چرا عید غدیر بزرگترین عید اسلام و مسلمانان است؟
فهرست مطالب این مقاله را ببینید
- 1 از روزی که پیامبر گرامی اسلام (ص) ندای « مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ » سر داد و به دنبال آن فرمان رساندن آن را به دیگران صادر فرمود: «فَلیُبَلِّغِ الحاضِرُ الغائِبَ وَ الوالِدُ الوَلَدَ إلَی یَومِ القیامَةِ»، باید حاضرین به غایبین و پدران به فرزندان خویش تا روز قیامت (پیام غدیر) را برسانند، وظیفه شیعیان نسبت به این امر مهم مشخص شد.
سلام به امیرالمؤمنین علی (ع)
سَلامُ اللّٰهِ وَ سَلامُ مَلائِكَتِهِ الْمُقَرَّبِينَ، وَ أَنْبِيائِهِ الْمُرْسَلِينَ، وَ عِبادِهِ الصَّالِحِينَ، وَ جَمِيعِ الشُّهَداءِ وَ الصِّدِّيقِينَ، عَلَیْکَ یااَمیرالْمُؤمِنین (ع).
غدیرخم نام برکه‌ای است که با رقم خوردن حادثه‌ای بزرگ در کنار آن، در تاریخ ماندگار شد. روز هجدهم ذی‌الحجه سال دهم هجری، بزرگترین عید شیعیان جهان یعنی عید غدیر است. در این روز خداوند نعمت را بر مسلمانان تمام کرد و ولایت و امامت حضرت علی علیه‌السلام به فرمان او به واسطهٔ حضرت ختمی مرتبت، محمد مصطفی (ص) ابلاغ شد.
نظر به این که عید غدیر در بین اعیاد مسلمانان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، در این مقاله به برخی از زوایای این واقعهٔ مهم تاریخی می‌پردازیم.
زمینه سازی واقعه غدیر
خداوند برترین فرد امت را برای امامت مسلمانان بعد از رسول خدا (ص) انتخاب کرد که این کار نیاز به زمینه سازی و آماده سازی مردم داشت و در طی مراحلی انجام شد:
۱. معرفی علی (ع) از همان آغاز رسالت توسط پیامبر (ص) صورت گرفت و در طی سال‌های اعلام دعوت در مکه و مدینه ادامه یافت. شروع آن از «یوم الانذار[1]» در دعوت علنی عشیره و خانواده رسول خدا (ص) به اسلام بود.
۲. در مرحله بعد این که، علی (ع) در رکاب پیامبر خدا (ص) به مبارزه با کفار می‌پرداخت و قرآن برای آماده‌سازی امت، برتری و فضایل علی (ع) را بیان می‌کرد. طبق نقل ابن عساکر از ابن عباس در حق علی (ع) سیصد آیه نازل شده است[2].
۳. جایگاه ویژه علی (ع) در وقایع مهم از جمله مباهله، حدیث کساء، فتح خیبر و … طی این سال‌ها اتفاق افتاد. افزون بر آن احادیث پیامبر اکرم (ص) در مورد ابوتراب، که درباره هیچکدام از صحابه به این قدر و منزلت نبوده است.
۴. در مرحله آخر هنگام بازگشت از حجة الوداع، امر ولایت نهایی شد و به صورت خاص در هجدهم ذی‌الحجه سال دهم هجری اعلام عمومی گردید. در آن روز خداوند متعال به صراحت پیامبر خویش را مأمور به اجرای آن کرد. رسول اکرم (ص) آن مأموریت را به خوبی به سرانجام رساند و حمایت از این امر الهی را تا زمان رحلت ادامه داد.
حجة الوداع
در سال دهم هجری، رسول خدا (ص) به پایان عمر شریف خود نزدیک می‌شد. آن حضرت برای تضمین بقای اسلام و سعادت امت باید اقدام مهمی انجام می‌‌داد. از این رو به سران قبایل مختلف در جزیرة العرب پیغام داد که قصد زیارت خانه خدا را دارد و آنها تا آنجا که میتوانند در این سفر ایشان را همراهی کنند.
در این سفر مهم پیامبر خدا (ص) که حجة الوداع نام گرفت، آخرین احکام حج، مرحله به مرحله به مردم توسط ایشان آموزش داده شد و این آخرین و کامل‌ترین حجی بود که رسول خدا (ص) به همراه امت خود به جا آورد. اما هدف اصلی فقط بیان احکام حج نبود، بلکه ایشان مأموریت ویژه‌ای به عهده داشت و آن ابلاغ ولایت، وصایت و جانشینی علی بن ابیطالب (ع) به امت اسلامی بود.
