تدبر در قرآن کریم به چه معناست؟

تدبر در قرآن کریم از اهمیتی ویژه برخوردار است و موجب تحقیق و اندیشه در کشف مفاهیم و روابط ناپیدای در هر یک از آیات و ارتباط آیات الهی با یکدیگر می‌گردد. اهمیت این عمل به حدی است که می‌تواند مسیر زندگی فرد را تغییر دهد و او را به مراتب بالایی از معنویت برساند.

قرآن کریم به عنوان کلام الهی و نشانه‌ا‌ی از رحمت بی‌پایان خداوند، نه تنها راهنمایی برای مسلمانان در زندگی روزمره است، بلکه به عمق وجود انسان‌ها معنایی تازه می‌بخشد. خداوند در کتاب آسمانی خود، انسان را به تفکر و تدبر در قرآن دعوت می‌کند. به دلیل اهمیت این موضوع، در این مقاله به شیوه‌ها و چگونگی تدبر در قرآن کریم خواهیم پرداخت.

تدبر به چه معناست؟

تدبّر از ریشه «دُبُر»، به معنی توجّه به عاقبت و پایان و ماوراى چیزی و رسیدن به باطن آن چیز است[1] که ژرف اندیشی و عاقبت اندیشی را نظر دارد و نتیجه‌اش کشف حقایقی است که در ابتدایِ امر و نظرِ سطحی، به چشم نمی‌آمد.

در فرهنگ معین تدبر به معنای اندیشیدن، اندیشه کردن، در عاقبت کاری نگریستن آمده است.

فرق تدبر و تفکر

تدبر، يعنی بررسی نتایج و عواقب و پشت و روی چيزی می‏باشد، و تفاوت آن با تفكر، اين است كه تفكر مربوط به بررسی علل و خصوصيات يك موجود است، اما تدبر مربوط به بررسی عواقب و نتایج آن است[2].

در قرآن کریم بین تدبر و تفکر تفاوت وجود دارد و فرق آنها این است که تدبر به معنای نتیجه، برداشت و پرداختن و تفکر به معنای تأمل درباره اسباب، انگیزه و چگونگی است و این اهمیت تفکر و تدبر در قرآن کریم را نشان می‏دهد که هر دو امری ضروری است[3].

تدبر در قرآن کریم، دعوتی به تأمل و اندیشه

خداوند در آیاتی از کلام الله مجید انسان‌ها را به تدبر دعوت می‌کند. به عنوان نمونه در آیه «أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلَافًا كَثِيرًا[4]»؛ پس آیا در قرآن تدبر نمی­‌کنند تا به هماهنگی آن پی ببرند و دریابند که از جانب خدا نازل شده است؟ و اگر قرآن از جانب غیر خدا بود، قطعاً در آن ناسازگاری و ناهماهنگی بسیار می­‌یافتند.

منظور آیه این است که قرائت کننده با تدبر در قرآن کریم علاوه بر درک معانی بداند که اختلافی در آیات الهی نیست و همه آیات مکمل هم هستند.

علامه سید حیدر آملی می‌گوید: «در تلاوت آیات قرآن هرگز نباید بدون تدبّر و تأمّل رد شد؛ زیرا آیات قرآن با تدبّر در آنها خودشان را نمایان مى‌کنند.

تدبّر در آیات هرگز معطّل شدن و توقّف بى‌حرکت و تفکر نیست، تدبّر در  قرآن در واقع تفسیر آیات به آیات دیگر است، تطبیق آیات با یکدیگر و توأم با حرکت فکرى است، در أثر تدبّر در آیات همسوئى و هماهنگى معانی و معارف آنها نمایان مى‌شود. آنگاه انسان مى‌‌تواند به معانی اصیل و ناب آیات قرآن دست یابد[5]».

قرآن در آیه دیگری هدف از نزول قرآن را تدبر در آیات آن و تذکر گرفتن از آن می‌داند: «کتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَیک مُبَارَک لِیدَّبَّرُوا آیاتِهِ وَلِیتَذَکرَ أُولُواالْأَلْبَابِ[6]»؛ قرآن کتاب با برکتی است که آن را به سوی تو (ای پیامبر) فرستادیم تا (مردم) در آیات آن تدبّر کنند و برای خردمندان تذکّر است.

