شفاعت در قیامت؛ چه کسانی شفاعت می‌شوند؟

شفاعت در قیامت، یکی از موضوعات مهم اعتقادی مسلمانان است. بدون شک مجازات‌های الهی در قیامت، خواه آنهایی که زودگذر است و خواه آنهایی که طولانی و ابدی هستند، همه برای تربیت انسان و ضامن اجرای قوانین الهی می‌باشند و برای رشد و ترقی انسان‌ها در کمال و سعادت از سوی خداوند متعال تعیین شده است.

به همین دلیل، در عین این که عذاب‌های قیامت در قرآن کریم بسیار شدید توصیف شده، خداوند راه‌های نجات را از هر سو برای انسان گشوده و به گناهکاران فرصت داده می‌شود تا از راه خطا بازگردند و خود را اصلاح کنند و به سوی پروردگار متعال راه یابند.

وساطت شافعان یکی از این راه‌هاست که به افراد آلوده هشدار می‌دهد که تمام پل‌های پشت سر خود  را ویران نکنند و تمام راه‌های ارتباطی را با اولیاء الهی قطع ننمایند. اگر هم به گناهانی آلوده شدند، مأیوس نشوند و به سوی خدا و رحمت واسعه الهی بشتابند.

در این مقاله به دلیل نکات جالب تربیتی که در آیات کلام الله مجید و روایات معصومین (علیهم‌السلام) درباره شفاعت در قیامت مطرح شده است، به این موضوع خواهیم پرداخت.

شفاعت به چه معناست؟

شفاعت در لغت نامه دهخدا به معنای واسطه‌گری، پادرمیانی و میانجی‌گری آمده است.

در مفردات راغب، شفاعت در لغت از ماده شفع به معنای ضمیمه کردن چیزی به همانند اوست. بدین معنی که باید نوعی شباهت و همانندی میان آن دو چیز باشد، هرچند تفاوت‌هایی نیز با هم داشته باشند.

شفاعت، به مفهوم قرآنی به این معناست که شخص گنهکار به خاطر پاره‌ای از جنبه‌های مثبت مانند ایمان یا انجام بعضی از اعمال صالح، شباهتی با اولیاء خدا پیدا کند و آنها با عنایات و کمک‌های خود، او را به سوی کمال، سوق دهند و از پیشگاه خداوند برای او تقاضای عفو نمایند.

پشتم قوی به فضل خدای است و طاعتش         تا در رِسم مگر به رسول و شفاعتش

حقیقت شفاعت

حقیقت شفاعت و فایده آن، طلب برداشتن عذاب از کسی است که مستحق مجازات است. به عبارت دیگر، قرار گرفتن موجودی قوی‌تر و برتر، در کنار موجود ضعیف‌تر و کمک کردن به او برای پیمودن مراتب و مراحل کمال است.

پس شفاعت در قیامت بدین معناست که اولیای پروردگار متعال اعم از انبیاء الهی، امامان معصوم، علما و شهدا که به قلّه تکامل معنوی رسیده‌اند، دست ضعیفانی که انحراف فکری ندارند ولی لغزش‌های عملی دارند را گرفته و آنها را نجات دهند.

نکته قابل توجه این که این راه نجات را خداوند متعال برای بندگان خود قرار داده البته به شرطها و شروطها و به هر طریقی می‌خواهد بندگان خود را بهشتی کند، فقط قدری همت و مراقبت بندگان در دنیا از اعمال و کردارشان هست که آنها را از این رحمت الهی بهره‌مند می‌کند.   

مقام شفاعت

این مقام در قیامت از آن خداوند مهربان است و اجازه آن تنها به دست اوست. شفیعان در روز قیامت بسیارند، اما به اذن حق تعالی، مجاز به وساطت برای دیگران هستند.