رسول خدا (ص) به همراه تعداد زیادی از مردم مدینه، همسران و دخترش حضرت زهرا (س) و فرزندان پاکش راهی سفر معنوی حج شد. در ایام حج، تمام اعمال آن به خوبی انجام شد و پیامبر اکرم (س) در منا خطبه خواند و سفارش‌هایی درباره حقوق زنان و بردگان به مردم کرد[3].
جریان شکل‌گیری واقعه غدیر
پس از اتمام اعمال حج، رسول خدا (ص) فرمود: «همگان همراه من از مکه حرکت کنند». این فرمان پیامبر (ص) برای همه جای سوال داشت و جویای علت بودند. کاروان‌ها به همراه رسول خدا (ص) از مکه حرکت کردند تا به غدیرخم رسیدند.
غدیر خم، محلی بود که در آن زمان راه‌ها از هم جدا می‌شد. هوا بسیار گرم بود. عده‌ای جلوتر رفته بودند که با فرستادن پیک از سوی پیامبر (ص) از آنها خواسته شد برگردند و منتظر شدند کسانی که نرسیده‌اند، به آنها ملحق شوند. اجتماع مسلمین بیش از صد و بیست هزار نفر شد. نماز جماعت ظهر به امامت پیامبر خدا (ص) برپا گردید. پس از آن به فرمان حضرت (ص) منبری فراهم شد و رسول خدا (ص) خطبهٔ مهم خود را ایراد فرمود.
خاتم النبیّن (ص) در ابتدا حدیث ثقلین (با مقاله حدیث ثقلین لینک شود) را برای مردم خواند و عترت خود را معرفی نمود. سپس به حاضران فرمود: «آیا من از شما، نسبت به خودتان اولی نیستم و بر شما ولایت ندارم؟ همه پاسخ دادند: «بله ای پیغمبر خدا».
در این هنگام حضرت (ص) به امیرالمؤمنین (ع) که در کنار ایشان بود، فرمود که بالا بیاید و دست او را گرفت و فرمود: «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ»، هر که من مولای اویم علی مولای اوست، خدایا، دوست بدار آن کس که او را دوست دارد، و دشمن دار آن کس که او را دشمن دارد و هر کس که او را یاری می‌کند یاری کن و هر کس که او را تنها و بی‌یاور می‌گذارد، او را تنها و خوار بگردان.
محور موضوعات خطبه غدیر
سخنرانی تاریخی پیامبر خدا (ص) در غدیر، حدود یک ساعت طول کشید. خطبه غدیر، خطبه ای سراسر معرفت و نور است و رسول خدا (ص) در آن از ارتباط تنگاتنگ توحید و نبوت و امامت سخن می‌گوید که حقیقت آن بهم گره خورده است. این خطبه جامع‌ترین خطبه رسول خدا (ص) است که در دوران حیات شریف خویش برای مردم خوانده‌اند. حضرت ختمی مرتبت (ص) در آن خطبه به یازده موضوع پرداخت که عبارتند از:
1. حمد و ثنای الهی و بیان صفات قدرت و رحمت خداوند؛
2.طرح مسأله اصلی و ابلاغ فرمان الهی مبنی بر ولایت حضرت علی (ع)؛
۳. اعلام امامت دوازده امام بعد از خود را تا آخرین روز دنیا؛
۴. فرا خواندن علی بن ابیطالب (ع) نزد خود و بالا بردن دست او و بیان «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ…»؛
۵. اعلان کامل شدن دین خدا با امامت و ولایت امیرالمؤمنین (ع)؛
۶. اشاره به خلقت نورانی خود و اهل بیت (ع)؛
۷. بیان اثرات ولایت‌پذیری و محبت به اهل بیت (ع) با تلاوت سوره حمد و معرفی شیعیان به عنوان اصحاب صراط مستقیم در سوره حمد؛
۸. بیان مطالبی اساسی درباره حضرت بقیة الله الأعظم، حضرت مهدی (عج) و اوصاف ایشان؛
۹. طرح مسأله مهم بیعت و ارزش و پشتوانه آن که انجام آن بیعت با خداست؛
۱۰. سخن گفتن پیرامون احکام الهی و اعلام این که تبلیغ پیام غدیر، به عنوان بالاترین امر به معروف و نهی از منکر است؛
۱۱. آخرین مرحله، بیعت لسانی مردم با امیرالمومنین (ع) و گرفتن اقرار زبانی از مردم در تأیید دریافت پیام غدیر.
