نماز شب و رزق و روزی، حقیقت یا افسانه؟

نماز شب و رزق و روزی، پیوندی که قرن‌ها قبل، با ظهور اسلام به مسلمانان وعده داده شده؛ حال آیا این ارتباط، حقیقتی استوار بر آموزه‌های دینی است یا صرفاً افسانه‌ای برگرفته از باورهای عامیانه؟

در عصر حاضر، با توجه به این که دغدغه‌های اقتصادی و مالی، بخش عمده‌ای از زندگی انسان‌ها را به خود اختصاص داده، این پرسش اهمیتی دو چندان می‌یابد که آیا می‌توان با نیایش در خلوت شب، نه تنها به تعالی معنوی دست یافت، بلکه گشایشی در نماز شب و رزق و روزی نیز حاصل نمود؟

این مقاله، تلاشی است برای بررسی ابعاد مختلف این پرسش اساسی؛ از تعریف و کیفیت نماز شب و رزق و روزی، تا تحلیل دیدگاه‌های مرتبط با آن. هدف نهایی، پاسخگویی منصفانه و مستدل به این سوال است که آیا نماز شب، به واقع، می‌تواند کلید گشایش درهای رحمت و فراوانی را به روی زندگی بگشاید و موجب برکت در رزق و روزی گردد؟

نماز شب و رزق و روزی پربرکت

نماز شب، یکی از نمازهای مستحبی بسیار با فضیلت در دین اسلام است. این نماز فرصتی است برای نزدیکی و خلوت با خداوند، طلب آمرزش و برآورده شدن حاجات.

نماز شب مجموعاً یازده رکعت است. هشت رکعت نماز شب مانند نماز صبح، که دو رکعتی خوانده می‌شوند. به این صورت که در هر رکعت بعد از نیت، سوره حمد و یک سوره دیگر (مانند سوره توحید) خوانده و بعد از اتمام هر دو رکعت، سلام داده می‌شود.

پس از هشت رکعت نماز شب، دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر خوانده می‌شود که بسیار مهم و با فضیلت و قنوت آن دارای اعمالی خاص است.

بهترین زمان برای خواندن نماز شب، از نیمه شب تا اذان صبح است که هر چه به اذان صبح نزدیک‌تر باشد، فضیلت بیشتری دارد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید به مقاله «کیفیت خواندن، فضیلت و برکات نماز شب» مراجعه نمایید.

آیا ارتباط نماز شب و رزق و روزی حقیقت دارد؟

برای رسیدن به پاسخ این سوال که با خواندن و مداومت بر نماز شب می‌توان از سوی خداوند به رزق و روزی دست یافت، نیازمند بررسی این موضوع از دو منظر است:

بررسی نماز شب و رزق و روزی از منظر دینی و اعتقادی:

در آموزه‌های اسلامی، نماز شب به عنوان یک عبادت بسیار با فضیلت و مؤثر در زندگی دنیوی و اخروی معرفی شده است. روایات متعددی وجود دارد که بر تأثیر نماز شب در افزایش رزق و روزی، برکت در زندگی، دفع بلا و گشایش در امور تأکید دارند.

از منظر دینی، نماز شب نوعی ارتباط مستقیم با خداوند است. این ارتباط می‌تواند باعث جلب رحمت و عنایت الهی شود و در نتیجه، برکت و گشایش در زندگی فرد ایجاد کند. همچنین، نماز شب باعث تزکیه نفس، تقویت ایمان و افزایش تقوا می‌شود که این عوامل نیز می‌توانند به بهبود وضعیت زندگی و افزایش رزق و روزی کمک کنند.

بسیاری از علما و بزرگان دینی نیز بر اهمیت نماز شب و تأثیر آن در زندگی تأکید کرده‌اند و آن را به عنوان یک عامل مهم در جلب رزق و روزی و برکت در زندگی معرفی می‌کنند و خود نیز به این نماز پر فضیلت اهتمام داشته و دارند.

