پاکسازی عروق و سلول ( تعریق )

بعد از هضم غذا که درون عروق و سلول‌های بدن انجام می‌گیرد یک سری فضولات، زوائد و سموم ایجاد می‌شوند که مورد نیاز بدن نیستند و ماندن آن‌ها در بدن مضر است و باید دفع شوند. این فضولات می‌تواند از طریق تعریق یعنی عرق ریختن از بدن انسان خارج شود. در این مقاله راه‌های دفع زوائد از عروق و سلول را بیان می‌کنیم. همچنین آثار عرق ریختن و نشانه‌های تعریق سالم و غیر سالم را بررسی می‌کنیم.  

• راه‌های دفع زوائد هضم عروق و سلول
• عرق
• ایجاد تعریق در صورت عرق نکردن
• تعریق راهی برای پاکسازی
• نشانه‌های تعریق سالم
• تعریق زیاد و همراه با ضعف
• تأمین آب بدن بعد از تعریق
• عرق سرد ناحیۀ پشت
• خون‌گیری
  • پرهیز از افراط و بی‌تدبیری
  • انواع حجامت

راه‌های دفع زوائد هضم عروق و سلول

بحث ما در مورد یکی از پاکسازی‌های بدن است. بعد از هضمی که درون عروق انجام می‌گیرید و هضمی که درون سلول‌های بدن و هر کدام از اندام‌ها انجام می‌شود یک سری فضولات و زوائدی ایجاد می‌شود، که سموم هستند و مورد نیاز بدن نیستند. ماندن آن‌ها در بدن مضر است و باید دفع شوند که مجاری خاص خود را دارد.

 چون این‌ها هضم‌های تخصصی‌تر و ریزتری هستند، مجاری دفع آن‌ها هم مجاری تخصصی‌تر و بسیار ریزتری است. مثل مجاری روده و کلیه وسعت و پهنای یک جای متمرکزی ندارد، بلکه در کل بدن پخش است؛ چون سلول‌ها در کل بدن پخش هستند، چون عروق در کل بدن پخش هستند، لازم است که مجاری دفعی آن‌ها هم در کل بدن پخش باشد.

الف. عرق

تک تک منافذ سطح بدن شما یک ماجرای دفعی برای یکی از فضولات هضم سوم و چهارم به نام عرق است. عرق باید به طور کامل خوب و مداوم در حال جریان باشد و از بدن خارج شود. حال عرق در طب ایرانی نشان حال درونی بدن است. یعنی خیلی از اوقات برای محک زدن میزان سلامت و بیماری یک فرد و بررسی حال درون و باطن یک فرد به حال عرق او نگاه می‌کنند.

 خصوصیات عرق مثل رنگ و بوی آن، حجم و لزوجت و نحوۀ خروج آن، حال سوزناکی و غیره بررسی‌های تخصصی دارد. از بررسی‌ همۀ این‌ها نتایجی به دست می‌آید که حالا مورد بحث ما نیست، فقط می‌خواهیم بگوییم اگر عرق به طور مناسب و خوب تخلیه نشود و تعریق خوبی در بدن نباشد، مسمومیت در بدن ایجاد می‌شود. یعنی سموم هضم سوم و چهارم در بدن انباشته می‌شوند بنابراین این مسمومیت به قلب، به مغز و به کبد و قوای اعضای رئیسه می‌رسد و قوای اعضای رئیسه تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

ایجاد تعریق در صورت عرق نکردن

این‌جا چند نکتۀ خیلی مهم است، یکی این‌که زمانی که این تعریق به طور طبیعی از بدن خارج نمی‌شود، شما آن را ایجاد کنید. تعریق چگونه ایجاد می‌شود و جریان پیدا می‌کند؟

فعالیت بدنی مناسب‌ترین راهکار ایجاد عرق است. منظور این است گاهی اوقات این سموم و این فضولات تا زیر لایه‌های منافذ و مسام سطح بدن می‌آیند امّا برای این‌که به خارج از بدن بیایند و جریان پیدا کنند، شما باید به صورت ارادی این عرق را ایجاد کنید تا به همراه خود این سموم را از بدن خارج کند. در واقع شما فعالیت می‌کنید، ورزش می‌کنید، کار می‌کنید، فعالیت بدنی منجر می‌شود که بدن به تلاطم بیفتد و یک سری رطوبت‌ها و بخارات به سمت منافذ جریان پیدا کند و به همراه خود سموم را خارج کند که به واسطۀ فعالیت بدنی، تعریق ایجاد می‌کند.