و در پایان از مردم خواستند که شکرگزار نعمت ولایت باشند و برای بیعت کنندگان دعا و بر منکرین آن، نفرین نمودند و با حمد خداوند خطابه به اتمام رسید.
حجت بر مردم تمام شد
در هنگام برگزاری این مراسم بزرگ، برای این که صدای پیغمبر خدا (ص) به همه مردم حاضر در آن منطقه برسد، چند نفر ایستاده بودند و سخنان پیامبر (ص) را شنیده و جمله به جمله تکرار می‌کردند تا کسی نتواند بهانه‌ای بیاورد. همچنین حضرت رسول پس از خطبه خوانی دستور دادند که مردم با علی به عنوان «امیرالمومینن» بیعت کنند تا راه هرگونه عذری بسته شود. مردم دسته دسته به خیمه‌ای که در مقابل خیمهٔ پیامبر خدا (ص) برپا شده بود، می‌آمدند و به علی (ع) سلام می‌دادند و با آن حضرت به عنوان جانشین پیامبر (ص) بیعت می‌کردند. برنامه بیعت با امام اول شیعیان، سه روز ادامه داشت و همه مردم در آن شرکت کردند.
نزول آیه اکمال و انجام آخرین مأموریت
پس از این که همهٔ مردم با امیرالمؤمنین (ع) بیعت کردند، پیامبر خدا (ص) آخرین مأموریت خود را به نتیجه رساند، مأموریتی که اگر انجام نمی‌شد، رسالت الهی صورت نمی‌گرفت؛ زیرا پروردگار متعال درباره ابلاغ ولایت به پیامبرش فرمود: «يَـٰٓأَيُّهَا ٱلرَّسُولُ بَلِّغۡ مَآ أُنزِلَ إِلَيۡكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمۡ تَفۡعَلۡ فَمَا بَلَّغۡتَ رِسَالَتَهُ وَٱللَّهُ يَعۡصِمُكَ مِنَ ٱلنَّاسِ إِنَّ ٱللَّهَ لَايَهۡدِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلۡكَٰفِرِينَ[4]»، ای پیامبر، امری را که از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شد (به مردم) برسان و اگر چنین نکنی، رسالت او را انجام نداده‌ای، و خدا تو را از مردم حفظ می‌کند.
در این هنگام، عصاره عالم هستی، محمد مصطفی (ص)، رو به آسمان نمود و به خدای متعال عرض کرد: «خدایا، آیا ابلاغ کردم؟» سپس آیه اکمال نازل شد و از کامل‌شدن دین اسلام خبر داد، «الۡيَوۡمَ يَئِسَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِن دِينِكُمۡ فَلَا تَخۡشَوۡهُمۡ وَٱخۡشَوۡنِ الۡيَوۡمَ أَكۡمَلۡتُ لَكُمۡ دِينَكُمۡ وَأَتۡمَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ نِعۡمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ ٱلۡإِسۡلامَ دِينࣰا[5]»، امروز روزی است که کافران از دین شما مأیوس شدند، پس از آنها نترسید و از من بترسید. امروز روزی است که دین‌تان را برایتان کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام گردانیدم و اسلام را به عنوان دین برایتان پسندیدم.
این آیه شریفه، همه امور را کامل کرد. دیگر جای تردیدی برای کسی باقی نماند. با این آیه مشخص شد تضمین و تداوم اسلام با ولایت امیرالمؤمنین (ع) و اولاد طاهرینش رقم می‌خورد. تکلیف مسلمانان نیز در مورد جانشینان پیامبر اکرم (ص) تا روز قیامت روشن گردید. بدین وسیله جامعه اسلامی بار دیگر قدرت خود را به نمایش گذاشت و از حملات احتمالی بیگانه مصون ماند و خداوند حجتش را بر مردم تمام کرد.
حاضران به غایبان برسانند…
از روزی که پیامبر گرامی اسلام (ص) ندای « مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلِيٌّ مَوْلَاهُ » سر داد و به دنبال آن فرمان رساندن آن را به دیگران صادر فرمود: «فَلیُبَلِّغِ الحاضِرُ الغائِبَ وَ الوالِدُ الوَلَدَ إلَی یَومِ القیامَةِ»، باید حاضرین به غایبین و پدران به فرزندان خویش تا روز قیامت (پیام غدیر) را برسانند، وظیفه شیعیان نسبت به این امر مهم مشخص شد.