بررسی نماز شب و رزق و روزی از منظر علمی و تجربی

اثبات مستقیم و قطعی تأثیر نماز شب بر افزایش رزق و روزی از طریق روش‌های علمی دشوار است. با این حال، برخی تحقیقات نشان داده‌اند که عبادت و معنویت می‌تواند تأثیر مثبتی بر سلامت روان و کاهش اضطراب و نگرانی داشته باشد. این عوامل می‌توانند به طور غیرمستقیم بر عملکرد فرد در زندگی و کسب و کار تأثیر بگذارند و در نتیجه، به بهبود وضعیت مالی و افزایش رزق و روزی منجر شوند.

بسیاری از افرادی که به طور منظم نماز شب می‌خوانند، تجربه شخصی خود را از تأثیر آن در زندگی و افزایش رزق و روزی بیان کرده‌اند. این تجربیات نمی‌توانند به عنوان اثبات علمی قطعی در نظر گرفته شوند، اما می‌توانند نشان‌دهنده تأثیر مثبت این عبادت بر زندگی افراد باشند.

اهمیت نماز شب و رزق و روزی

امام صادق(ع) به كسى كه از تنگدستى و فقر شكايت بسيار مى‏‌كرد، فرمود: «يَا هَذَا أَ تُصَلِّي بِاللَّيْلِ قَالَ فَقَالَ الرَّجُلُ نَعَمْ قَالَ فَالْتَفَتَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ إِلَى صَاحِبِهِ فَقَالَ كَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ يُصَلِّي بِاللَّيْلِ وَ يَجُوعُ بِالنَّهَارِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ضَمِنَ بِصَلَاه اللَّيْلِ قُوتَ النَّهَارِ[1]»؛

اى مرد! نماز شب‏ مى‏‌خوانى؟! عرض كرد: بلى! راوى مى‏‌گويد كه آن حضرت به يكى از اصحاب خود رو كرد و فرمود: «كسى كه نماز شب مى‏‌خواند اگر ادّعا كند گرسنه است، سخن به گزاف رانده و دروغ گفته است؛ زيرا خداوند متعال در ازاى نماز شب او، ضامن روزى آن روز او شده است».

نماز شب و رزق و روزی، ساز و کارهای بهبود وضعیت مالی

در معارف دینی، نماز شب و رزق و روزی به عنوان یکی از عوامل برکت و روزی در زندگی آمده است. بنابر روایات ائمه هدی (علیهم‌السلام) نماز شب باعث جلب رحمت الهی و گشایش در امور مادی و معنوی می‌شود. در واقع، نماز شب به طور مستقیم یک فرمول جادویی برای افزایش مال نیست، بلکه از طریق ساز و کارهای متعددی می‌تواند به بهبود وضعیت مالی و افزایش رزق و روزی کمک کند. از جمله این موارد عبارتند از:

۱. جلب رحمت و برکت الهی

در ارتباط مستقیم با خداوند در شب و فرصتی که به دور از هیاهو و مشغله‌های روزانه برای خلوت با خداوند و اظهار بندگی پیش می‌آید، می‌توان خالصانه با معبود خود راز و نیاز کرد. این ارتباط نزدیک و صمیمانه، عنایت و رحمت الهی را به دنبال دارد و در نتیجه، برکت در زندگی و کسب و کار فرد ایجاد کند. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «نماز شب روزی را جلب و گسترش می‌دهد[2]». این حدیث به خوبی نشان می دهد که نماز شب و رزق و روزی رابطه تنگاتنگی با هم دارند.

۲. استجابت دعا

در روایات آمده است که دعاهای شبانه به استجابت نزدیک‌تر هستند. گویا خداوند به دیدن بندگانش مشتاق‌تر است. پیامبر خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) در این باره می‌فرماید: «هرگاه یک سوم از شب مانده باشد، خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: کیست که از من رفع گرفتاری‌ بخواهد تا گرفتاری‌اش را برطرف کنم؟ کیست که از من روزی بخواهد تا روزی‌اش را بدهم؟ کیست که از من درخواست کند تا عطایش کنم؟[3]»

فرد می‌تواند در نماز شب از خداوند طلب رزق و روزی حلال و پربرکت برای اهل و عیالش نماید و امیدوار باشد که دعایش مستجاب شود. عمرو بن عبسه سُلمی می‌گوید: به رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) عرض کردم: ای پیامبر خدا! چه هنگام از شب دعا در آن زودتر مستجاب می‌شود؟ فرمود: «پاس آخر شب (بین نصف شب تا ثلث باقیمانده از آن)[4]»که همان وقت فضیلت خواندن نماز شب است. این فرصت طلایی برای درخواست نماز شب و رزق و روزی را نباید از دست داد.