شفاعت در آیات قرآن کریم

آیات بسیاری از قرآن کریم به مسأله شفاعت پرداخته‌اند. در این آیات، کیفیت شفاعت و این‌که شامل حال چه کسانی می‌شود یا کدام افراد پشتیبانی نمی‌شوند، مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین توضیح داده شده که آیا شفیعان به‌ طور مستقل شفاعت می‌کنند یا این کار به اذن پروردگار انجام می‌شود. در ادامه به چند نمونه از آیات الهی اشاره می‌گردد:

۱. واسطه‌گری شفیعان برای گناهکاران بی‌ایمان پذیرفته نیست. آنانی که روز جزا را منکر شدند و نماز نمی‌خواندند و اطعام مسکین را به کلی ترک کرده بودند. «فَمَا تَنْفَعُهُمْ شَفَاعَةُ الشَّافِعِينَ[1]»، شفاعت شفیعان به حال آنها سودی نمی‌بخشد.

۲. شفاعت مخصوص خداست؛ زیرا خالق و مدبر عالم هستی فقط اوست و کسی حق بخشش گنهکاران را دارد که خالق و مالک همه موجودات باشد. «مَا لَكُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا شَفِيعٍ[2]»؛ هیچ ولی و شفیعی برای شما جز او وجود ندارد.

۳. میانجی‌گری دیگران وابسته به اذن خداوند است. «مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ[3]»؛ چه کسی می‌تواند نزد خداوند شفاعت کند جز به اذن او. بنابراین پیامبران و اولیای الهی و شافعان روز جزا، مشروعیت این کار را در روز قیامت برای خطاکاران از خداوند می‌گیرند.

۴. شرایط شفیعان:‌ یکی از آن شرایط این است که شافع موحد و یکتاپرست باشد. «وَ لَايَمْلِكُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنْ شَهِدَ بِالْحَقِّ[4]»؛ کسانی را که غیر از او می‌خوانند، قادر به شفاعت نیستند مگر کسانی که به حق شهادت داده‌اند و به خوبی آگاهند.

۵. شرایط شفاعت شونده: یکی از شرایط فرد برای دریافت کمک این است که خداوند از او راضی باشد. «وَلَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَىٰ[5]»؛ و آنها جز برای کسی که خداوند از او راضی است، شفاعت نمی‌کنند.

شفاعت در روایات

امر مهم پشتیبانی از مؤمنان در روایات اسلامی به مثابه دریچه‌ای از رحمت الهی معرفی شده است که مؤمنان را در روز قیامت به نجات و بخشش گناهانشان امیدوار می‌سازد. برای نمونه به چند حدیث در این خصوص اشاره می‌کنیم:

۱. رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرمایند: «شَفاعَتي لِاُمَّتي مَن أحَبَّ أهلَ بَيتي[6]»؛ شفاعت من شامل آن كس از امّتم مى‌شود كه اهل بيت مرا دوست داشته باشد .

۲. پيامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرمایند: «پيامبران براى همه كسانى كه از روى اخلاص به يگانگى خدا شهادت داده باشند، شفاعت مى‌كنند و آنان را از دوزخ بيرون مى‌آورند[7]» .

۳. حضرت محمد (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرمایند: «كسى كه نماز را سبك بشمارد، به شفاعت من دست نيابد، و به خدا سوگند كه در كنار حوض [كوثر ]بر من وارد نشود[8] ».

۴. امام باقر (عليه‌السلام) فرمود:« همانا، رسول خدا حقّ شفاعت امّتش را دارد و ما، حقّ شفاعت شيعيان خودمان را داريم و شيعيان ما، حقّ شفاعت خويشان خود را دارند[9]».

فلسفه شفاعت در روز قیامت چیست؟

با تأمل در آیات قرآن و روایاتی که درباره شفاعت آمده است، روشن می‌شود که این مسأله از جهات مختلف بخصوص تربیتی، آثاری مثبت و سازنده دارد، از جمله:

۱. ایجاد امید در خطاکاران

 بسیار پیش می‌آید که هوای نفس بر انسان غلبه کرده و مرتکب گناه می‌شود. سپس از انجام آن خطا دچار یأس می‌گردد و با تکرار آن فکر می‌کنند که آب از سرش گذشته لذا دچار آلودگی بیشتر می‌شود. اما امید به شفاعت اولیای الهی به او این نوید را می‌دهد که دیگر مرتکب گناه نشده و خود را اصلاح کند؛ چراکه ممکن است از طریق وساطت پاکان جبران شود و با این امید، گناه متوقف شده و مؤمن به سوی تقوا باز می‌گردد.