قرآن کریم همه مردم را به تدبر در خود فرا خوانده است؛ چراکه در پرتو این تدبر هدایت برای آنها صورت می‌گیرد. اما خردمندان هستند که نکات ناب آیات را درمی‌یابند.

اهمیت و جایگاه تدبر در قرآن کریم

یکی از آداب مهم تلاوت قرآن، درک معانی و تفکر در آیات آن است. خواندن قرآن بدون تدبر، در حد کسب ثواب و اجری از سوی پروردگار است. اما هدف اصلی نزول قرآن، عمل به آیات آن است و تدبر در قرآن، مسیر ورود به این عمل به شمار می‌آید. در روایات معصومین (علیهم‌السلام) به این مسأله مهم پرداخته شده است که به دو نمونه اشاره می‌کنیم:

پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «وای بر کسی که قرآن را در بین لب‌های خود لقلقه کند و در آن تدبر و تفکر نکند[7]».

امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «بدانید قرائتی که همراه با تدبّر نباشد، خیری در آن نیست[8]».

ایجاد فرصت تدبر در قرآن هنگام تلاوت

از نکات قابل توجه این که در ماه خوب خدا، ماه رمضان مؤمنین نسبت به تلاوت قرآن کریم اهتمام ویژه‌ای اتخاذ می‌کنند؛ لذا چه بهتر است که این تلاوت همراه با تفکر و تدبر باشد. شاهد مثال آن این که امام رضا (علیه‌السلام) در ماه رمضان هر سه روز یک بار قرآن را ختم می‌کرد و آنگاه می‌فرمود: «اگر می‌خواستم زودتر از سه روز آن را به پایان برسانم، می‌توانستم اما نخواستم چنین کنم؛ زیرا در موقع تلاوت به هر آیه که می‌رسیدم در آن فکر و اندیشه می‌کردم که درباره چه چیزی و در چه زمانی نازل شده است. بدین جهت در هر سه روز یک بار قرآن را به پایان می‌رسانم[9]».

ماه رمضان، راه میان‌بری برای نزدیکی بیشتر به خداوند

تلاوت و تدبر در قرآن کریم در همه اوقات سفارش شده است. اما در ماه رمضان حساب و کتاب ثواب و اثر آن با ماه‌های دیگر متفاوت است. در این ماه انسان به خداوند نزدیک‌تر می‌‌شود و فضیلت عبادت افزایش می‌یابد. به جهت این که قرآن، کلام خدا و سرشار از زیبایی‌ها و معارف است، افرادی که آیات الهی را با درک معانی دقیق آن و همراه با تدبر تلاوت می‌کنند، زیبایی آن آیات را دریافته‌اند.

جلب برکت و رحمت الهی با تلاوت و تدبر در قرآن کریم

ماه رمضان، ماه رحمت و مغفرت است و تلاوت قرآن در این زمان باعث کسب برکات زیادی در زندگی فردی و اجتماعی مؤمنین می‌‌گردد. هدف اهل بیت (علیهم‌السلام) از سفارشات و تأکیدات مکرر بر تلاوت آیات الهی، تفکر و تدبر در آیات و در نتیجه عمل به احکام الهی است. 

امام صادق (علیه‌السلام) از رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه وآله) روایت کرده است: «ماه رمضان ماه خداى عزوجل مى‌باشد، و آن ماهى است كه خداوند كارهاى نیك را در آن دو چندان كند و بدی‌ها را در آن محو سازد، ماه بركت، و ماه انابه و بازگشت، و ماه توبه و ماه آمرزش و ماه آزادى از آتش دوزخ، و كامیاب شدن به بهشت است .

هان كه در این ماه از هر حرامى خوددارى كنید، و تلاوت قرآن را زیاد كنید و حاجات خود را بخواهید، و به یاد پروردگارتان سرگرم باشید، و ماه رمضان نزد شما نباید همانند ماه‌هاى دیگر باشد، چرا كه براى این ماه در پیشگاه خداوند حرمت و برترى بر دیگر ماه‌‎ها است، و نباید در ماه رمضان روز روزه شما مانند روز غیر روزه شما باشد[10]».