۳. تقویت ایمان و تقوا

نماز شب باعث تقویت ایمان و افزایش تقوا می‌شود. فردی که با ایمان و تقوا زندگی می‌کند، از انجام کارهای حرام و ناشایست دوری می‌کند و در نتیجه، از راه‌های نامشروع کسب درآمد اجتناب می‌کند.

۴. تزکیه نفس و تهذیب اخلاق

نماز شب باعث تهذیب اخلاق و بهبود رفتار می‌شود. فردی که اخلاق نیکو دارد، در روابط خود با دیگران موفق‌تر است و می‌تواند اعتماد و احترام آن‌ها را جلب کند. این امر می‌تواند به بهبود وضعیت شغلی و افزایش درآمد او کمک کند.

۵. کاهش اضطراب و نگرانی

نماز شب باعث آرامش روحی و کاهش اضطراب می‌شود. فردی که آرامش دارد، بهتر می‌تواند تصمیم‌گیری کند و در کار خود موفق‌تر عمل کند.

۶. ایجاد انگیزه و تلاش بیشتر

نماز شب باعث افزایش انرژی و نشاط می‌شود. فردی که با انرژی و نشاط روز خود را آغاز می‌کند، با انگیزه بیشتری به کار خود می‌پردازد و در نتیجه، احتمال موفقیت او بیشتر می‌شود.

۷. تقویت اراده و پشتکار

نماز شب باعث تقویت اراده و پشتکار می‌شود. فردی که اراده قوی دارد، در برابر مشکلات و موانع تسلیم نمی‌شود و با تلاش و پشتکار به اهداف خود می‌رسد.

۸. دفع بلا و مصیبت

در روایات آمده است که نماز شب باعث دفع بلا و مصیبت می‌شود. فردی که از بلا و مصیبت در امان باشد، می‌تواند با آرامش خاطر به کار خود بپردازد و در نتیجه، احتمال موفقیت او بیشتر می‌شود.

۹. گشایش در امور

نماز شب می‌تواند باعث گشایش در امور و رفع موانع شود. فردی که با مشکلات و موانع روبرو است، با خواندن نماز شب از خداوند طلب کمک می‌کند و امیدوار است که خداوند راه حلی برای مشکلات او پیش پایش می‌گذارد.

۱۰. رسیدن به رضایت و قناعت

نماز شب، نه تنها دریچهای به سوی برکات مادی می‌گشاید، بلکه گامی استوار در مسیر کسب رضایت و قناعت به ارمغان می‌آورد. آن هنگام که بنده در دل شب، از لذت خواب چشم پوشیده و با معبود خویش به راز و نیاز می پردازد، دلش از نور ایمان و یقین لبریز می شود. دیگر حرص و آز دنیا، او را به بند نمی‌کشد و چشم طمع به مال و منال دیگران نمی دوزد. بلکه با قلبی سرشار از آرامش و اطمینان، به آنچه خداوند برایش مقدر کرده است، راضی و خشنود می‌گردد.

نماز شب و رزق و روزی تنها در مادیات خلاصه نمی شود بلکه آرامش و قناعت را نیز به همراه دارد. نماز شب، انسان را از اسارت دنیای مادی رها ساخته و او را به لذت بی انتهای بندگی و قرب الهی رهنمون می‌سازد؛ لذتی که با هیچ ثروت و مقامی در این دنیا قابل مقایسه نیست.

نماز شب و رزق و روزی؛ کار و تلاش و توکل، عوامل افزایش روزی

در بحث نماز شب و رزق و روزی باید توجه داشت که نماز شب تنها عامل تعیین‌کننده در رزق و روزی نیست و تلاش و کوشش در کنار توکل به خدا نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. فرد باید در کنار خواندن نماز شب، به کار و تلاش خود نیز ادامه دهد و از راه‌های مشروع کسب درآمد کند.