۲. ایجاد رابطه معنوی با اولیای الهی

همان طور که در تعریف شفاعت گفته شد، این حمایت به نوعی رابطه در میان شفیع و مشفع بستگی دارد. رابطه‌ای معنوی از لحاظ ایمان و بعضی از صفات حسنه و اعمال نیک.

به طور حتم کسی که به یاری اولیای الهی در روز قیامت امید دارد، سعی می‌کند رابطه و پیوند دوستی و محبت را با آنها برقرار سازد و کاری که موجب رضای آنهاست انجام دهد.

يكى از علماء نقل مى‌كرد: «شاعرى به نام حاجب  در مسأله شفاعت گرفتار اشتباهات عوام شد و اين شعر را سرود:

حاجب اگر معامله حشر با على است       من ضامنم كه هر چه بخواهى گناه كن

شب در عالم خواب، اميرمؤمنان على (علیه‌السلام ) را ديد كه از او خشمگين بود و فرمود: «شعر را خوب نگفتى» .

حاجب گفت: چگونه شعر بگويم .

حضرت فرمود: «شعر خود را اين گونه تصحيح كن :

حاجب اگر معامله حشر با على است                  شرم از رخ على كن و كمتر گناه كن

پس بايد شيوه كار مؤمن و شفیع، تناسب داشته باشد و بين آنها پيوند معنوى برقرار گردد، تا مشمول حمایت قرار گیرد.[10]

این امر عامل مؤثری برای تربیت او خواهد بود و سبب می‌شود که به تدریج از صف آلودگان بیرون آمده و از سقوط بیشتر در دامان شیطان رهایی یابند.

۳. تلاش برای بدست آوردن شرایط شفاعت

با توجه به این که برای دستیابی به پشتیبانی شافعان باید شرایطی را دارا بود، مسلماً کسی که می‌خواهد به این مهم برسد باید کاری انجام دهد تا محبوب و مطلوب خدا قرار بگیرد؛ زیرا بنابر آیات قران کریم، شفاعت تنها برای کسانی مفید است که خداوند از آنها راضی بوده و اجازه کمک به آنها را داده باشد. آنچه مسلم است این که این مقامات در سایه ایمان به خدا، اطاعت از فرامین الهی و عمل به احکام میسر می‌گردد.

۴. توجه به شافعان روز قیامت

شخص گنهکار که به میانجی‌گری رسول خدا، قرآن کریم، ائمه هدی و … دل بسته است، باید با آنها ارتباط برقرار کرده و نظرشان را به خود جلب کند. در غیر این صورت توقع پشتیبانی از آنها کاری غیر معقول است[11]. به طور مثال برای طلب یاری از قرآن مجید باید با آن مأنوس شد و علاوه بر تلاوت‌های روزانه و حتی المقدور حفظ آیات، به مفاهیم و معانی آن توجه لازم را مبذول داشت.

شرایط بهره‌مندی از شفاعت شافعان روز جزا

باید توجه داشت که تحقق کمک و پشتیبانی از مؤمنان دارای شرایط و حدودی است که مهمترین آنها بر اساس آیات و روایات عبارتند از:

۱. ایمان به خداوند متعال؛

۲. اطاعت و فرمان‌پذیری از خداوند؛

۳. ایمان به پیامبر و اهل بیت او (علیهم‌السلام)؛

۴. اطاعت از پیامبر و امامان معصوم (علیهم‌السلام)؛

۵. ایمان به معاد و روز قیامت؛

۶. اعتقاد قلبی به شفاعت در روز قیامت؛

۷. پذیرش و عمل به احکام و فرامین الهی؛

۸. اهتمام ویژه داشتن نسبت به نماز؛

۹. ایجاد رابطه معنوی با شفیع؛

۱۰. توسل به اهل بیت (علیهم‌السلام) و درخواست کمک از آنها.

شفیعان روز قیامت

طبق روایات امامان معصوم (علیهم‌السلام) کسانی که مقام شفاعت در روز قیامت را دارند، بسیارند. که به چندی از این روایات می‌پردازیم:

. امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «برای رسيدن به خواسته‌های خود (سعادت و خوشبختی دنيا و آخرت) اطاعت خدا را شفيع خود قرار دهيد[12]».

