عادت اشتباهی است که ممکن است رعایت نکنیم و عوارضی از آن به جا بماند، آن هم با حالت خوابیده یا حالت لمیده یا حالت کجی گردن از آن محور اصلی خود. به عبارت طب ایرانی آب از مسیر اصلی حرکت خود منحرف می‌شود و باعث شکستن آب در گلو می‌شود.
- وضعیت طبیعی مری و معده طوری است که در حالت ایستاده یا نشسته بهترین قرارگیری در یک راستا دارد و مراحل رد شدن غذا را می‌تواند مدیریت کند، در غیر این صورت غذا از مسیر اصلی خود منحرف می‌شود. یکی از انحراف‌های خیلی مشکل و بیماری‌زا وقتی است که انحراف به سمت ریه است و سبب ایجاد سرفه، تنگی نفس، حس خفگی می‌شود.
- عوارض حالت نامناسب نوشیدن یا غذا خوردن در اطفال عبارت است از:
- حالت ریفلاکس (حالت برگشت غذا از مری به سمت ریه)
- عفونت ریه
- سرفه‌های مکرر
- سوء رشد
- اختلال در پرورش رشد جسمی
- یک عامل اصلی که در مسائل آب نوشیدن باید رعایت شود، زمان آب نوشیدن است. یک وقت‌هایی است که ما به آن عطش‌های کاذب یا عطش‌های مخرب می‌گوییم. یکی از آن‌ها آب نوشیدن‌های میان ورزش و فعالیت‌های بدنی است که آب نوشیدن سبب آسیب به قوای کبدی، قوای مغزی و دماغی و قوای قلبی می‌شود.
- فرایند آسیب آب نوشیدن در حال فعالیت بدنی بدین گونه است که با ورود آب سرد، بخاراتی تولید می‌شود که با رسیدن به مغز، آن را تضعیف میکند. همچنین گرمای شدید درون سبب باز شدن منافذ سطح بدن شده و جریان‌هایی از درون به بیرون برقرار میکند که نوشیدن آب سرد سبب حرکت روح طبی همراه این جریان‌ها رو به سطح و منافذ بدن می‌شود.
- یکی از مضرات نوشیدن آب سرد بعد از حمام، کوتاهی طول عمر است. بدین معنا که یک میزان و حجمی از روح به واسطۀ تصاعد از سطح بدن از دست می‌رود و حجم روح مفید طبی درون بدن و نیروی حیاتی کاهش می‌یابد که اینها همه در مسائل تربیتی، پرورش جسمی، افزایش کیفیت زندگی تأثیر دارد. چنانچه در روایت نیز داریم که حضرت امام صادق (ع) می‌فرمایند: سریعاً بعد از حمام آب سرد ننوشید، چرا که معدۀ شما را تباه میکند.
حفظ حالت مناسب هنگام نوشیدن
یک عادت اشتباه در آب نوشیدن نحوۀ نشستن یا قرارگیری ما وقت آب نوشیدن است که ممکن است رعایت نکنیم و عوارضی از آن به جا بماند، آن هم با حالت خوابیده یا حالت لمیده یا حالت کجی گردن از آن محور اصلی خود آب خوردن است. این خیلی خطرناک و بیماری‌زا است. به عبارت طب ایرانی آب از مسیر اصلی حرکت خود منحرف می‌شود و باعث می‌شود که در نواحی خاصی که انحناء دارند یا در واقع در مسیر بلع آب فرو رفتگی دارند شکستن آب در گلو ایجاد شود.
یعنی آن حرکت دودی مری که باید آب و لقمه را پایین بیاورد و آرام آرام جلو ببرد و یک حس خوشایند از بلیعدن برای شما ایجاد شود مراحل انقباض و انبساط آن در هم پیچیده می‌شود و آن آبی که می‌نوشید در گلوی شما گیر میکند، درد شدید، احساس ناخوشایند در گلو و در واقع یک عارضه که ممکن است حتی تا چند ساعت که آب هم از آن مسیر رد شد برای آن باقی بماند و این حس دردناک را ایجاد کند. این یک عارضۀ خیلی جدی و مشکل است که باید به آن دقت داشته باشیم. یک عادت غلط را اصلاح کنید.