از حضرت صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که: «گاه هست که بنده در شب برمی‌خیزد و خواب بر او غالب می‌شود و او را به جانب راست و چپ میل می‌دهد و ذَقَنش (چانه) به سینه‌اش می چسبد. پس حق تعالی امر می‌فرماید که درهای آسمان را می‌گشایند و به ملائکه می‌فرماید: نظر کنید به سوی بندهٔ من که چه زحمتی به خود می‌رساند در تقرب جستن به من، در چیزی که بر او واجب نگردانیده‌ام. و از من امید یکی از سه چیز دارد که یا گناهش را بیامرزم، یا توبه‌اش را بپذیرم، یا روزیش را زیاد کنم. ای ملائکه! شما را گواه می‌گیرم که هر سه را به او کرامت کردم[5]».

و در حدیث دیگر فرمود: «نماز شب صورت را نیکو، خلق را نیک، آدمی را خوشبو، روزی را زیاد، باعث ادای قرض گشته، غم‌ها را زایل می‌گرداند، و چشم را جلا می‌دهد[6]».

نماز شب و رزق و روزی دنیا و آخرت

در مجلس اول ملاقات مرحوم علامه طباطبایی (رحمة‌الله‌علیه) با استاد اخلاق خود مرحوم آقا سید علی قاضی (رحمة‌الله‌علیه) آمده است: مرحوم قاضی به ایشان فرمود: «فرزندم! اگر دنیا می‌خواهی نماز شب بخوان، اگر آخرت هم می‌خواهی نماز شب بخوان.»

نماز شب و رزق و روزی: پاکی از گناه، کلید فراوانی نعمت 

همان طور که در مباحث قبل گفته شد، یکی از مهمترین آثار سودمند نماز شب، گشایش و وسعت در رزق و روزی برای انسان ذکر شده است.

حال این سوال مطرح می‌شود که چه مانعی بر سر راه کسب فراوانی روزی و چه ارتباطی میان نماز شب و رزق و روزی است؟

در پاسخ باید گفت که طبق روایات، بزرگترین مانع بر سر راه نزول برکات مادی و معنوی، ارتکاب گناه است. گناهان بین انسان و خداوند فاصله ایجاد می‌کنند و مانع رسیدن فیوضات الهی می‌شوند.

نماز شب با زدودن آثار گناهان، این مانع را از بین می‌برد و زمینه را برای نزول برکات الهی فراهم می‌کند.

امام صادق (علیه‌السلام) در تفسیر آیه ۱۱۴ سوره هود «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ»؛ یقیناً نیکی‌ها، بدی‌ها را از میان می‌برند؛ می‌فرمایند: «صَلَاةُ اللَّیْلِ تَذْهَبُ بِذُنُوبِ النَّهَار[7]»؛ نماز شب گناهانی را که در روز انجام گرفته است، از بین می‌برد. بنابراین، نماز شب همچون باران رحمتی است که آلودگی‌های گناه را از دل می‌شوید و آن را برای دریافت فیض الهی آماده می‌کند.

آفریدگار مهربان در کلام نورانی خویش این حقیقت را این گونه بیان می‌کند که: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ[8]»؛ و اگر مردمى که در شهرها و آبادی‌ها زندگى می‌کنند ایمان آورده و تقوا پیشه کنند، برکات آسمان و زمین را بر آنها مى‌گشاییم.

البته نباید ارزش نماز شب را تنها در رزق و روزی مادی خلاصه کرد. بزرگترین هدیه ای که خداوند به بنده خود می‌دهد، رزق معنوی است؛ رزقی که به وسیله آن، محفل اُنس و دوستی با خالق هستی برقرار می‌شود و انسان را به دریای محبت الهی پیوند می‌زند. بنابراین، نباید به نماز شب صرفاً به چشم یک وسیله برای رسیدن به خواسته‌های دنیوی نگاه کرد.

رسول گرامی اسلام که خود اهتمام ویژه‌ای به نماز شب داشتند، می‌فرمایند: «الرَّکْعَتَانِ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنَ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا[9]»؛ دو رکعت از نماز شب که در دل شب خوانده می‌شود، نزد من از دنیا و تمام آنچه در آن است محبوب‌تر است.