. حضرت محمد مصطفی (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرمایند: «شفیعان در قیامت پنج چیز هستند: قرآن و صله رحم و امانت و پیغمبر شما و اهل بیت پیغمبرتان[13]».

. در حدیثی دیگر از رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) آمده است: «شفاعت برای انبیا و اوصیا و مؤمنین و فرشتگان است و در میان مؤمنین کسانی هستند که به اندازه قبیله ربیعه و مُضرّ شفاعت می‌کنند و کمترین شفاعت مؤمن آن است که درباره سی نفر وساطت کند[14]».

. در حدیثی از امام صادق (علیه‌السلام) می‌خوانیم: «چون روز قيامت شود خداوند عزّ و جلّ عالِم و عابد را برانگيزد. چون آن دو در پيشگاه خداوند عزّ و جلّ بايستند، به عابد گفته شود: به بهشت برو و به عالم گفته شود: بايست و به سبب آن كه مردم را نيكو تربيت كردى، شفاعتشان كن[15]».

. رسول اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) در مورد حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) می‌فرمایند: «وقتی روز قیامت شد، دخترم فاطمه را می‌بینم که وارد صحرای قیامت شده در حالی که سوار بر ناقه‌ای از نور است و اطراف او را ملائکه بسیار گرفته‌اند … زن‌های مؤمن از امت مرا به سوی بهشت می‌کشاند، پس هر زنی که نمازهای پنج‌گانه روز  را انجام داده و روزه ماه رمضان را بگیرد و حج انجام دهد و اموالش را از حاظ حقوق مالی، پاک کرده و نسبت به شوهرش مطیع باشد و علی (علیه‌السلام) را دوست بدارد، به وسیله شفاعت دخترم فاطمه، وارد بهشت می‌شود[16]».

در روایت دارد که بانوی دو عالم در روز قیامت شروع به شفاعت  می‌کند و حتی اگر کسی در محبت اهل بیت (علیهم‌السلام) جرعه آبی به کسی داده باشد از او هم نمی‌گذرند و وساطت او را می‌کند و کار به جایی می‌رسد که همه محشر آرزو می‌کنند ای کاش فاطمی بودند.

. یکی دیگر از شفیعان روز قیامت توبه است؛ چنانکه امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند:‌ «شفیعی موفق‌تر از توبه نیست[17]».

. در روایت رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) سه گروه از خداوند تقاضای شفاعت می‌کنند و میانجی‌گری آنها پذیرفته می‌شود: انبیا، سپس علما و بعد شهدا[18]».

از برخي روايات استفاده می‌شود كه پس از شفیعان، خدای متعال خودش شافع گناهكاران می‌شود و آنان را از عذاب نجات می‌دهد.

رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «پيامبران و فرشتگان و مؤمنان شفاعت می‌كنند. آنگاه خدای متعال می‌فرمايد: شفاعت من باقی مانده است؛ يعنی گروهی از آنان كه به شفاعت شفیعان نجات نمی‌يابند باز مشمول رحمت الهی می‌شوند[19]».

از دیگر شافعان می‌توان به ملائکه، متعلّمان و حافظان قرآن، همسایگان، افراد باایمان، شیعیان، خویشان و نزدیکان افراد، روزه و … اشاره کرد.

شفاعت خداوند چگونه است؟

همان‌ طور که در روایات ائمه معصومین (علیهم‌السلام) آمده، یکی از شفیعان روز قیامت خداوند متعال است. دکتر سید محسن میرباقری در ویدئو به این سؤال پاسخ می‌دهند که توجه شما را به آن جلب می‌کنیم.

