تأثیر پاکسازی بدن بر تربیت
فهرست مطالب این مقاله را ببینید
در طب سنتی ایرانی، یکی از عوامل موثر در سلامتی پاکسازی بدن است. در این مقاله قصد داریم پاکسازی بدن را از دیدگاه طب سنتی توضیح دهیم سپس تأثیر آن را در تربیت انسان بررسی کنیم. برخی از مطالب مطرح شده در این مقاله عبارتند از:
- تأثیر پاکسازی بدن بر تربیت
- احتباس و استفراغ
- تعریف احتباس
- تعریف استفراغ (فراغت بدن از زوائد)
- انواع فضولات بدن
- نقش کلیدی خون در بدن
- آثار عدم استفراغ در بدن
- چند نمونه از موارد استفراغ
- انتخاب صحیح لباس
- تخلیۀ به موقع مثانه
- دقت در زمان و کیفیت استحمام
- نقش احتباس در تربیت
چکیده مقاله پاکسازی بدن:
- در طب سنّتی پاکسازی بدن یا اصولی که باعث می‌شود بدن ما از آنچه به آن نیاز ندارد، پاک و نقی شود، با عنوان احتباس و استفراغ نامیده شده است.
- احتباس یعنی هنر نگه داشتن آن چیزهایی که بدن به آن نیاز دارد که اگر در اثر سهل‌انگاری یا بیماری و غیره آن را از دست بدهد، بدن از حالت سلامتی و تندرستی خارج می‌شود.
- استفراغ نقطۀ مقابل احتباس است یعنی هنر پاک کردن بدن از آن چیزهایی که برای آن مضر است. استفراغ از کلمۀ طلب فراغت و راحتی می‌آید و با قی کردن و تهوع متفاوت است. بنابر این استفراغ یعنی فارغ شدن، رها و آزاد شدن از آن مواد زائد و مضری که برای بدن زیان‌بار است که باید این‌ها را از بدن خارج کرد تا بدن احساس سلامتی بیشتر و تندرستی بیشتری داشته باشد.
- انواع فضولات در بدن سه دسته هستند:
- مواد بی‌خاصیّت (بدون ضرر و فایده) که در صورت خارج نشدن، بدن دچار سنگینی می‌شود که در طب ایرانی امتلاء نامیده می‌شود.
- مواد ذاتاً سمّی که باید سریعاً از بدن خارج شوند تا بدن دچار مسمومیّت نشود.
- مواد غیر سمّی که با توقف در بدن، مسمومیت ایجاد می‌کنند و در اثر بازجذب توسط خون در بدن مسمومیّت ایجاد می‌کنند.
- تمام موادی که لازم است در زمان مناسب خود از بدن خارج شوند، در محدودۀ اصل پاکسازی بدن قرار می‌گیرد و این خون است که تمام مواد مورد نیاز سلول‌های حیاتی را به آن‌ها می‌رساند.
- تمام مواد زائد و فضولات و مواد ناصالح در مسیر باز جذب توسّط خون هستند که اگر به موقع دفع نشوند سبب ناتوانی اندام‌های بدن می‌شود و قوای آن‌ها کاهش پیدا می‌کند. بنابراین از آثار عدم استفراغ این است که مسائل تربیتی (یادگیری و توانایی‌های جسمی، توانایی‌های روحی حتی مسائل اخلاقی و بدخلقی‌ها) را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- انتخاب لباس مناسب، تخلیۀ به موقع مثانه و دقت در زمان و کیفیت استحمام از جمله موارد استفراغ هستند.
تأثیر پاکسازی بدن بر تربیت
دربارۀ مسائل مؤثر در تربیت صحبت می‌کنیم. ابتدا قصد داریم دربارۀ شش‌گانۀ سلامتی بخش از دیدگاه طب ایرانی و تأثیر آن بر تربیت جسم و جان مطالبی را خدمت شما عرض کنیم. شش عامل اصلی سلامتی در طب ایرانی عبارتند از:
1ـ خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها (مأکول و مشروب)
2ـ حرکت و سکون (ورزش و فعالیت‌های بدنی)
3ـ آب و هوا (الاهویه)
4ـ خواب و بیداری (نوم و یقظه)
5ـ رخدادهای روحی و روانی (اعراض نفسانی)
6ـ پاکسازی‌ها (احتباس و استفراغ)
برای مطالعه بیشتر در اینباره می‌توانید به مقاله «آشنایی با عوامل سلامتی بخش در طب ایرانی» مراجعه نمایید. اما در این مقاله به آخرین اصل از اصول ششگانه می‌پردازیم که پاکسازی یا احتباس و استفراغ از دیدگاه طب ایرانی است.