رسیدن به معنویت و آرامش

خواندن قرآن، آرامش روحی و معنوی را برای مؤمن به ارمغان می‌آورد. با تدبر در قرآن و درک عمیق آیات الهی، ایمان فرد به وجود خداوند قادر و توانا تقویت شده و در پناه او مأوا می‌گیرد. بنده با استغفار و توبه از گناهان به امید بخشش و مغفرت پروردگار به رشد معنوی خود می‌پردازد.

با رسیدن ماه رمضان او می‌داند که در این ماه به فرموده رسول اکرم (صلّی‌الله‌علیه وآله) در شب اول ماه رمضان درهای آسمان به روی زمین گشوده می‌شود و تا آخر ماه مبارک بسته نمی‌شود. بنده مومن تلاش می‌کند تا دل از زنگار گناه پاک کند و خود را در اقیانوس بی‌کران رحمت الهی شستشو دهد و از فرصت رمضان برای سوزاندن گناهان بهره بجوید؛ چون که از کلیدهای تدبر در قرآن دوری از گناهان است.

هجرت از گناه با تدبر در آیه‌ای از قرآن کریم

فضیل بن عیاض، یکی از دزدان معروف بود، به طوری که مردم از دست او خواب راحت نداشتند. او کاروان‌ها را مورد دستبرد قرار می‌داد و با نهایت زبردستی، اموال مردم را به غارت می‌برد. کاروان‌هایی که از منطقه‌ سرخس می‌گذشتند، تمام مراقبت‌های لازم را به کار می‌بردند که به چنگ فضیل گرفتار نشوند .
او یک شب از دیوار خانه‌ای بالا می‌رود، روی دیوار می‌نشیند تا به قصد ورود در منزل، پایین برود. اتفاقاً آنجا خانه مرد عابدی بود که شب زنده‌داری می‌کرد و مشغول تلاوت قرآن کریم بود. ناگهان به این آیه رسید «اَلَمْ یَأن للَّذینَ ءامَنوُا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللهِ»؛ آیا هنوز وقت آن نرسیده که دل‌های مومنان به یاد خدا خاضع و خاشع گردد؟

گرچه کارهای زشت فضیل او را به تدریج با اسلام بیگانه کرده بود، اما در دلش به خدا و اسلام ایمان داشت، او با شنیدن آیات زیبای قرآن کریم، به خود آمد و عمیقاً به فکر فرو رفت. گویا روزنه‌ای به سوی حقیقت برایش باز شده بود. شنیدن و تدبر در آین آیه قرآن چنان تحولی در درون فضیل به وجود آورد که بی اختیار گفت :خداوندا! وقت آن رسیده است؛ و هنگام خشوع من همین الان است. این آیه زیبای قرآن در قلب او اثر گذاشت و تمام زندگی‌اش را دگرگون کرد و سبب نجات او از تمام آلودگی‌ها و گناهان شد.

از دیوار پایین آمد و بعد از آن از گناه و دزدی و هرچه به آن مبتلا بود دست کشید و همه را کنار گذاشت. تا حدی که برایش مقدور بود اموال مردم را به صاحبانش پس داد. حقوق الهی را ادا کرد و کوتاهی‌ها را جبران نمود. از آن به بعد مردم او را به جای فضیل سارق، فضیل عارف می‌شناختند.  

راهکارهای انس و تدبر در قرآن کریم

انسان با هر چیزی مأنوس شود، رنگ آن را به خود خواهد گرفت. اگر بنده بیشتر عمرش به یاد خدا باشد، «صِبْغَةَ اللَّهِ[11]»؛ رنگ خدایی می‌گیرد. اگر مومن با قرآن کریم مأنوس شد، بستر تدبر در آیات قرآن برای او فراهم می‌گردد و می‌بایست از روش‌های انس و تدبر در قرآن بهره بجوید. از جمله این شیوه‌ها عبارتند از:

گام اول: تلاوت زمینه ساز تدبر در قرآن کریم

«فَاقرَءوا ما تَیَسَّرَ مِنَ القُرآنِ[12]»؛ به میزانی که برایتان مقدور است، قرآن بخوانید. امام رضا (علیه‌السلام) به نقل از پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرماید: «آن مقدار (قرآن) بخوانید که در آن خشوع قلب و صفای باطن و نشاط روحانی و معنوی باشد[13]».