اعمال تسریع کننده در برخورداری از شفاعت

اهتمام به انجام برخی از اعمال در دنیا می‌تواند در جلب کمک شافعان روز قیامت مؤثر باشد و امید به وساطت شفیعان در صحرای محشر را افزایش دهد. در ادامه به چند مورد از این اعمال اشاره می‌شود:

۱. تقویت ایمان به خدا در دل؛

۲. اخلاص در عمل؛

۳. صلوات و درود بر پیامبر و اهل بیت (علیهم‌السلام)؛

۴. مداومت بر سجده زیاد و طولانی؛

۵. احترام و خدمت به ذریه و فرزندان رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله)[20]؛

۶. دوستی با اهل ایمان و خدمت به آنها؛

۷. گذشت و چشم‌پوشی از خطای دیگران و …

موانع شفاعت در روز قیامت

بنابر آنچه در آیات قرآن و روایات آمده است، بعضی اعمال و باورها، شخص را از پشتیبانی محروم می‌سازد. از جمله این اعمال :

– ظلم و ستم؛

– کفر و شرک؛

– نفاق و دوریی؛

– دشمنی با خاندان رسول خدا (ناصبی‌ها) ؛

– آزار دهندگان ذریه پیامبر خدا؛

– خیانت؛

– انکار شفاعت؛

– انکار ولایت امیرالمؤمنین و ائمه اطهار؛

– ترک نماز؛

–  سبک شمردن نماز.

چه کسانی از شفاعت محرومند؟

در آیاتی از قرآن کریم بیان شده که بعضی از گنهکاران از حمایت در روز قیامت محروم هستند؛ یعنی درخواست کمک شافعان روز قیامت نفعی به حال آنان ندارد. «فَمَا تَنْفَعُهُمْ شَفَاعَةُ الشَّافِعِينَ[21]»، شفاعت شفیعان به حال آنها سودی نمی‌بخشد. این افراد عبارتند از:

. کسانی که نسبت به نماز و حق خداوند بی‌اعتنا هستند.

. کسانی که با همه دلائلی که برای اثبات معاد آمده، منکر معاد و روز قیامت شده‌اند.

. کسانی که نسبت به فقرا و مساکین جامعه، بی‌توجه هستند.

. کسانی که سرگرم باطل و لغویات بوده و از کارهای حق فرار می‌کنند.

آیات ۴۰ الی ۴۸ سوره مدثر که پرسش و پاسخی بین اهل بهشت با دوزخیان است دلیلی بر این مدعاست و چهار مورد فوق در آن آمده است: «بهشتیان در بهشت، با مجرمانی که در دوزخند سؤال و جواب می‌کنند که چه کاری شما را به جهنم کشانید؟ می‌گویند: ما پایبند به نماز نبودیم و در این حق الهی کوتاهی کردیم. و حق محرومان جامعه را نادیده گرفته و آنان را اطعام نکردیم، و همراه دیگران غرق در لهو و لعب بودیم و برنامه ما انکار روز جزا و قیامت بود تا آن که مرگ فرا رسیده و روز قیامت بر ما یقین شد. بخاطر این اعمال، شفاعت شفیعان شامل حال آنها نشده و به حالشان فایده‌ای ندارد».

شفاعت در کدام مرحله از روز محشر اتفاق می‌افتد؟

علامه طباطبایی رحمة‌الله‌علیه پس از بحثی طولانی در این خصوص نتیجه می‌گیرد که مسأله شفاعت در آخرین موقف از مواقف روز قیامت انجام می‌گیرد. در این توقفگاه است که شفیعان تقاضای مغفرت مؤمنان را می‌کنند تا بدین وسیله آنها وارد دوزخ نشوند و یا به کمک وساطت آنها بعضی از افراد که در دوزخند از دوزخ خارج شوند[22].

نکته قابل توجه این است که اگر شفاعت را به معنای وسیع کلمه و شامل وساطت و میانجیگری بدانیم می‌توان گفت که در هر سه عالم دنیا، برزخ و قیامت این امر اتفاق می‌افتد. هرچند محل اصلی شفاعت و آثار مهم آن در قیامت است و برای نجات از عذاب دوزخ است.

برای نمونه درخواست فرزندان حضرت یعقوب از ایشان برای وساطت آنها نزد پروردگار و استغفار و طلب بخشش برای آنها، که پدرشان هم پذیرفت[23]. و یا اعمال نیک انسان چون نماز و روزه و ولایت و … و حتی نماز میت و یا طلب مغفرت‌هایی که برای مردگان می‌شود، سبب تخفیف مجازات خطاکاران در برزخ شده است.