تعریق راهی برای پاکسازی

این غدد عرق و این منافذ پوستی سطح بدن یکی از راهکارهای مهم پاکسازی بدن هستند، همان اندازه که جریان ادرار مهم است، همان اندازه که کارکرد دقیق و منظم روده‌ها مهم است، به همان اندازه تعریق خوب و منظم واجب است. بهترین نوع تعریق آن است که با فعالیت و ورزش ایجاد می‌شود.

 یعنی از تمام مواضع عرق که به طور طبیعی بدن باید از این مواضع عرق کند باید جریان پیدا کند، عرق نباید از یک منطقۀ خاص فقط به نحوۀ افراطی ترشح شود، باید از تمام مواضع عرق ترشح کنند و یک جریان مناسب عرق در تمام سطح بدن که باعث پاکسازی کامل از سطوح تمام سلول‌های بدن خواهد شد.

نشانه‌های تعریق سالم

۱. در کل سطح بدن

همان‌طور که اشاره کردیم بهترین نوع تعریق، تعریقی است که با فعالیت بدنی ایجاد می‌شود، گردش خون بالا می‌رود، حرکت مواد در بدن به جریان می‌افتد و تحریک می‌شود. بنابراین مسام بدن باز می‌شود، منافذ پوستی عرق را خارج می‌کنند، خصوصاً در نواحی که غدد عرق قرار دارد، این‌ها باید بیشتر جریان عرق داشته باشند، امّا انتظار داریم در کل سطح بدن یک نمی، یک رطوبتی بنشیند که نشانۀ این است که کل بدن دارد پاکسازی خود را انجام می‌دهد.

به طور افراطی به هیچ وجه نباید یک ناحیه بیشتر عرق بریزد. مثلاً کسانی که خیلی از سر و گردن عرق می‌ریزند این نشانۀ یک بیماری خاص است و باید درمان شود. کسانی که هر چه ورزش می‌کنند از بقیۀ بدن آن‌ها غیر از سر و گردن یا حتی کل بدن نمی‌توانند عرق بریزند، این نشانۀ بیماری است و باعث مسمومیت بدن است و حتماً باید درمان شود.

۲. بوی طبیعی و غیرمتعفن

اگر بوی عرق بیش از حد شدید شد، متعفن شد، بد بو شد، در مراحل اول نشانۀ پاکسازی است. یعنی یک فردی مدت طولانی فعالیت نکرده، ورزش نکرده است، انباشتگی سموم زیر لایه‌های سطحی پوست او زیاد شده است، در مراحل اولیه تا این سموم را بیرون بدهد، ممکن است این‌ها سموم بدبو و متعفنی باشند بعد که بیشتر ورزش انجام داد باید این بو طبیعی شود.

 امّا اگر نه، کسی با وجود این‌که فعالیت و کارهای خود را انجام می‌دهد، همچنان عرق او بوی بدی می‌دهد، نشانۀ این است که یک سری سموم در عمق وجود دارند که ازدحام پیدا کردند و نیاز به پاکسازی وجود دارد.

۳. دما و رنگ متعادل

همچنین عرق نباید خیلی سرد باشد، عرق نباید خیلی داغ باشد، از لحاظ حرارتی نباید از عرق حس نامناسب حس شود، عرق نباید خیلی رنگ غیر طبیعی داشته باشد، هر رنگی برای عرق نشانۀ تسلط یکی از اخلاط در بدن است و اگر غلبۀ بیمارگونه باشد حتماً باید درمان شود. همچنین تعریق مناسب و تعریق خوب تعریقی است که نه رنگ عرق به سمت زردی بیش از حد برود.

 فرض کنید لباس زیر شما رنگ سفید دارد، بعد از این‌که عرق می‌کنید خصوصاً بعد از این‌که عرق روی لباس خشک می‌شود، می‌بینید این لباس سفید رنگ زرد به خود گرفته است. این نشانۀ این است که یک سری از مواد مضر و اخلاط بیمارگونه در بدن شما غلبه پیدا کرده است، نیاز است که به پزشک مراجعه کنید و پاکسازی انجام شود.

اگر شما دیدید جوان شما، کودک شما وقتی عرق می‌کند جای عرق در روی لباس سفید رنگ خاکستری یا سیاه رنگ می‌شود، این هم از نشانه‌های بیمارگونۀ غلبۀ یک سری از اخلاط است، حتماً فرد باید درمان شود تا رنگ عرق رنگ مناسب که غالباً سفید یا زرد بسیار ملایم است باشد.