امام صادق (علیه‌السلام) نیز برای انس مؤمنین با قرآن کریم می‌فرماید:‌ «قرآن عهد خداوند نسبت به بندگان اوست. پس بسیار شایسته است که هر فرد مسلمان در عهدنامه الهی‌اش به دقت نظر افکند و هر روز دست کم پنجاه آیه را تلاوت کند[14]».

طبق این حدیث مؤمن باید هر چهار ماه یک بار ختم قرآن انجام دهد. با این کار، با مفاهیم و معانی و آیات قرآن آشنا شده و نور عظیمی را در قلب خواد وارد کرده است. اگر این حدیث برای هر فرد به مرحله عمل برسد، برکات آن را خواهد دید.

همچنین چقدر عالی می‌شود اگر سنت تلاوت قرآن دوباره در خانواده‌ها پر رنگ گردد و نکات زیبای آن بیان شود. در قدیم مردان خانواده مقید بودند ابتدا قرآن کریم را تلاوت کرده، سپس به کار مشغول ‌شوند.

علاوه بر آن در مورد اهتمام به تلاوت قرآن در پایان شب نیز سفارش شده است. امام صادق (علیه‌السلام) به فضیل بن یسار فرمود: «چه مانعی دارد که یک تاجر در بازار که سرگرم داد و ستد است، وقتی به خانه آمد، پیش از آن که بخوابد، سوره‌ای از قرآن بخواند تا به ازای هر آیه ده حسنه به او بدهند و ده گناه از او محو شود[15]».

گام دوم: تلاوت قرآن کریم با خشوع و تدبر

در حدیثی بسیار زیبا امام صادق (علیه‌السلام) چگونگی انس و تدبر در قرآن را بیان می‌کند. حضرت می‌فرماید: «کسی که قرآن بخواند، ولی قلبش خاضع نشود و احساس حزن در خود نکند، امر بزرگی را کوچک شمرده و زیان کرده است. پس تلاوت کننده قرآن به سه چیز نیاز دارد: 1- قلب خاشع، 2- فکری فارغ، 3- موضعی آرام؛ زیرا قلب که خاشع شد، افکار شیطانی فرار می‌کند. و دل که فارغ گشت، به تمام وجود متوجه قرآن می‌شود و موجبات تفرقه فکر رخت بر می‌بندد و از نورانیت کلام خدا و آثار آن محروم نخواهد شد.

هرگاه جای آرام و خلوتی انتخاب کند، با رعایت آن دو اصل پیشین، همانا روح و جان او با کلام خدا انس می‌گیرد و شیرینی حرف زدن با خدا را لمس می‌کند. همچنین الطاف پنهان الهی را احساس می‌کند؛ در نتیجه، حالت انس با قرآن را بر هر حالت دیگر ترجیح می‌دهد و بهترین وقت خود را در همین لحظه می‌بیند.

پس به دقت بنگر که منشور الهی را چگونه می‌خوانی و در برابر اوامر و نواهی آن چه موضعی داری و در قبال حدود آن چگونه خواهی بود؛ زیرا قرآن، کتابی است که باطل در ساحت مقدس آن راه ندارد و از جانب خداوند حکیم است. پس به دقت تلاوت کن و در هر وعد و وعیدی توقف کن و در مثال‌ها و مواعظ آن تفکر کن. مواظبت کن که به موازات صحت قرائت، در اقامه حدود[16] آن کوشا باشی[17]».