رسول خدا (ص) می‌خواست آن جمعیت حاضر در غدیرخم، به صد و بیست هزار گزارش‌گر و راوی حادثه غدیر تبدیل شوند و این که نسل‌های بعد همه وظیفه دارند بگویند که در غدیر چه گذشت.
علاوه بر آن، از این فراز خطبه غدیر بر می‌آید که حادثه غدیر، یک واقعه تاریخی در زمان خاص نبوده، بلکه مسألهٔ امامت و ولایت یک امر اعتقادی، سیاسی و اجتماعی برای مسلمانان است. همان طور که در آیه ۲۵۷ سوره بقره آمده است با ولایت الهی است که جامعه از ظلمت به نورانیت خروج می‌کند.
بیعت زنان در غدیر با امیرالمؤمنین (ع)
باتوجه به اهمیت جایگاه و ارزش زن در دین مبین اسلام، رسول خدا (ص) نیز بر این اهمیت افزود. در آن روز ترتیبی داده شد تا زنان حاضر در غدیر نیز با امام علی (ع) بیعت کنند و با حضرت سلام کرده و به ایشان تبریک بگویند. بدین جهت ظرف آبی آوردند. پرده‌ای بر روی آن زدند، به طوری که زنان در آن سوی پرده، دست خود را در آب قرار می‌دادند و امیرالمؤمنین (ع) در سوی دیگر دست خود را در آب می‌گذاشت و بدین صورت بیعت زنان هم با آن حضرت (ع) انجام شد.
ظهور مهدی فاطمه (عج)، در امتداد غدیر
رسول خدا (ص) از آخرین امام و فرزند خود در خطبه غدیر یاد کرد. اوصاف خاص حضرت مهدی (عج) را مطرح نمود و آینده‌ای پر از عدل و داد به دست امام زمان (عج) را مژده داد.
حضرت (ص) فرمود: «بدانید که آخرینِ امامان، مهدی قائم از ماست، او غالب بر ادیان، انتقام گیرنده از ظالمین، فاتح قلعه‌ها و منهدم کننده آنها، و غالب بر هر قبیله‌ای از اهل شرک و هدایت کنندهٔ آنان است.
بدانید که اوست گیرندهٔ انتقام هر خونی از اولیاء خدا، اوست یاری دهندهٔ دین خدا… اوست که پیشینیان به او بشارت داده‌اند، اوست که به عنوان حجت باقی می‌ماند و بعد از او حجتی نیست…
گفتنی است که اکمال دین در غدیرخم بود، اما محقق نشد و خط جامعه به سوی دیگر رفت و خداوند متعال اکمال دین را روزی در زمان حضرت ولی‌عصر (عج) رقم خواهد زد و این همان وعده او در آیه ۵۵ سوره نور است که می‌فرماید: «وَعَدَ اللهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ»، خداوند به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده‌اند وعده داده است كه به‌يقين، خلافت روى زمين را به آنان خواهد داد.
اهمیت واقعه تاریخی غدیر
در اهمیت این حادثه تاریخی همین کافی است که آن را ۱۱۰نفر از صحابه روایت کرده‌اند و نام آنها در منابع حدیثی و تاریخی، شیعه و سنی آمده است. در قرن دوم هجری نیز ۸۹ نفر از تابعین[6] آن را بیان کردند. در قرن‌های بعد نیز تعداد قابل توجهی از علمای مذاهب مختلف اسلامی به آن پرداختهاند و نسل به نسل به دست شیعیان رسیده است.
فضیلت روز عید غدیر در روایات ائمه هدی (ع)
از آنجایی که خداوند متعال در چنین روزی بالاترین عنایت و بهترین نعمت را به بشریت ارزانی نموده، آن را بزرگترین عید مسلمانان شمرده‌اند. این عظمت و فضیلت در روایات بسیاری از اهل بیت (ع) مشهود و روشن آمده است. برای اثبات این ادعا، در ادامه به چند روایت اشاره می‌شود:
پیامبر اکرم (ص) فرمود: «روز غدیر خم برترین عید امت من است، و آن، روزی است که خداوند تبارک و تعالی مرا فرمان داد تا برادرم علی بن ابیطالب را به عنوان جانشین خود معرفی کنم که امتم بعد از من به وسیلهٔ او هدایت شوند[7]».