۴. تعریق هنگام تحرک و حس نشاط پس از آن

تعریق سالم و مفید تعریقی است که با فعالیت بدنی و ورزشی ایجاد می‌شود، به اندازۀ مناسب جریان پیدا می‌کند، نه خیلی زیاد و افراطی می‌شود که فرد را به ضعف و افت فشار و کاهش رطوبت بدن برساند، نه خیلی کم و اندک است که اصلاً حکم تعریق در مورد آن صدق نکند. همچنین نتیجۀ نهایی آن باید ایجاد نشاط و سبکی باشد. این تعریق، تعریق سالمی است. یعنی اگر فرد به اندازۀ ورزش و فعالیت کرد، عرق مناسبی در سطح بدن او ایجاد شد و بعد از آن تعریق یک حس سبکی و سرزندگی و نشاط در او به وجود آمد، این یعنی تعریق سالم و مفید.

تعریق زیاد و همراه با ضعف

به یاد داشته باشیم که اگر تعریق شدید شد و با ضعف بدنی همراه شد حتماً باید به پزشک مراجعه کرد.

۱. نشانۀ بیماری

 اگر تعریق به این واسطه بود که فرد بدون این‌که فعالیت زیادی انجام بدهد تعریق می‌کند و یک دفعه قوای بدن خود را از دست می‌دهد، حس می‌کند بی‌حس و حال شده است و حس خستگی، ضعف زیاد در او به وجود آمد یا نه، با اندک تحرکی تعریق زیاد می‌کند و به ضعف و ناتوانی می‌افتد که نشانۀ این است بنیۀ او از دست می‌رود.

حالا یا با یک سری رفتارهای جسمی، خستگی‌های طولانی و کار کشیدن بیش از حد از بدن و غیره ممکن است این بنیه از دست رفته باشد، ممکن است به واسطۀ فشارهای روحی و روانی، غم و اندوه و کارهای اعراض نفسانی این بنیه از دست رفته باشد، ممکن است ضعف بنیۀ ذاتی و مزاجی و جبلی باشد. هر عاملی که باعث ضعف بنیه شده باشد و این حالت را ایجاد کند، باید خیلی زود آن را درمان کرد و پیشگیری کرد.

۲. مقابله به واسطۀ ورزش

گاهی اوقات این تعریق شدید و این احساس خستگی در مراحل اولیۀ ورزش و به واسطۀ انباشتگی مواد است. باید با این نوع خستگی به واسطۀ تعریق مقابله کرد.

 یعنی آرام آرام باید فعالیت بدنی را بالا برد تا حدی که این مواد انباشته که گاهی به واسطۀ چاقی بیش از حد، اضافه وزن بیش از حد خود را نشان می‌دهد و گاهی نه، فرد چاقی ظاهری ندارد، امّا درون بدن او مواد انباشتۀ مضر زیادی دارد آرام آرام که این انباشتگی برطرف شود، بدن هم احساس نشاط بیشتری خواهد کرد و هم تعریق منجر به ضعف نخواهد شد. باید با آن مقابله کرد و آرام آرام انجام داد تا حالت انباشتگی‌های بیمارگونه برطرف شود.

۳. احتمال کم‌خونی

امّا در مورد کودکان و جوانان این نکته را در ذهن داشته باشید که گاهی این ضعف‌های بدنی به واسطۀ فعالیت و ایجاد تعریق شدید ناشی از کم خونی است و حتماً این کم خونی سریعاً باید اصلاح شود و از بیماری‌هایی است که تعریق و ضعف را با هم می‌دهد.

تأمین آب بدن بعد از تعریق

نکتۀ دیگری هم که حتماً باید گوشۀ ذهن خود داشته باشید که به صورت کاربردی به شما می‌گویم، این است گاهی اوقات تعریق‌های شدید افراد مداوم است یعنی افرادی هستند که ذاتاً زیاد عرق می‌کنند، بنابراین بدن کم آب می‌شود و کم آبی بدن منجر به ضعف و کسالت و خستگی می‌شود. یعنی این افرادی که به صورت سرشتی زیاد عرق می‌کنند، اگر یاد بگیرند درست و مناسب آب بنوشند و آب بدن خود را تأمین کنند، این افراد دچار آن ضعف بدنی یا افت بنیه نمی‌شوند و این اعراض برای آن‌ها ایجاد نخواهد شد.