گام سوم: درک معانی آیات الهی برای تدبر در قرآن کریم

منظور از این که گفته می‌شود قرآن را تلاوت کنید، خواندن برای فهمیدن است. درست است که خواندن قرآن موضوعیت دارد و ثواب بی‌شماری برای آن در نظر گرفته شده، اما بهتر است پس از تلاوت قرآن کریم، معانی آیات نیز درک شود.

برای درک و فهم آیات می‌توان از ترجمه کمک گرفت. همچنین برای تقویت درک معانی آیات، استفاده از ادبیات عرب نیز راهگشاست و به مرور زمان درک معانی آسان و زمینه تدبر در قرآن فراهم می‌گردد.  

گام چهارم: رجوع به تفاسیر

از آنجایی که فقط رجوع به ترجمه کافی نیست، می‌بایست برای فهم و تدبر در قرآن به تفسیر نیز مراجعه کرد و از اساتید تفسیر آموخت. شیرینی کلام و نفوذ قرآن کریم به قدری است که اگر هزار بار هم خوانده شود کهنه نمی‌شود، بلکه با تدبر در آیات هر بار نکته ای از آن بدست می‌آید.

امام صادق (علیه‌السلام) برای تفکر و تدبر در آیات قرآن این گونه دعا می‌کنند: «پرودگارا! عهدنامه خود را منتشر ساختی. پس نگاه مرا در آن عبادت قرار ده و قرائتم را تفکر و تفکرم را موجب عبرت. خدایا! قرائتم را قرائت بدون تفکر قرار مده و نظرم را در قرآن، توأم با غفلت مگردان[18]».

گام پنجم: کشف اسرار آیات با تدبر در قرآن کریم

پس از فهم قرآن کریم، مرحله بعد تدبر و اندیشیدن در آیات قرآن است که برای مؤمن بسیار شیرین و لذت بخش است. به این دلیل که هر چه از عمر بشر و علوم می‌گذرد، اسرار بیشتری از قرآن کریم کشف می‌شود.

مردی از محضر امام صادق (علیه‌السلام) پرسید: چرا قرآن با نشر و درس و بررسی، تازه‌تر و شاداب‌تر می‌شود و هرگز کهنه نمی‌شود؟ امام در پاسخ ‌فرمود: «برای این که خدای متعال آن را برای زمانی خاص یا مردمی خاص قرار نداده است. از این رو قرآن در هر زمان تازه است و نزد هر قومی شاداب است تا روز قیامت[19]».

قرآن کریم معجزه جاوید آخرین پیامبر خداست؛ از این رو در هر عصر و زمانی نیازهای هدایتی، فکری و اجتماعی بشریت را برطرف می‌کند و در تمام مسائل راهگشاست. امر تدبر در قرآن کریم چنان قابل اهمیت است که امام خمینی (ره) به شدت تأسف می‌خورد که چرا تمام عمر خود را صرف تدبر در قرآن نکرده است[20].

گام ششم: معیار و محک قرار دادن قرآن در افکار و اندیشه‌ها

مؤمن با تدبر در قرآن کریم خواهد دید که اگر قرآن را فرقان قرار داده و هر فکری که به ذهنش می‌رسد به آن عرضه ‌کند، راه را از بی‌راه برایش مشخص می‌گردد؛ چرا که قرآن حق و باطل را از هم جدا می‌سازد.

انس و تدبر در قرآن باید موجب اندیشیدن بنده بر مبنای قرآن و به تبع آن عمل بر مبنای قرآن شود. همچنین تبین و فهم قرآن بر اساس کلام پیامبر و ائمه (علیهم‌السلام) باشد؛ به این خاطر که قرآن و عترت از هم جدا نیست و شرح و تفسیر آیات الهی به دست ائمه هدی (علیهم‌السلام) محقق می‌گردد.

گام هفتم: مراجعه به قرآن هنگام بروز سوالات و مشکلات

برای داشتن زندگی قرآنی می‌توان هنگام بروز شبهات و سوالات به قرآن کریم مراجعه کرد؛ زیرا قرآن یک مرجع کامل است و در همه امور می‌شود از آن یاری جست و عبرت گرفت. این کتاب شریف از برهان تا مثل، از دنیا تا آخرت و نیز مسائل خانوادگی، حقوقی، سیاسی، نظامی، اخلاقی، تاریخی و … را در بر دارد. داستان‌هایش مستند و بر اساس واقعیت است و با تأمل و تدبر در آن ‌به نتایج خوبی می‌توان رسید.