احتباس و استفراغ
پاکسازی بدن یا اصولی که باعث می‌شود بدن ما از آنچه به آن نیاز ندارد، پاک و نقی شود، با عنوان و واژۀ احتباس و استفراغ در متون قابل جستجو هستند، اگر قصد دارید مطالعۀ بیشتری داشته باشید.
بحث احتباس و استفراغ یک بحث خیلی ریشه‌دار و عمیقی است، امّا چیزی که ممکن است در اینجا ذهن شما را مشغول کند، این است رابطۀ این مطلب با تربیت چیست؟ پاکسازی بدن ما چه ابهامی دارد و چه ربطی به مسائل تربیتی دارد؟
اتفاقاً حالا که وارد بحث شوم و ریزه‌کاری‌های آن را به شما عرض کنم، متوجه می‌شوید که رابطۀ خیلی نزدیکی دارد، از آن رابطه‌هایی که ما مدت زیادی روی یک مسئله کار می‌کنیم و بعد متوجه می‌شویم یک نقطۀ خیلی ریزی در همین مسائل پاکسازی بدن اگر رعایت می‌کردیم، خیلی بیشتر موفق می‌شدیم.
تعریف احتباس
با همدیگر واژۀ احتباس و استفراغ را یک بار دیگر مرور می‌کنیم و خدمت شما توضیح می‌دهیم. احتباس یعنی نگه داشتن آن چیزهایی که بدن ما نیاز دارد. یعنی یک سری مواد هستند که بدن نباید آن را از دست بدهد، بدن زحمت کشیده و آن‌ها را به دست آورده است، برای این‌که به آن‌ها نیاز داشته است؛ اگر در اثر سهل‌انگاری یا بیماری و غیره آن را از دست بدهد، بدن از حالت سلامتی و تندرستی خارج می‌شود. پس احتباس یعنی هنر نگه داشتن آن چیزهایی که بدن به آن نیاز دارد.
تعریف استفراغ
استفراغ نقطۀ مقابل آن است یعنی هنر پاکسازی بدن از آن چیزهایی که برای آن مضر است. استفراغ از کلمۀ طلب فراغت و راحتی می‌آید، ربطی به آن غی کردن و تهوع و غیره ندارد، آن چیزی که در ذهن افراد الآن است، معنای این واژه کاملاً متفاوت است، استفراغ یعنی طلب فراغت کردن. یعنی فارغ شدن، رها و آزاد شدن از آن مواد زائد و مضری که برای بدن زیان‌بار است، باید این‌ها را از بدن بیرون ریخت و خارج کرد تا بدن احساس سلامتی بیشتر و تندرستی بیشتری داشته باشد.
آداب استفراغ
تمام مطالبی که مربوط به دفع مواد زائد از بدن هستند یعنی آداب دفع مواد زائد از بدن در محدودۀ این استفراغات بگنجد. یعنی اگر شما بخواهید ببینید چه مطالبی را در این مبحث یاد می‌گیرید و این‌که بدن چه تأثیراتی دارد، شما باید آداب تخلیۀ صحیح مثانه، آداب تخلیۀ صحیح روده‌ها، آداب صحیح تعریق و نشانه‌ها و تدابیر آن، آداب خون‌گیری، زمان مناسب آن، خوب و بد بودن زمانی آن، آداب استحمام و مطالب بسیاری که مربوط به پاکسازی‌های بدن شما می‌شود که در بحث استفراغات می‌گنجد.
وقتی یاد بگیریم که چطور این مواد زائد، این فضولات، این موادی که بعداً ممکن است به مواد مسموم کننده تبدیل شوند و بدن واقعاً نیازی به آن‌ها ندارد و زائد است، یاد بگیریم چطور از بدن خارج کنیم و نگذاریم توقفی حتی بیش از میزان مورد نیاز خود داشته باشند، به احساس نشاط، سرزندگی و توانایی بیشتر در بدن خواهیم رسید و بدن ما از سلامت جسم و روحی بیشتری برخوردار خواهد شد.
انواع فضولات بدن
این مواد زائد و فضولات سه نوع هستند. یا این‌که کلاً بی‌خاصیت هستند یعنی هیچ ضرر یا فایده‌ای ندارند. ماندن آن‌ها چه مشکلی دارد؟ سنگینی ایجاد می‌کنند. ما در طب ایرانی به آن امتلاء یعنی اضافه بار می‌گوییم، نباید در بدن باشند، در فضای کلی بدن سنگینی ایجاد می‌کنند و اگر شما از آن‌ها فارغ شوید و آن‌ها را بیرون بریزید، دفع کنید، تصفیه کنید بدن شما سبک‌تر می‌شود.