عرق سرد ناحیۀ پشت

نکتۀ بعدی این است تعریق مناسب تعریقی است که از همۀ اندام‌های بدن انجام شود، از همۀ سطوح بدن انجام شود، احساس نشاط را در شما به وجود بیاورد، بیش از حد و از حد طبیعی خارج نشود، منجر به ضعف نشود. یعنی به اندام‌های رئیسه خصوصاً قلب شما فشار وارد نکند.

وقتی که قلب از حرکت عضلانی -یعنی از فعالیت بدنی- آسیب ببیند یعنی فشار بیش از حد به آن وارد شود با تعریق زیاد خصوصاً در ناحیۀ پشت خود را نشان می‌دهد. تقریباً روی نواحی کتف و ناحیه‌ای که دقیقاً پشت قلب واقع شده است، در ناحیۀ پشت سینه عرقی می‌نشیند که غالباً هم این عرق سرد است.

اگر می‌بینید از آن افرادی هستید یا فردی که مورد نظر شما در مسائل تربیتی، آموزشی، خصوصاً پرورش‌های جسمانی و فعالیت‌های فیزیکی است، همین که یک مقدار فعالیت انجام می‌دهد، در ناحیۀ پشت قفسۀ سینۀ او عرق سرد می‌نشیند، این یکی از نشانه‌های ضعف قلب است یا ضعف بنیۀ عمومی یا ضعف قوای حیاتی است، در هر سه مورد نیاز به بررسی طبیب دارد و باید بررسی شود.

با بیش از حد فشار آوردن به بدن برای فعالیت و نادیده گرفتن این ضعف، قلب نسبت به قبل ضعیف می‌شود و باعث می‌شود توانایی‌ کلی فرد برای ادامۀ مسیر مختل شود. یعنی در کارهای آموزشی و پرورشی از این علامت به عنوان یک نشانه استفاده کنید که نشانۀ خوبی است. اگر توجه نکرده باشید به مرور باعث می‌شود توانایی‌های فرد کاهش پیدا کند، اگر زودتر ریشه‌یابی کنید درمان آن راحت‌تر انجام می‌شود.

ب. خون‌گیری

یکی دیگر از راههای دفع زوائد هضم عروق و سلول، خون‌گیری و حجامت است.

پرهیز از افراط و بی‌تدبیری

ابتدا لازم است به این نکته اشاره کنیم که ما در طب ایرانی از خون به عنوان حاصل فعالیت همۀ بدن یاد می‌کنیم و بی‌رویه و بی‌اندازه یا بدون تدبیر آن را از بدن خارج نمی‌کنیم. ممکن است بحث پاکسازی‌ها که به وجود می‌آید، گوشۀ ذهن شما به سمت حجامت و زالو و فصد و خون‌گیری و غیره برود. ما باید بدانیم خون یک مادۀ با ارزش در بدن است، خون غذای مغز است، خون غذای قلب است، همۀ اندام‌های مؤثر در یادگیری تربیت و پرورش از خون بهره می‌برند.

بنابراین هر گونه بی‌تدبیری در این امر می‌تواند ضعف این قوا را به جا بگذارد. یک خون‌گیری مناسب در فصل خود با مشورت طبیب، مناسب مزاج یک بار در سال از راهکارهای پاکسازی است، امّا اگر این مدیریت نباشد و بی‌رویه پیش برود و استفادۀ بیش از حد از روش‌های خون‌گیری انجام شود، حتماً آسیب جدی به بدن می‌زند.

به یاد داشته باشیم که توصیۀ اکید طب ایرانی بر این است که تا می‌توانید از خون مراقبت کنید، با روش‌های دیگری آن را پاکسازی کنید که مجبور به خارج کردن و دور ریختن آن نباشید. خون سرمایۀ با ارزش بدن خصوصاً سرمایۀ با ارزش مغز و قلب است.

انواع حجامت

حجامت معنای وسیعی دارد، هم خشک و هم تر دارد. حجامت رایج که با خون‌گیری همراه است حجامت تر است. اما حجامت خشک انواع بادکش است و لازم است از حجامت خشک خصوصاً در سنین رشد بیشتر استفاده شود و از خون‌گیری‌ها کمتر و با تدبیر و صلاح دید پزشک انجام شود.

دکتر مژده پورحسینی