قرآن کریم؛ پناهی در غربت و تنهایی

انس و نزدیکی مؤمن با قرآن کریم باعث نجات او از تنهایی و انزواست. آنجاست که فرد به این باور می‌رسد که اگر با قرآن باشد، احساس غربت نمی‌کند، به این خاطر که قرآن گنجی عظیم است که در اختیار بشر است و با تدبر در قرآن می‌توان به عمق آیات پی برد و درس‌ها از آن آموخت.

و چه زیبا امام سجاد (علیه‌السلام) می‌فرماید: «لَوْماتَ مَنْ بَيْنِ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ لَمَا اسْتَوْحَشْتُ بَعْدَ اَنْ يَكُونَ الْقُرآنُ مَعى»؛ اگر همه انسان‌هایی كه بين مشرق و مغرب هستند، بميرند، تا وقتى قرآن با من باشد، احساس تنهائى نمى‌كنم[21].

حافظ نیز می‌گوید:

حافظا در کنج فقر و خلوت شب‌های تار       تا بود وردت دعا و درس قرآن غم مخور

راهکار استاد میرباقری برای تدبر در قرآن کریم

سید محسن میرباقری جهت بهره‌مندی از دریای عمیق معارف قرآن کریم، راهکاری را برای تدبر در قرآن کریم به مخاطبین خود ارائه می‌دهند.

توضیحات استاد را در ویدیوی زیر ببینید.

در ماه رمضان ابواب آسمان بر روی ما باز شده است و ما قرآن می‌خوانیم. ماه رمضان اقتضای حال ماست و روزه می‌گیریم، شب زنده‌داری می‌کنیم. زمینه‌ای برای دریافت حقایق قرآن کریم و تجلی خداوند به قدر ظرفیت در ما ایجاد می‌شود.

آیا حیف نیست یک دور قرآن را در ماه رمضان نخوانیم؟ که هر آنچه در مجموعه قرآن قرار است به ما بدهند ان شاء الله در این ماه بدهند. البته به ما به قدر ظرفیتمان داده می‌شود. (این قرآن بر قلب پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) نازل شده است) پیغمبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) اقیانوس عظیمی هستند (و ظرفیت عظیمی دارند)، اما همین مقدار باید با این الفاظ و کتاب قرآن کریم مأنوس شویم که این باب رحمت بر روی ما باز بشود.

در پایان ماه رمضان خواهیم دید که حال و هوای دیگری داریم. فهم دیگری، یک نور دیگری از قرآن در قلب ما آمده است. در ماه رمضان یک دور قرآن کریم را با توجه بخوانیم، ببینیم خدا چه پیامی برای ما فرستاده است.

راهکار استاد: یک کار دیگر هم عرض می‌کنم. یک ختم قرآن کریم می‌خواهید انجام دهید. یک دفتر برای قرآن جلوی دست بگذارید. سوالاتی پیش می‌آید، نکته قشنگی می‌بینید، آن را یادداشت کنید. شما می‌توانید از همان ابتدا دسته‌بندی داشته باشید. اگر مطلبی برایمان قابل پیگیری بود، پیگیری کنیم. به آیات برخورد کردیم که می‌بینیم این آیات همدیگر را تکمیل می‌کنند، آنها را بنویسیم که به طور طبیعی در یک ختم قرآن هم تدبر کرده باشیم.

تدبر در قرآن نورانیت می‌آورد و « كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ[22]»؛  این کتاب مبارک (پرفایده) را بر تو نازل کردیم، «لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ[23]»؛ که مومنان در آیات قرآن تدبر کنند «وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ[24]»؛ آنانی که خردمند هستند نکات را دریابند.

توصیه استاد: باید قرآن بخوانیم و با آن مأنوس باشیم تا از تجلّی خداوند تبارک و تعالی در قلب ما بارقه‌ای ان شاء الله ایجاد شود.