یک گروه دیگر از این مواد زائد هستند که اصلاً ذاتاً سمی هستند یعنی باید حتماً سریعاً خارج شوند، به صورت اشتباهی با مواد خوراکی شما، با مواد استنشاقی شما، با مواد تماس پوستی و غیره وارد بدن شما شدند و طبیعت مدبرۀ بدن شما الآن تصمیم گرفته که آن باید سریعاً از بدن خارج شود، باید مسیرهای پاکسازی بدن آماده باشد تا آن خارج شود. چون اگر بماند مسمومیت ایجاد می‌کند.
یک سری مواد دیگر هستند که الآن سمی نیستند، امّا اگر در بدن توقف کنند به مرور زمان فاسد و سمی می‌شوند و بدن را دچار مسمومیت می‌کنند و ما می‌دانیم در مسیرهای باز جذب در بدن ما کاملاً آزاد و در حال تلاطم و فعالیت است و ممکن است باز جذب مجدد این مواد سمی و ناصالح کل بدن شما را دچار مسمومیت کند.
نقش کلیدی خون در بدن
تمام موادی که لازم است در زمان مناسب خود از بدن خارج شوند، در محدودۀ اصل پاکسازی بدن قرار می‌گیرد و ما هرگز نباید فراموش کنیم، این خون است که تمام مواد مورد نیاز سلول‌های حیاتی را به آن‌ها می‌رساند. مثلاً مغز شما که لازم است در لحظۀ یادگیری مطالب حضور ذهن داشته باشد، توانایی داشته باشد، غذای کافی داشته باشد و اضافه بار آزارنده نداشته باشد، سلول‌های قلبی و فضای کلی روح قلبی شما باز هم به واسطۀ خون مدیریت می‌شود و همۀ مطالبی که برای نشاط، سرزندگی و عدم کسالت، حس خوب که در مسائل و فرآیند تربیت لازم است باز به واسطۀ خون به آن می‌رسد و توانایی‌هایی که در عضلات، اندام‌ها و غیره هستند.
فردی ورزشکار است، دارد تربیت جسمی می‌دهد، کار ورزشی می‌کند، دارد یک مهارت و توانایی یاد می‌گیرد، به توانایی جسمی نیاز دارد، باز این خون است که مواد مورد نیاز را به عضلات او و اندام‌ها می‌رساند. پس اگر این خون پاک، صالح و سالم باشد تمام این توانایی‌هایی که برای شما مثال زدیم، افزایش پیدا خواهد کرد. اگر نه، این خون ناپاک، ناصالح و آمیخته با سموم و آغشته به مواد زائد باشد، تمام این توانایی‌ها کاهش پیدا خواهد کرد.
آثار عدم استفراغ در بدن
پس یک فضای کلی در ذهن ما ایجاد شد که چطور می‌تواند احتباس و استفراغ و اصول کلی پاکسازی بدن روی مسائل تربیتی ما تأثیر بگذارد، تمام آن مواد زائد و فضولات و مواد ناصالحی که قبلاً در مورد آن صحبت کردیم، در مسیر باز جذب توسّط خون هستند. یعنی فرض کنید فردی یبوست دارد، خوب شکم او کار نمی‌کند، روده‌های او به موقع تخلیه نمی‌شود. امروز قرار بوده تخلیه شود تا فردا تخلیه نمی‌شود، یک 24 ساعت خون دائماً می‌آید دور این روده می‌چرخد، باز سموم را با قوت جذب می‌کند و وارد خون می‌کند.
این خون را به سلول مغزی می‌رساند، این خون ناصالح و پر از سموم را به قلب می‌رساند، به عضله می‌رساند. تمام این اندام‌ها ناتوان‌تر می‌شوند، قوای آن‌ها کاهش پیدا می‌کند، توانایی‌های آن‌ها کاهش پیدا می‌کند. بنابراین مسائل تربیتی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. یادگیری و توانایی‌ها جسمی، توانایی‌های روحی و حتی مسائل اخلاقی، بدخلقی‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
خیلی از مواقع که مادرها، خانواده ها، اولیا که دقت بیشتری دارند، می‌گویند یک هفته است که شکم بچۀ ما کار نکرده است، در عین حال لجباز و بداخلاق شده است، مسائل آموزشی خود را انجام نمی‌دهد، کاملاً مرتبط است. یعنی ممکن است فرد در یک نگاه کلی به این دقت نداشته باشد، کاملاً مرتبط به این است که دارد مدام باز جذب سموم انجام می‌شود، بدن یک اضافه بار و سنگینی دارد، بدن یک کسالت عمومی دارد، بنابراین کارهای کلی او درست انجام نمی‌گیرد.