همچنین امام رضا (ع) درباره شرافت عید غدیر فرمود: «روز غدیر در آسمان مشهورتر است از زمین… به خدا قسم اگر مردم فضیلت این روز را آن‌گونه که هست دریافته بودند فرشتگان با آنان هر روز ده بار مصافحه می‌نمودند[8]».
در روایتی از امام باقر (ع) آمده است: «هیچ حکمی مثل ولایت در غدیر، اعلام نشده است![9]».
از امام صادق (ع) سوال شد آيا مؤمنان غير از عيد فطر و قربان و جمعه، عيد ديگرى دارند؟ حضرت فرمودند: «بله، آنان عيدی دارند که بزرگتر از اين اعیاد است، و آن روزی است که اميرالمؤمنين(ع) منصوب شد، پس رسول خدا (ص) در غدير خم، ولايت آن حضرت را بر گردن زنان و مردان، قرار داد[10]».
عید غدیر در تاریخ اسلامی
خواست خداوند چنین بوده که حادثه عظیم و تاریخی غدیر در تمام قرون، زنده بماند و قلب‌ها و اندیشه‌ها را متوجه خود سازد. نویسندگان اسلامی در هر عصر و زمانی درباره آن نوشته‌اند، خطیبان و شعرا و مداحان از فضایل امیرالمؤمنین (ع) و این روز بزرگ گفته‌اند. همچنین در تاریخ بشریت کمتر واقعه تاریخی بوده که مانند عید غدیر در بین شیعیان این همه مورد اهتمام و توجه باشد.
لازم به ذکر است، از عواملی که سبب شد این واقعه بزرگ حفظ شده و به نسل‌های بعد منتقل گردد، نزول دو آیه از آیات قرآن درباره آن است. آیه ۳ سوره مائده و ۵۷ سوره مائده و تا مادامی که قرآن کریم تلاوت می‌شود این حادثه بزرگ در ذهن‌ها و اندیشه‌ها زنده و جاویدان می‌ماند.
چرا عید غدیر بزرگترین عید یک مسلمان است؟
پیامبر خدا (ص) در روز غدیر، حدیث ثقلین را خواند و دوباره تأکید فرمود که عترت و قرآن جدایی ناپذیرند و شرط اساسی بهره‌گیری درست از قرآن و پیام‌های آن، پیروی از امامت رهبران الهی است. در تکامل انسان پذیرش این شرط ضروری است؛ زیرا عقاید، اخلاق و اعمالی که قرآن انسان‌ها را به سوی آن دعوت می کند، بدون داشتن ولایت پذیرفته نیست.
نکته مهم و اساسی در دین اسلام این که، نبوت مقام قانونگذاری و وضع قانون و امامت مقام تفسیر و اجرای قانون است، لذا پیامبر خدا (ص) فرمود: «سوگند به خدا که باطن‌ها و تفسیر قرآن را آشکار نمی‌کند مگر همین که دست و بازوی او را گرفته و بالا آورده‌ام و اعلام می‌دارم که هر که من سرپرست اویم، این علی سرپرست اوست».
در این روز آخرین پیامبر خدا (ص) فردی را به فرمان خدا معرفی می‌کند که جان پیمبر (ص) است و تمام ویژگی‌های او به جز نبوت را داراست. علی (ع) عصاره خلقت و گل خوشبوی فرستادگان الهی بود، هرچه همه داشتند، علی (ع) داشت. او به عنوان الگویی جامع در مسیر رهروان نبوی قرار گرفت تا پاکان نسل شیعه بتوانند مسیر انتخابی که صراط مستقیم است با بهترین الگو طی کنند.
بر این اساس روز غدیر که حلقه اتصال نبوت و امامت بشمار می‌رود برای مسلمانان بسیار مهم و به عنوان بزرگترین عید آنها معرفی می‌شود.
برخیز و به گلشن ولایت رو کن با آل علی و آل احمد خو کن
در روز غدیرخُم وجود خود را با عطر گل محمّدی خوشبو کن
سخنان بزرگان در وصف عید غدیر
واقعه غدیر، مجموعه‌ای فراموش نشدنی و مراسمی عظیم در تاریخ اسلام است که جایگاه خاصی در اعتقادات مقدس ما دارد. بزرگان دین نیز به این موضوع مهم پرداختهاند. در ادامه دیدگاه چند تن از علما و فضلای عصر حاضر را در این باره می‌آوریم:
امام خمینی (ره):
غدیر یک مسأله روز است. غدیر، یعنی نباید دین را از سیاست جدا کرد. حکومت آمیخته با سیاست است و حکومت صالح و عادل، عین اسلام و دین است. آنان که سیاست را از دین جدا می‌‌دانند، در حقییقت منکر غدیر هستند. قضیه غدیر، قضیه جعل حکومت است. این است که قابل نصب است و الّا مقامات معنوی قابل نصب نیست.