هیچ وقت در حالی که دراز کشیده هستید، به خود ، به کودک خود اجازۀ آب نوشیدن ندهید. هیچ وقت در حالتی که لمیده به یک سمت هستید آب ننوشید و هیچ وقت مثلاً وقتی که گردن شما از سمت راستای طبیعی خود کج شده است و انحراف پیدا کرده آب ننوشید. این در مورد غذا خوردن هم صادق است. یعنی وقتی که شما دارید لقمۀ غذا را هم می‌خورید نباید سر خود را دائماً حرکت بدهید و تکان بدهید و سر خود را از محور اصلی کج و منحرف کنید. نباید وقتی در رختخواب لم دادید و دراز کشیدید غذا را بخورید و لقمه را فرو ببرید.
مشکلات نوشیدن در حالت نامناسب
وضعیت طبیعی مری و معده طوری است که در حالت ایستاده یا نشسته بهترین قرارگیری را در یک راستا دارد و مراحل رد شدن غذا را می‌تواند مدیریت کند، در غیر این صورت غذا از مسیر اصلی خود منحرف می‌شود. یکی از انحراف‌های خیلی مشکل و بیماری‌زا وقتی است که انحراف به سمت ریه انجام می‌شود.
می‌دانید که یک محفظۀ بین دهانۀ ریه و دهانۀ معده یعنی بین نای و مری در حلق وجود دارد که اگر شما در حالتی نامناسب و با انحراف از راستای اصلی لقمه را ببلعید و یا آب را بنوشید، نوشیدنی را بخورید ممکن است به جای این‌که در مسیر مری قرار بگیرد به ریه برود، در مسیر نای قرار بگیرد و در واقع مانند آن حالت‌هایی که می‌گویید آب در حلق شخص پریده است، در گلوی او پریده است این حالتی است که به سمت نای می‌رود و دهانۀ ریه را تحریک میکند، چون ریه به هیچ وجه نمی‌خواهد اجازۀ ورود جسم خارجی به خود بدهد، برای او بسیار بیماری‌زا است.
سرفه، حالت عکس العمل، تنگی نفس، حس خفگی به سرعت ایجاد می‌شود و ایجاد حالت ناخوشایند میکند و آزار و آسیب ایجاد می‌شود که شما باید از آن جلوگیری کنید. این را می‌توانید به صورت یک قانون کلی داشته باشید، نه در موقعیت آب نوشیدن، نه در موقعیت غذا خوردن این حالت‌ها را ایجاد نکنید.
رعایت این قانون در مورد کودکان شیرخوار
این مشکل گوشۀ ذهن شما هم باشد که گاهی اوقات در مورد اطفال خردسال پیش می‌آید. یعنی مسائل بیشتر به سمت تربیت جسمی می‌رود. یعنی شما می‌خواهید کودک خود را با غذا خوردن، شیر دادن، حتی در دورۀ شیر خوارگی، در دو سال اول تربیت جسمی پرورش بدهد، رشد بدهید…
عوارض حالت نامناسب در اطفال
یک نکته است و آن این‌که این مطلب ممکن است در سنین پایین‌تر هم مشکل ایجاد کند. مثلاً در دورۀ شیرخوارگی یا وقتی که بچه در طفولیت و سنین کم است و حالا ارتباط شما در مسائل تربیتی است که می‌خواهید پرورش جسمی برای بچه بدهید می‌خواهید رشد او را مدیریت کنید، دارید غذا می‌دهید یا شیر می‌دهید، در دورۀ شیر خوارگی است. این حالت خوابیده بسیار بیماری‌زا است، یعنی بچه را در حالتی که در رختخواب خوابیده است یعنی مادر دراز بکشد و به او شیر بدهد یا این‌که حالتی که بچه خوابیده است و یا لم داده است یا حالتی که فقط مقداری زیر سر او بلند است، امّا حالت لمیده دارد به او غذا بدهید.
تمام مشکلاتی که الآن گفتم در این حالت هم می‌تواند به وجود بیاید، یعنی آرام آرام حالت ریفلاکس، حالت برگشت غذا از مری به سمت ریه به وجود بیاید و عفونت ریه به وجود بیاید و سرفه‌های مکرر چه در روز و چه خصوصاً سرفه‌های شبانه که از خصوصیات این مشکل است به وجود بیاید و بچه دچار سوء رشد شود، اشکال در رشد در او به وجود بیاید، یعنی پرورش رشد جسمی شما دچار اختلال شود.