اما عمرو بن یزید گفت: به حضرت صادق (علیه‌السلام) عرض کردم: شنیدم که فرمودید: همه شیعیان ما به بهشت خواهند رفت؟ فرمود: «بله، گفتم و درست گفتم، به خدا سوگند همه داخل بهشت خواهند شد»، راوی عرض کرد: فدایت شوم، گناهان کبیره زیاد هستند؟ فرمود: «اما در قیامت به وسیله شفاعت پیامبر یا وصی او همه به بهشت خواهید رفت، ولی به خدا سوگند! از عذاب‌های برزخ بر شما بیمناک هستم». راوی عرض کرد: برزخ چیست؟ فرمود از هنگام مرگ و دخول در قبر تا روز قیامت[24]».

با توجه به این روایات می‌توان به این نتیجه رسید که واسطه‌گری شافعان در برزخ عمومی نیست و ممکن است شامل حال بعضی از افراد شود. همچنین شاید برزخ هم مانند قیامت دارای مراحلی است که در بعضی از مراحل ممکن است اولیای الهی مجاز به مداخله در آن مرحله نباشند[25].

شبهه: شفاعت چراغ سبزی برای ارتکاب گناه است؟

مردم با تکیه بر شفاعت و امید به آن، این وساطت را چراغ سبزی برای ارتکاب گناه می‌دانند و به این امید که شافعان روز جزا آنها را از عذاب الهی نجات می‌دهند به انواع گناهان کبیره و صغیره تن می‌دهند و خیال خود را از مجازات‌های الهی راحت می‌کنند.

پاسخ به شبهه:

شفاعت به مفهوم قرآنی آن، نه تنها تشویق به گناه نمی‌کند، بلکه یک عامل بازدارنده قوی از گناه و تجدیدنظر در زندگی آلوده قبلی است؛ زیرا سبب می‌شود که افراد آلوده در هر مرحله‌ای که هستند، متوقف شوند و در مسیر گناه پیشروی نکنند، بلکه به تدریج بازگردند.

از سوی دیگر چون لازمه بهره‌مندی از یاری شافعان در روز قیامت، برقراری ارتباط با آنهاست و دریافت کمک آنها به اذن الهی بستگی دارد و اذن دادن خداوند نیز بسته به خشنودی و رضایت اوست، لذا مؤمنان مشتاق پشتیبانی می‌بایست رابطه خود را با شافعان روز جزا از لحاظ ایمان و عمل صالح تقویت کرده و زمینه رضایت الهی را فراهم نمایند تا در آن روز سخت نزد آنان آبرویی برای درخواست واسطه‌گری داشته باشند و نجات یابند.

چند نکته کلیدی که نباید فراموش کرد

۱. بر فرض این که گنهکارانی در قیامت مورد حمایت قرار می‌گیرند، نباید از برزخ غافل شد. عذاب‌های برزخی و مدت طولانی برزخ را نباید کوچک شمرد.

۲. به صف‌های طولانی و مرارت‌های طاقت‌فرسای قیامت و محاسبه اعمالِ خطاکاران را نیز باید توجه داشت.

۳. صحیح است که بسیاری از مؤمنان خطاکار با یاری شفیعان روز قیامت از جهنم نجات می‌یابند؛ اما افرادی که دچار گناهان سنگین‌تر شدند مجازات‌های سختی پیش رو دارند و پس از مدت کم یا طولانی که عذاب شدند توسط شفیعان از عذاب دوزخ نجات پیدا می‌کنند و داخل بهشت خواهند شد؛ به گونه‌ای که هیچ فرد مؤمن و موحدی در دوزخ نخواهد ماند.

۴. آنچه وعده داده شده شفاعت درباره‌ی مؤمنین و موحدین است و ارتکاب برخی گناهان بزرگ به ویژه اصرار بر آنها امکان دارد موجب سلب ایمان شود، و در چنین صورتی مشمول حمایت شافعان واقع نخواهد شد.

۵. گرچه خداوند سبحان به مؤمنان گناهکار وعده شفاعت داده ولی باید تلاش کرد تا شرایط آن را بدست آورد و مشمول آن قرار گرفت.