چند نمونه از موارد استفراغ
در ادامه چند نمونه از موارد استفراغ را با هم بررسی می‌کنیم:
۱. انتخاب صحیح لباس
به عنوان مثال شما یک لباس تنگ و چسبان برای بچۀ خود انتخاب کردید، یا یک جوانی بنا به مدل و غیره یک لباس تنگ و چسبان انتخاب کرده است یا جنس این لباس جنس مناسبی نیست. مثلاً پلاستیک جنس لباس خیلی زیاد است، الیاف مصنوعی آن خیلی زیاد است و می‌دانید الیاف مصنوعی باعث می‌شود تنفس پوست خیلی سخت انجام بگیرد یا حتی انجام نگیرد. یک حس کلافگی، یک حس سنگینی باعث می‌شود که کل وجود فرد یعنی هم از لحاظ سطح بدن و حتی در تنفس ریوی خود احساس کند و وقتی می‌خواهد روی مسائل مختلف یا مسائل آموزشی خود تمرکز کند، توانایی او برای این تمرکز کاهش پیدا می‌کند.
یک تنگی نفس که اصلاً توجیه‌پذیر نیست یعنی اکسیژن اطراف کاملاً خوب است و فضا کاملاً آزاد است، فرد احساس می‌کند نفس او خوب بالا و پایین نمی‌آید. یک حس کسالت عمومی دارد با وجود این‌که خواب کافی داشته است، خوب صبحانه خورده است، سر کلاس خود آمده است، امّا می‌بیند یک کسالت و سنگینی دارد. ممکن است متوجه نباشد، امّا همین لباسی که باعث تنگی نفس فرد شده است، خصوصاً روی اندام‌ها و قسمت‌های حیاتی مثل ناحیۀ قفسۀ سینه، مثل ناحیۀ لگن که قسمت‌های مهمی برای گردش و انرژی هستند.
یا یقۀ لباس خیلی مهم است، اگر ناحیۀ یقه نامناسب و تنگ باشد، باعث می‌شود خون‌رسانی درست به ناحیۀ قلب و مغز انجام نشود، تنفس سطحی مسدود شود یا ناقص شد و توانایی‌های یادگیری فرد کاهش پیدا کند. نقطۀ مقابل هم است، تعریق مناسب با یک لباس آزاد و نخی، یک حس نشاط و آرامش ایجاد می‌کند.
۲. تخلیۀ به موقع مثانه
باز هم برای شما راجع به احتباس و استفراغ و پاکسازی بدن مثال می‌زنم تا ببینید چقدر روی تربیت و مسائل آموزشی و افزایش توانایی‌های فرد تأثیر می‌گذارد. مثلاً فرض کنید یک کودکی است که عادت دارد ادرار خود را زیاد نگه دارد، از ابتدا یاد گرفته است که رفتن به سرویس بهداشتی یک وقت تلف کردن است، خیلی پر انرژی است، خیلی دوست دارد کار و فعالیت بکند، خیلی دیر به دیر به دستشویی می‌رود. وقتی که ادرار در مثانه پر می‌شود یعنی مثانه کشش پیدا می‌کند و از نهایت ظرفیت خودش استفاده می‌کند، ناخودآگاه بی‌قراری ایجاد می‌شود یعنی عدم تمرکز ایجاد می‌شود.
بنابراین اگر این کودک یاد نگیرد به فرض قبل از رفتن به کلاس، قبل از رفتن به سر جلسۀ امتحان، قبل از نشستن سر یک کلاس آموزشی مثانۀ خود را کاملاً تخلیه کند، تا الآن حواس خود را به گونه‌ای تربیت نکرده است که وقتی مثانۀ او پر شد باید تخلیه کند، این فرد عدم تمرکز پیدا می‌کند، یعنی سطح آموزشی او کاهش پیدا می‌کند، پایین می‌آید. بنابراین باید به او یاد بدهید خیلی آرام، خیلی با مدارا که عادت خود را اصلاح کند.