می‌خواهم بگویم این مقطع زمانی و سنی ندارد. از همان ابتدای تولد سعی کنید نوزاد و شیرخوار خود را با زاویه شیر بدهید، حتماً حالت نیمه نشسته و زاویه‌دار برای او ایجاد کنید. حالت 45 درجه از دیدگاه طب مطلوب است. در بزرگسالی هم همین‌طور، بچه‌ها بزرگسالان، جوانان عادت کنند که به صورت کاملاً نشسته و درست و رسمی غذا بخورند و آب بنوشند و این حالت‌های اشتباه و عادت‌های غلط را اصلاح کنند.
پرهیز از آب نوشیدن هنگام ورزش
عامل اصلی که در مسائل آب نوشیدن باید رعایت شود زمان آب نوشیدن است. یک وقت‌هایی است که ما به آن عطش‌های کاذب یا عطش‌های مخرب می‌گوییم. یکی از آن‌ها آب نوشیدن‌های میان ورزش است. به هیچ وجه و در هیچ شرایطی هنگامی که فرد دارد ورزش میکند، دارد فعالیت جسمانی شدید انجام می‌دهد نباید آب بنوشد.
دارد کار انجام می‌دهد و عرق می‌ریزد و خیلی فعالیت بدنی بالا رفته است، حرارت درون بالا رفته است، مسلم است که یک عطشی به واسطۀ از دست دادن آب برای بدن به وجود می‌آید، نباید میانۀ ورزش و میانۀ کار و میانۀ فعالیت جسمانی ناگهان آب بنوشد، خیلی مخرب است. یعنی قوای کبدی، قوای مغزی و دماغی و قوای قلبی هر سه از این آسیب می‌بینند.
متأسفانه خیلی هم شایع است یعنی در ورزشگاه‌ها می‌بینیم یک آب سردکن‌هایی آب را خیلی سرد و خنک میکند و همیشه است و بچه‌ها یا جوان‌ها دارند ورزش می‌کنند، در این میان مدام می‌روند آب می‌نوشند و خیلی از مربیان هم ممکن است اطلاع نداشته باشند و بگویند آب نوشیدن خیلی کمک میکند که آب بدن خود را تأمین کنید.
این‌که آب نوشیدن لازم است حرف دیگری است، این‌که چه زمانی باید این آب را بنوشیم حرف مهم ما است. وقتی هنوز بدن شما در تلاطم است، هنوز ضربان قلب بالا است، هنوز رنگ بدن سرخ است، آن حالت ورزش و فعالیت در بدن است به هیچ وجه اجازۀ نوشیدن آب سرد را ندارید. وقتی عطش پیدا کردیم باید بنشینید تا قلب حالت آرامش پیدا کند، ضربان قلب به میزان عادی خود برسد، تعداد تنفس شما عادی شود و رنگ چهرۀ شما از حالت سرخی و التهاب برگردد و حالا در این حالت آرامش اجازه دارید آب بنوشید، آن هم نه آب خیلی سرد، کلاً آب خیلی سرد مضر و بیماری‌زا است. این‌که می‌گویم اجازه دارید آب بنوشید یعنی یک آبی که در خنکای خود در اعتدال است.
پرهیز از آب نوشیدن هنگام فعالیت بدنی
این قانون در مورد آب نوشیدن که خدمت شما عرض کردم در مورد بقیۀ فعالیت‌های بدنی هم صدق میکند. مثلاً شما در حمام قرار گرفتید، حمام طولانی بوده است و سریعاً بعد از استحمام که شما را خسته کرده است، هم خیلی گرم کرده است و چهرۀ شما خیلی سرخ شده است و بیرون آمدید و حالا خیلی تشنه هستید، باز مثل زمانی که در مورد ورزش کردن گفتم، باید بنشینید، بدن در حالت آرامش قرار بگیرد و حالت طمأنینه در بدن به وجود بیاید، تنفس، ضربان قلب، رنگ چهره که حالت عادی گرفت، اجازه دارید آب بنوشید آن هم نه آب خیلی سرد.