به خاطر حسنین (ع) بخشیده شد 

شخصی چند روزى بود که براى فرار از مجازات، پنهان شده بود. گناهى کرده بود که باید تنبیه مى‌شد. امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) را که هنوز چندان بزرگ نشده بودند، از دور دید. سرآسیمه به طرف آنها دوید و آنان را به دوش کشید و با شتاب نزد رسول خدا (صلّى‌الله‌علیه‌وآله) آمد و گفت: «یا رسول الله! من پناه آورده‌ام به خدا و این دو فرزند، مرا به خاطر این دو ببخش».
رسول خدا (صلّى‌الله‌علیه‌وآله) تا این جریان را دید، به گونه‌اى خندید که دست به دهان مبارک گذاشت و فرمود: «تو را بخشیدم و به خاطر حسن و حسین از گناهت گذشتم.» آن گاه به حسن و حسین (علیهماالسلام) رو کرد و فرمود: «شفاعت شما را پذیرفتم».

سخن آخر

از مجموع آنچه گفته شد، نتیجه این است که ارتکاب گناه به امید شفاعت در روز قیامت، بزرگ‌ترین اشتباه است. بنابراین، کوتاهی در انجام وظایف دینی، کوچک شمردن گناهان و ارتکاب معاصی، به امید حمایت شافعان خطایی است بس بزرگ که از مکر و فریب‌های شیطانی می‌باشد.

نکته قابل توجه این که، شفاعت نشانه‌ای از فضل و رحمت پروردگار عالم و راهی در جهت نجات مؤمنان از عذاب و بخشیدن آنهاست. دیگر این که اولين شفيع انسان اعمال اوست و بايد بيش از هر چيز به عمل كردن به احكام دین مبین اسلام انديشيد و در این راه استوار و مطیع فرامین الهی بود. سپس با شافعان روز جزا مأنوس و دست به دامان آنها شد تا در روز جزا به بهشت برین و همنشینی با خوبان راه یافت.

خداوند! شفاعت محمد و آل محمد (علیهم‌السلام) را روز قیامت در حق ما بپذیر و ما را در پناه رحمت واسعه خود و در جوار محمد و اهل بیت مطهرش در بهشت برین جای ده «اللّهم آمین».

---

[1] . سوره مدثر، آیه ۴۸.

[2] . سوره سجده، آیه ۴.

[3] . سوره بقره، آیه ۲۵۵.

[4] . سوره زخرف، آیه ۸۶.

[5] . سوره انبیاء، آیه ۲۸.

[6] . كنز العمّال، ح 39057 .

[7] . مسند ابن حنبل

[8] . المحاسن، ج 1، ص 159.

[9] . بحارالانوار، ج 8، ص 38.

[10] . داستان دوستان، ج ۲، ص ۲۰۳.

[11] . سیری در جهان پس از مرگ، ص ۴۳۱.

[12] . نهج البلاغه، ج2 ، ص199، خطبه 193.

[13] . میزان الحکمه، ج ۵، ص ۱۲۲.

[14] . بحارالانوار، ج ۸، ص ۵۸.

[15] . همان، ص ۵۶.

[16] . همان، ص ۵۸.

[17] . نهج البلاغه فیض الاسلام، حکمت ۳۶۳، ص ۱۲۶۰

[18] . بحارالانوار، ج ۸، ص ۳۴.

[19] . صحيح بخاري، ج 9، ص 160.

[20] . رسول خدا (ص) می‌فرمایند: «چهار نفرند كه روز قيامت شفاعتشان خواهم كرد: 1. كسي كه ذريه و فرزندان مرا گرامي دارد و احترام كند. 2. كسي كه حوائج آنان را برآورد. 3. كسي كه در انجام كار آنها سعي و كوشش كند هنگامي كه به آن كار احتياج و اضطرار دارند. 4. كسي كه با زبان و دل آنان را دوست داشته باشد». ( عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 24)

[21] . سوره مدثر، آیه ۴۸.

[22] . تفسیر المیزان، ج ۱، ص ۱۷۴- ۱۷۶.

[23] . سوره یوسف، آیه ۹۷.

[24] . بحارالانوار، ج ٦، ص ٢٦٧.

[25] . پیام قرآن، ج ۶، ص ۵۳۰.