مقام معظم رهبری، آیت الله خامنه‌ای:
مسأله غدیر و تعیین امیرالمؤمنین (ع) به عنوان ولى امر امت اسلامى از سوى پیامبر مکرم اسلام (ص) یک حادثه بسیار بزرگ و پر معناست؛ در حقیقت دخالت نبى مکرم در امر مدیریت جامعه است. معناى این حرکت که در روز هجدهم ذى الحجه سال دهم هجرت اتفاق افتاد، این است که اسلام به مسأله مدیریت جامعه به چشم اهمیت نگاه مى‌کند. این طور نیست که به امر مدیریت در نظام اسلامى و جامعه اسلامى، رها و بى‌اعتنا باشد.
در باب غدیر، انسان از ابعاد گوناگونی می‌‌تواند نظر بیندازد و بهره معنوی و فکری بگیرد. مشکل بشریت امروز، در حقیقت فقدان عدالت و اسلام و حکومت علوی و روش و منهاج امیرالمؤمنین (ع) است.
حقیقتاً مسلمین عالم میتوانند از همین حادثه غدیر، وسیله‌‌ای برای رشد و هدایت وافی و اکمل جهان اسلام پیدا کنند. غدیر نتیجه فضایل، مزایا و کمالات آن حضرت (ع) بود. غدیر یک مفهوم مترقی و نجات بخش است. غدیر یک مسأله اسلامی است، یک مسأله فقط شیعی نیست.
مرحوم علامه آیت‌الله سیدمحمد حسین حسینی طهرانی
عید غدیر، روز عبودیت و تسلیم در برابر حق، و خروج از فرعونیت نفس اماره، و انداختن ریسمان ذل رقیت حضرت سبحان است، و اقرار و اعتراف به یگانه خاصه از خواص درگاه با عظمت او، و قدم در صراط مستقیم ایقان نهادن، و گام استوار و راستین در ترک تجاملات نمودن، و بدون شائبه و تعارف به حق و حقیقت و واقعیت در آمدن، و از زمره بهائم خارج شدن، و به صف انسان پیوستن است.
عید غدیر، نداى حضرت قدوس و سبوح را: به حصر ولایت در قرآن کریم به ایها الرسول بلغ پاسخ صحیح دادن، و گفتار حضرت پیامبر اعظمش را به: من کنت مولاه فعلى مولاه با جان و دل پذیرفتن، و در تحت دعاى اللهم وال من والاه قرار گرفتن، و از نفرین خانمان سوز و عاد من عاداه بیرون شدن، و استقبال از و انصر من نصره، و استدبار از و اخذل من خذله نمودن است.
مرحوم آیت‌الله العظمی میرزا جواد ملکی تبریزی
از آن نظر که ولایت افضل واجب اعمال است، عید غدیر افضل از اعیاد مذهبی دیگر است و باید به آن اهمیت بیشتر داده شود و اختصاص به ملت خاص ندارد، عید امت اسلام است.
مرحوم علامه آیت‌الله سیدمحمدحسین طباطبایی
پیامبر اسلام در غدیرخم با معرفی علی(ع) به عنوان متصدی اسلام، اندیشه معاندان را باطل کرد و فرمود: الله اکبر از کامل شدن دین و تمام شدن نعمت و رضایت خدا و ولایت علی (ع) بعد از من. غدیر اغاز خروج جامعه انسانی از تاریکی جهل و تیرگی و جهالت عملی و ورود به فضای روشن دانش و صحنه منور بینشی است که همان هدف اصیل بعثت رسول مکرم اسلام است.
مرحوم آیت‌الله لطف‌الله صافی گلپایگانی
روز تاریخی و بزرگ عید سعید غدیر، مانند روز عظیم بعثت بااهمیت و بی‌‌نظیر است. این دو روز با یکدیگر پیوند و بستگی کامل دارند. بعثت، اصل، اساس و پایه انقلاب الهی، جهانی و جاودانی اسلام و روز غدیر مکمل و تداوم بخش آن است.