از قرآن کریم در ماه مبارک رمضان کم نگذاریم. دیگران را هم وارد کنیم. اگر نکات قشنگی یافتیم به دیگران هم بگوییم. بعد ببینید برای آنها چقدر شیرین است و چقدر برای خود ما شیرین است.

قرآن را ترویج کنیم. حرف‌های قرآن را بیان کنیم تا این انس ان شاء الله هم برای خودمان حاصل شود هم دیگران از قرآن خواندن ما بهره ببرند. این را می‌دانید اگر ما مروّج قرآن شدیم چه برکاتی در دنیا دارد و در آخرت هم که جای خود.

بخصوص که در ماه رمضان تلاوت قرآن فضیلت ویژه‌ای دارد. حدیث نورانی امام رضا (علیه‌السلام) که می‌فرمایند: «کسی که در ماه رمضان یک آیه از قرآن کریم بخواند مانند کسی است که در غیر رمضان یک ختم قرآن کند».

آیا حاضریم این فضیلت را مفتِ مفت از دست بدهیم؟ ان شاء الله که حاضر نیستیم.

طبق سخن رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌واله) در خطبه نورانی شعبانیه از خداوند دو چیز را (برای رمضان) درخواست کنیم:

۱. توفیق روزه‌داری؛

۲. تلاوت قرآن کریم.

امام رضا (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «کسی که در ماه رمضان یک آیه از قرآن کریم بخواند مانند کسی است که در غیر رمضان یک ختم قرآن کند».

سخن آخر

در خاتمه، اهمیت تدبر در قرآن کریم یکی از موضوعات قابل توجه است. تدبر در معنای عمیق کلام خداوند، راهی برای درک بهتر آموزه‌های قرآنی و دستیابی به آرامش درونی به شمار می‌آید.

مسلمانان باید از این فرصت ارزشمند بهره‌برداری کرده و با تمرکز بر تدبر در آیات قرآن، مسیر زندگانی خود را به سمت معنویت و ارتقاء روحی هدایت کنند. بی‌تردید، اگر هنگام تلاوت قرآن بخصوص در ماه رمضان به تدبر در آن نیز توجه شود، نقش مهمی در تربیت نفس و تعالی فردی ایفا می‌کند و می‌تواند به عنوان سرآغازی هدایت و رشد در تمام ایام زندگی فرد باقی بماند.

در پایان از آفریدگار متعال می‌خواهیم که خداوندا! حلاوت و شیرینی تدبر در قرآن کریم را به ما بچشان و ما را در طول زندگی عامل به احکام الهی بگردان و به برکت آیات و بینات کتاب آسمانی خود، ما را یاری کن تا به ملکه تقوا دست یابیم.

---

[1] . تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم، ج‌۱، ص ۱۳۵.

[2] . تفسير نمونه، ج‏4، ص 28.

[3] . آیت الله مکارم شیرازی.

[4] . سوره نساء، آیه ۸۲.

[5] . تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم، ج‌۱، ص ۱۳۴.

[6] . سوره ص، آیه ۲۹.

[7] . مجمع البیان، ج۲، ص۵۵۴.

[8] . بحارالانوار، ج۸۹، ص۲۱۱.

[9] . امالی صدوق، ص ۶۶۰.

[10] . بحارالانوار، ج 96، ص 340 – 341.

[11] . سوره بقره، ایه ۱۳۸.

[12] . سوره مزمل، آیه ۲۰.

[13] . مشکوة الانوار، ص۸۹.

[14] . همان، ص ۶۰۲.

[15] . وسایل الشیعه، ج ۶، ص ۲۰۱.

[16] . منظور انجام احکام الهی است.

[17] . مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۲۴۰.

[18] . مصباح الأنوار، ص ۱۴۱.

[19] . بحارالانوار، ج ۱۵، ص ۸۹.

[20] . صحیفه نور، ج ۲۰، ص ۲۰.

[21] . همان، ص ۶۰۲.

[22] . سوره ص، آیه ۲۹.

[23] . همان.

[24] . همان.