۳. دقت در زمان و کیفیت استحمام
یا مثلاً فرض کنید یک فردی در مورد استحمام سهل‌انگار است. توانایی‌های ذهنی خوبی دارد، توانایی‌های جسمی خوبی دارد، امّا در مورد استحمام کردن سهل‌انگار است. یا این‌که نه، استحمام انجام می‌دهد امّا استحمام مؤثّری نیست. یعنی این‌که زمان مؤثّر، توقّف کافی، دمای مناسب، شستشوی مناسب که بعد باید کامل بگوییم به هر پوستی چه نوع شستشویی لازم دارد، چه میزان زمان توقّف لازم دارد، برای این‌که منافذ سطح پوست باز شوند و پوست بتواند تنفس کند.
تنفس پوستی ما به اندازۀ تنفس ریوی در رساندن اکسیژن به بدن، مواد مورد نیاز برای اعمال حیاتی سلول‌ها خصوصاً در سطح بدن و همچنین احساس نشاط و توانایی و توانمندی مؤثّر است. اگر تمام این اصول رعایت شود آرامش ایجاد می‌کند و قوای یادگیری افزایش پیدا می‌کند و چه در پرورش‌های جمسی و چه پرورش‌های روحی می‌تواند یک راهکار خیلی مؤثّر و کاربردی کوتاه باشد یعنی یک استحمام مناسب و به موقع طبی می‌تواند خیلی از مسائل و گره‌های تربیتی شما را باز کند.
نقش احتباس در تربیت
در پاکسازی بدن حالا به محدودۀ احتباس وارد شدیم. تا الآن داشتیم در مورد استفراغ صحبت می‌کردیم، یعنی مواد زائد، فضولات، مواد سمی در بدن بودند، می‌خواستیم این‌ها را دفع کنیم. حالا می‌خواهیم ببینیم آن موادی که مورد نیاز هستند، اگر نتوانیم درست حفظ کنیم چه تأثیری روی مسائل تربیتی ما می‌گذارد.
فرض کنید یک کسی است که دچار تکرر ادرار است، یعنی بر اساس اضطرابی که دارد، بر اساس روحیۀ هیجانی که دارد، یا نه اشکال ذاتی دارد. مثلاً کوچکی مثانه دارد، اصلاً ذاتی و جِبلی این‌گونه است، او مکرر باید ادرار خود را تخلیه کند، وقتی که مکرر ادرار خود را تخلیه می‌کند و تکرر ادرار پیدا می‌کند، مایعات مورد نیاز بدن خود را دائماً تخلیه می‌کند و همراه مایعات یک سری از مواد مورد نیاز معدنی و ویتامین بدن خود را هم تخلیه می‌کند.
اگر حواس این فرد جمع نباشد یا حواس مربی و والدین این فرد نباشد که این فرد Dehydration پیدا می‌کند، کم آبی عمومی بدن پیدا می‌کند، نقص ریز مغذی‌ها را پیدا می‌کند. بدون این‌که حواس آن‌ها باشد می‌بینند توانایی‌های آن فرد کاهش پیدا کرده است، این فرد زود خسته می‌شود، طول زمان یادگیری این فرد کوتاه است. به عنوان مثال بچۀ عادی یک ساعت سر یک کلاس می‌نشیند، او نیم ساعت نشده احساس خستگی و ناتوانی می‌کند، حالت خواب‌آلودگی پیدا می‌کند. این‌ها علامت‌هایی از کم آبی و کمبود مواد ریز مغذی در بدن است.
به راحتی با جبران این موادی که در طول زمان از دست رفته است، می‌شود خیلی از این مطالب را اصلاح کرد. یا فردی که عرق ریزش زیادی دارد، یعنی ذاتاً مسام بدن او، منافذ سطحی بدن او به گونه‌ای است که زیاد عرق ریزش دارد، همین مشکل از دست دادن آب بدن، از دست دادن ریز مغذی‌ها، املاح و بعد تأثیری که روی مغز می‌گذارد، تأثیری که روی قوای روحی می‌گذارد، یا فردی که به طور نامحسوس خون از دست می‌دهد. یعنی یک کودکی خونریزی رودۀ نامحسوس دارد، خونریزی رودۀ ادراری نامحسوس دارد، این‌ها در آزمایشات مشخص می‌شود یا در آزمایش کامل ممکن است نشان بدهد که این فرد اصلاً دچار کم خونی شده است و اصلاً یکی از علائم انواع آنمی‌ها اختلال در یادگیری است، اختلالات تمرکز است.
در این مطالبی که بیان شد می‌خواهم روی این وقوف پیدا کنید، تمرکز پیدا کنید پاکسازی بدنی اصل مهم در توانایی‌های فرد برای یادگیری و در تمرکز است و همیشه باید آن را در گوشۀ ذهن خود داشته باشیم.