آیت‌الله جوادی آملی
آنچه که مورد عنایت ذات اقدس اله در صحنه غدیر بود آن است که خلیفه خود را به وسیله رسول خود مشخص کند. غدیر آغاز خروج جامعه انسانی از تاریکی جهل و تیرگی جهالت عملی و ورود به فضای روشن دانش و صحنه منور بینشی است. که همان هدف اصیل بعثت رسول مکرم اسلام است. چون نعمتی برتر از ولایت علی و اولاد علی نیست، عید غدیر برترین اعیاد امت اسلامی است. بهترین معرف برای عظمت روز غدیر و حادثه جهانی این روز، قرآن و عترت است. اگر کسی به همه «ما جاء به النبی» – قوانین دین مقدس اسلام – مؤمن باشد ولی به غدیر ایمان نیاورد، به هیچ چیز ایمان نیاورده است.
مرحوم آیت‌الله محمدتقی بهجت
عیدی که از همه اعیاد بالاتر است عید ولایت، عید غدیر خم است. چه طور این عید بالاتر است؟ به اعتبار این که «چون که صد آمد نود هم پیش ماست».
جشن گرفتن عید غدیر
بنابر آنچه از تاریخ به دست ما رسیده، در روز غدیر، حسان بن ثابت در حضور پیامبر اکرم (ص) اشعاری با صدای بلند خواند[11]. همچنین امام رضا (ع) در این روز مراسم می‌گرفته‌اند[12]. فرزندان و شیعیان امام علی (ع) در تمام دوران‌ها این روز را گرامی می‌داشتند.
در دوران حکومت آل‌بویه و صفویه نیز این روز تعطیل و از اعیاد رسمی بوده است. در این روز شهر را آذین بسته و جشن می‌گرفتند، خیمه می‌زدند، شتر قربانی می‌کردند و…
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برپایی مراسم جشن و شادی در روز غدیر باشکوه‌تر از قبل برگزار شده و هر ساله برپایی این عید بزرگ شور و شوقی وصف ناپذیری در بین مردم به همره دارد. شهر را چراغانی کرده و با برگزاری مراسمات جشن و شادی، مهمانی و پهن کردن سفره اطعام ارادت خود را به امیرالمؤمنین اعلام می‌کنند. در برخی از شهرها به جهت تکریم خاندان اهل بیت (ع) به خانه سادات می‌روند و پذیرایی شده، عیدی نیز دریافت می‌کنند.
در اهمیت این روز عزیز و گرامیداشت عیدالله اکبر، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «با یکدیگر جمع شوید و (به امر ما اهل‌البیت) یادآوری کنید که ملائکه شما را دربرگیرند[13]». همچنین می‌فرمایند: «خدا رحمت کند کسی را که امر ما را (در دلها) زنده می‌کند[14]».
بر این اساس، برای یک مسلمان شیعه باید این روز متفاوت از اعیاد دیگر باشد و به کارها و اعمال و استحباب‌هایی که هست بیش از پیش پرداخته شود؛ همچنین در بزرگداشت آن با دیگر مؤمنین به برپایی جشن و شادی بپردازند، چراکه امام صادق (ع) می‌فرماید: «عید غدیر، روز عید و جشن و شادی است[15]». امیرالمؤمنین علی (ع) نیز فرمود: «در روز عید غدیر اظهار فرح و شادمانی کنید و برادران مسلمان خود را نیز شاد گردانید».
وظایف ما در روز عید غدیر
روز عید غدیر روزی است که در جهان تشیع با عظمت از آن یاد می‌شود. شیعیان می‌بایست مراقب باشند که این عید کمرنگ نشود، بلکه روز به روز بر اهمیت و جایگاه آن افزوده گردد؛ زیرا برترین عید اسلام است. وظایف هر شیعه در این روز به دو گونه است، وظایفی که فرد به شخصه در این روز به عهده دارد و وظایفی که در قبال دیگران به عهده او می‌آید که عبارتند از:
الف. وظایف فردی
1. زنده نگه‌داشتن روز عید غدیر با برگزاری جشن و پخش شیرینی؛
۲. توجه به اعمال و مستحبات این روز بزرگ؛
۳. پوشیدن لباس نیکو و زیبا؛
۴. زینت کردن و معطر شدن؛
۵. شاد بودن و شاد کردن دیگران؛
۶. هنگام ملاقات دیگران گفتن ذکر «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّکِینَ بِوِلاَیَهِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْأَئِمَّهِ عَلَیْهِمُ السَّلاَمُ»؛
۷. برآوردن حاجات بندگان خدا در این روز؛
۸. به جا آوردن صله ارحام و جویای حال اقوام شدن؛
۹. توسعه دادن به اهل منزل و مهربانی با همدیگر؛
۱۰. اطعام به مؤمنان؛
۱۱. افطاری دادن به روزه‌داران روز عید غدیر؛
۱۲. زیارت اهل ایمان و علما و مصافحه با آنها؛
۱۳. تبسم کردن به دیگران؛
۱۴. هدیه و عیدی دادن به دیگران ولو به مقدار کم، حتی ارسال هدیه برای دیگران؛
۱۵. شکرگزاری بر نعمت ولایت؛
۱۶. بسیار صلوات فرستادن؛
۱۷. عفو و گذشت کردن دیگران چه ظاهری با تماس و ارتباط با کسی که از او کدورتی به دل داریم و چه قلبی بین خود و خدای خود و بخشیدن دیگران به خاطر ولایت امیرالمؤمنین (ع).
