۲دعایی که باعث قبولی توبه حضرت آدم شد

توبه حضرت آدم (ع) بسیار قابل تامل است. بعد از آزمایشی که برای حضرت آدم علیه‌السلام پیش آمد، از طرف پروردگار متعال کلماتی را دریافت کرد که باعث قبولی توبه‌اش نزد پروردگار شد. در روایت آمده که حضرت آدم (ع) خدا را به پنج تن آل عبا علیهم‌السلام قسم داد و این دعا باعث رهایی و نجات او شد. در ادامه ویدیو و متن بیانات دکتر سید محسن میرباقری را در توضیح این مطلب مشاهده می‌فرمایید.

ویدیو: دعای توبه حضرت آدم علیه‌السلام

کلماتی که باعث قبولی توبه حضرت آدم (ع) شد

قرآن دو دعا از حضرت آدم (ع) نقل می‌کند. یکی در سوره بقره است که می‌فرماید: «فَتَلَقَّىٰ آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ ۚ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ».[1] بعد از آن‌که حضرت آدم از آن شجره ممنوعه ارتزاق کردند و آن مسائل پیش آمد. در روایات دارد که جبرئیل امین آمد به حضرت آدم کلماتی را آموخت. گفت خدا را این‌گونه قسم بده؛ بگو: «اللهم اِنّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَهَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ إِلَّا اَن تَغفِرَ لی»[2] خدایا تو را به حق این پنج نور مقدس که نام بردم قسم می‌دهم که جز این نباشد که مرا بیامرزی. با این حرف که زد، «فَتَابَ عَلَيْهِ» خداوند بر او لطف کرد و خطای او را مورد عفو قرار داد که «إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ» خداوند بسیار توبه کننده و مهربان است.

این روایت در ذیل آیه ۳۷ سوره بقره، در تفاسیر روایی مثل نور الثقلین و تفسیر برهان آمده است. البته یک تعبیر دیگری هم در روایات شده. کلمات را بعضی از روایات، انوار مقدس پنج تن (ع) گرفته‌اند و این‌ها در صلب آدم قرار گرفت و به خاطر آن‌ها خداوند بر آدم نظر کرد.

دعای حضرت آدم (ع) بعد از وسوسه شیطان و گرفتاری

مورد بعدی در سوره اعراف است. بعد از این‌که حضرت آدم (ع) گرفتار شد، «فَدَلَّاهُمَا بِغُرُورٍ فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُمَا سَوْآتُهُمَا»[3] با وسوسه شیطان از آن درخت ممنوعه خوردند و شرمگاهشان پدیدار شد و شروع کردند از برگ‌های درخت بهشت برای خودشان لباسی فراهم کردند: «وَطَفِقَا يَخْصِفَانِ عَلَيْهِمَا مِنْ وَرَقِ الْجَنَّةِ».[4] حالا در این شرایط بحرانی و گرفتاری، ندای پروردگار هم آمد «وَنَادَاهُمَا رَبُّهُمَا أَلَمْ أَنْهَكُمَا عَنْ تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ»[5] مگر من شما را از این درخت نهی نکردم؟ «وَأَقُلْ لَكُمَا إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمَا عَدُوٌّ مُبِينٌ»[6] مگر من نگفتم شیطان دشمن شماست؟

حضرت آدم و حضرت حوا یک‌دفعه به خودشان آمدند. «قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا»[7] خدایا می‌دانیم به خودمان بد کردیم و نفسمان را با این تمرد، ظلمانی کردیم. «وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ»[8] اگر تو ما را نیامرزی و بر ما لطف نکنی از زیانکاران خواهیم بود. این دعا خیلی برای ما کاربردی است.

یعنی یک برخورد عاطفی می‌کنند. مثل اینکه فرزند به پدر بگوید می‌دانم که من در این کاری که کردم، بد کردم ولی اگر تو دست من را نگیری نابود می‌شوم. می‌داند که پدر نمی‌خواهد که فرزندش نابود شود. گویا حضرت آدم از این عاطفه ربوبی پروردگار متعال استفاده می‌کند. می‌گوید خدایا درست است؛ اشتباه کردیم؛ اما به ما لطف بفرما. هم باید ما را بیامرزی، «تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا» و بعد هم در ادامه یک لطفی کنی که ما جبران کنیم. اگر لطف نکنی ما می‌رویم جزو دسته زیانکار‌ها. خدای رحمان هم بخشید.

دعای حضرت نوح (ع)

البته شبیه این اتفاق را در سوره هود از حضرت نوح (ع) هم داریم. وقتی که درباره فرزندش با خدای رحمان سخنی می‌گوید و خداوند نکته‌ای را به او عنایت می‌کنند، «إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ»[9] او از اهل تو نیست. بعد حضرت نوح عذرخواهی می‌کند و عرضه می‌دارد که «وَإِلَّا تَغْفِرْ لِي وَ تَرْحَمْنِي أَكُنْ مِنَ الْخَاسِرِينَ»[10] خدایا اگر مرا مورد مغفرت قرار ندهی و بر من لطف نکنی من از زیانکاران خواهم بود.

استفاده از دعای توبه حضرت آدم در جهت توبه و رفع گرفتاری

سوال این است که این دعا را ما کجا بیشتر استفاده بکنیم؟ هر دو دعای حضرت آدم (ع) برای ما خیلی آموزنده است موقعی که خدای ناکرده خطایی از ما سر بزند و یا هر جا گرفتار شدیم، ما هم تبعیت بکنیم از آن پدر والا مقام. هم آن دعای اول؛ یعنی بگوییم: «اللهم اِنّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَهَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ إِلَّا اَن تَغفِرَ لی».[11] هرگاه یک تمردی، عصیانی از ما سرزد فورا یک استغفاری مثل این داشته باشیم.

دوم هم بگوییم خدایا قبول است؛ اشتباه کردیم؛ ولی اگر تو لطف نکنی و نبخشی من می‌روم در جزو زیانکارها. حتی گاهی انسان مشکلی ایجاد کرده است و برای دنیای خودش یک ابتلایی به وجود آورده است و گرفتار شده است. اینجا جای همین دعا است که خدایا درست است من بد کردم ولی تو مولای من هستی. اگرمن را رها بکنی من بیچاره می شوم.

یعنی عین این عبارت را عرضه بداریم؛ مثلا «رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا» یا «رَبِّ أِنّی ظَلَمْتُ نَفسی». بعد بگوییم «وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لی وَتَرْحَمْنی لَاَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ». مفردش این است یا عین همان آیه شریفه را به قصد خودمان و یا به قصد جمع بگوییم: «رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ».[12]

دعای توبه حضرت آدم دعایی است که برای ما بسیار آموزنده است.

---

[1] سوره بقره، آیه ۳۷.

[2] تفسیر اهل بیت (ع)، ج۱، ص۲۷۶؛ بحارالأنوار، ج ۱۲، ص ۶۶؛ بحارالأنوار، ج ۲۶، ص ۳۲۳؛ نورالثقلین

[3] سوره اعراف، آیه ۲۲.

[4] همان.

[5] همان.

[6] همان.

[7] سوره اعراف، آیه ۲۳.

[8] همان.

[9] سوره هود، آیه ۴۶.

[10] سوره هود، آیه ۴۷.

[11] تفسیر اهل بیت (ع)، ج۱، ص۲۷۶؛ بحارالأنوار، ج ۱۲، ص ۶۶؛ بحارالأنوار، ج ۲۶، ص ۳۲۳؛ نورالثقلین

[12] سوره اعراف، آیه ۲۳.