افزون بر آن رسول مهربانی در وصیتی به امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) سه بار فرمودند: «و علیک بصلاة اللیل[10]»؛ بر تو باد به نماز شب. این تأکیدات نشان از اهمیت فوق العاده نماز شب در نزد خداوند و اولیای الهی دارد.

آیا خواندن نماز شب برای رزق و روزی منافاتی با قصد قربت و اخلاص ندارد؟

دکتر سید محسن میرباقری در ویدیوی زیر به این سوال پاسخ می‌دهند.

دعا در نماز شب و رزق و روزی

ابوبصير می‌گوید كه نزد حضرت صادق (علیه‌السلام) از حاجت خود شکایت کردم و خواستم از آن حضرت كه مرا دعایى به جهت رزق تعليم فرمايد. پس حضرت اين دعا را به من فرمود كه از زمانى كه من آن را خواندم ديگر محتاج نشدم. امام فرمود: در نماز شب در حال سجده بگو:

يا خَيْرَ مَدْعُوٍّ وَ يا خَيْرَ مَسْئُولٍ
اى بهترين خوانده شده و اى بهترين درخواست شده

وَ يا اَوْسَعَ مَنْ اَعْطى وَ يا خَيْرَ مُرْتَجىً اُرْزُقْنى وَ اَوسِعْ عَلَىَّ مِنْ رِزْقِكَ
و اى وسيع‌تر كسى كه عطا كند و اى بهترين مايه اميد روزيم ده و فراخ گردان بر من از روزيت

و سَبِّبْ لى رِزْقاً مِنْ قِبَلِكَ اِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيْئٍ قَديرٌ[11].
و وسيله سازى كن روزيم را از جانب خود كه تو بر هر چيز توانايى.

سخن آخر

در مجموع می‌توان گفت با توجه به روایات و آموزه‌های اسلامی، نماز شب و رزق و روزی ارتباطی تنگاتنگ با یکدیگر دارند و این یک حقیقت است نه افسانه. شاید اثبات علمی قطعی این موضوع دشوار باشد، اما تجربیات شخصی بسیاری از مؤمنین نشان‌دهنده تأثیرات شگرف این عبادت بر زندگی آنهاست.

بنابراین، می‌توان گفت که تأثیر نماز شب و رزق و روزی، نه یک افسانه، بلکه یک حقیقت دینی و اعتقادی است. البته، باید توجه داشت که نماز شب تنها عامل تعیین‌کننده در تأمین روزی نیست و تلاش و کوشش در کنار توکل به خدا نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

همان طور که در مقاله گفته شد نماز شب زمینه‌های فراوانی برای کسب روزی حلال از جمله جلب رحمت الهی با دعا و نیایش، رسیدن به استجابت دعا، تقویت ایمان و تقوا، ایجاد انگیزه، تقویت اراده، دفع بلا و رسیدن به رضایت و قناعت را به دنبال دارد. 

اما مهم این است توجه داشته باشیم منظور از رزق تنها رزق مادی نیست، بلکه شامل رزق معنوی، سلامتی، آرامش و توفیق در امور خیر نیز می‌شود. علاوه بر آن انسان با مأنوس شدن با معنویات تمایل کمتری نسبت به مادیات دنیای خاکی پیدا می‌کند، لذا به داشته‌ّها قناعت کرده و برای همان مقدار نیز شکرگزار پروردگارش می‌باشد.

و چه رزقی بهتر از این که انسان قانع باشد و راضی…

---

[1] . ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ۴۱.

[2] . میزان الحکمه، حدیث 10763.

[3] . کنزالعمّال، ج ۲، ص ۱۱۳، ح ۳۴۰۰.

[4] . سنن أبی داوود، ج ۲، ص ۲۵، ح ۱۲۷۷.

[5] . عین الحیات، علامه مجلسی، ص ۸۴۷.

[6] . همان، ص ۸۴۸.

[7] . مستدرک الوسائل،  جلد ۶،  صفحه۳۳۰.

[8] . سوره اعراف، آیه 96.

[9] . وسائل الشیعه، ج 8، ص ۱۵۶.

[10] . همان، ص162.

[11] . کافی، فصل پنجم: دعاهای امامان درباره رزق و روزی؛ مفاتیح الجنان، دعای فزونی رزق.