ب . وظایف ما نسبت به دیگران
1. بیان داستان واقعه غدیر و عظمت و شوکت این روز به دیگران، و آموزش ولایت و امامت به فرزندان و اطرافیان؛
۲. مذاکره امر عظیم الهی و بیان حقایق امامت به روشنی برای دیگران، ضمن حفظ وحدت با براداران اهل سنت؛
۳. همراهی ولایت الهی و نشان دادن آن در رفتارهای تؤام با عطوفت و مهربانی با دیگران.
سخن آخر
در نهایت باید گفت که واقعه غدیر برای حفظ دستاوردهای بعثت همه انبیاء الهی و رسالت پیامبر مکرم اسلام (ص) و همچنین فهم دقیق قرآن به فرمان خداوند تحقق یافت تا مسیر صحیح و صراط مستقیم برای مسلمانان روشن شود و دیگر هیچ جای شبهه‌ای برای کسی باقی نماند.
بی‌تردید وظیفه شیعیان این است که از جنبه فردی و اجتماعی، به پیروی از فرمایش اهل بیت (ع) جهت برگزاری عید غدیر قدمی بردارند و پیام غدیر را ابلاغ نمایند و در پاسداشت این روز بزرگ سهمی داشته باشند.
امید است که خداوند بزرگ ما را از متمسکین واقعی ولایت امیرالمومنان (ع) قرار داده و در پیروی و کسب رضایت و خشنودی ولی نعمت‌مان، آخرین ذخیره الهی، حضرت بقیة الله الاعظم ارواحنا فداه موفق بدارد. ان شاء الله در دولت کریمانه حضرت ولی عصر (عج) عید غدیر را جشن بگیریم و داستان آن روزهای شیرین را از زبان مبارک آن حضرت بشنویم.
[1] . پس از نزول آیه «و أنذر عشیرتک الأقربین»، رسول خدا (ص) از سوی خداوند مأمور شد تا خویشاوندان خود را به اسلام دعوت نماید. پیامبر خدا (ص) پس از برگزاری مهمانی، دعوت خود را علنی کرد و علی (ع) که درخواست ایشان را لبیک گفته بود به عنوان برادر، وصی، جانشین و وزیر خود معرفی کرد.
[2] . از جمله این آیات سوره مریم، آیه ۹۶ ؛ سوره حج، آیه ۱۹؛ سوره احزاب، آیه ۲۵ و …
[3] . المغازی، ۳/۱۱۱.
[4] . سوره مائده، آیه ۶۷.
[5] . همان، آیه ۳.
[6] . تابعین مسلمانانی هستند که با یک یا چند تن از صحابه پیامبر اکرم(ص) ملاقات یا مصاحبت داشته‌اند یا آنها را درک کرده‌اند؛ ولی خود پیامبر(ص) را ندیده‌اند. این واژه برگرفته از آیات و برخی روایات رسول خدا(ص) است.
[7] . بحارالانوار، ج۳۷، ص ۱۰۹.
[8] .عوالم غدیر، ص ۲۳۲.
[9] . اصول کافی، ج ۲، ص۲۱.
[10] . بحارالانوار، ج ۹۴، ص ۱۱۲.
[11] . خصائص الأئمه، ص ۴۲.
[12] . مصباح المتهجد، ج۲، ص 752.
[13] . بحارالانوار، ج۱، ص ۲۰۰.
[14] . وسائل الشیعه، ج ۸، س ۳۲۵.
[15] . همان، ج 7، ص 326.