فرایند آسیب نوشیدن هنگام فعالیت بدنی
بقیۀ فعالیت‌های جسمی شدید که خیلی از آن‌ها را نمی‌شود اینجا گفت، همین‌طور است نباید بعد از آن سریعاً آب بنوشید، چون عوارضی به جا می‌گذارد. به یاد داشته باشید وقتی بدن شما خیلی گرم است، به محض این‌که آب سرد وارد آن می‌شود یک سری بخارات تولید میکند. مثلاً فرض کنید یک سطح داغی را در نظر بگیرید، یک سنگ داغی را در نظر بگیرید، آب سرد روی آن بریزید سریع یک سری بخار از آن تولید می‌شود، تقریباً داخل بدن هم وقتی شما با فعالیت، با ورزش، با استحمام و سایر رفتارهایی که در بدن حرارت ایجاد میکند، بدن را خیلی گرم می‌کنید، به محض این‌که آب خیلی سرد وارد بدن می‌شود یک سری بخارات تولید میکند. اوّلین جایی که این بخارات می‌رسد مغز است و این بخارات برای مغز خیلی بیماری‌زا و ضعیف کننده است.
این گرمای شدید درون باعث می‌شود از طرفی منافذ سطح بدن شما باز شود، چون بدن می‌خواهد نفس بکشد و حرارت زائد خود را دفع کند و یک تعادل دمایی درون خود ایجاد کند. یعنی شما وقتی ورزش می‌کنید، وقتی حمام می‌روید، وقتی سطح درون بدن را گرم می‌کنید منافذ سطح بدن شما بازتر می‌شود. بنابراین جریان‌هایی از درون به بیرون شما برقرار می‌شود. وقتی ناگهان آب سرد می‌خورید جریان‌هایی که حامل روح شما هم است که ما به این روح طبی می‌گوییم و یک بحث تخصصی است، همراه این جریان‌ها رو به سطح بدن و منافذ بدن حرکت میکند.
مضرات نوشیدن آب سرد بعد از حمام
این‌که می‌گویند اگر آب سرد بعد از حمام بخورید طول عمر شما کوتاه می‌شود، این‌که در طب ایرانی می‌گوید وقتی کاری انجام می‌دهید و در خستگی شدید آب بخورید طول عمر کوتاه می‌شود به همین برمی‌گردد. یعنی شما یک میزان و یک حجمی از روح را به واسطۀ تصاعد از سطح بدن از دست می‌دهید و باعث می‌شود حجم روح مفید طبی درون بدن شما کاهش پیدا کند، بنابراین نیروی حیاتی شما کاهش پیدا کند و طول عمر شما کم شود.
این امری است که در مسائل تربیتی، پرورش جسمی، افزایش کیفیت زندگی، افزایش طول عمر برای شما خیلی مهم است و باید از آن مراقبت کنید و خصوصاً بچه‌ها و اگر جوان‌ها به عادت غلط آب نوشیدن وسط ورزش و موقع استحمام عادت کردند، در طول زمان هم همین‌طور به تکرار روح را ناتوان می‌کنند، انرژی حیاتی را کم می‌کنند و در واقع طول عمر خود را کاهش می‌دهند.
جمع بندی: نوشیدن هنگام آرامش
به یاد داشته باشید برای نوشیدن آب باید در آرامش کامل بدن تا طبیعی شدن رنگ چهرۀ خود تا حالت ضربان قلب و تنفس طبیعی و آرام صبر کنید و به هیچ وجه در این حالت آب ننوشید که ضرر جدّی هم به قوای حیاتی و طول عمر خود می‌زنید و هم به قوای قلبی و مغزی و امور آموزشی خود می‌زنید.
این مطلب آن‌قدر مهم است که حتی ما روایت هم در مورد آن داریم که حضرت امام صادق (ع) می‌فرمایند: سریعاً بعد از حمام آب سرد ننوشید، چرا که معدۀ شما را تباه میکند.[1] معده هم با تمام قوای قلبی و دماغی رابطه دارد. فراموش نکنیم وظیفۀ مهم ما در عرصۀ حفظ و صحه این است که ما حرارت غریزی خود را حفظ کنیم. هر چه بتوانیم این حرارت غریزی را در سلامت نگه داریم، در اوج توانایی نگه داریم، طول عمر بهتر، زندگی با کیفیت‌تر و قوای ذهنی قلبی، مغزی، عضلانی و تمام قوای درونی، اختصاصی بهتری خواهیم داشت و هر وقت شما این عادت‌های غلط را که توضیح دادم چطور انرژی‌های حیاتی را به فنا می‌دهد، ترک کنید می‌توانید این حرارت غریزی را بهتر نگه دارید، این وظیفۀ شما در تمام عملکردی است که برای حفظ و صحه دارید.
[1]. دانشنامه احادیث پزشکی، ج 2، ص157.