کیفیت خواندن، فضیلت و برکات نماز شب

یکی از نمازهای مستحب که در روایات معصومین (علیهم السلام) بسیار به آن سفارش شده و جزء مستحبات مؤکد می‌باشد، نماز شب است. نماز شب که نشان‌دهنده عشق و محبت انسان به پروردگار است، سبب می‌شود که انسان در نیمه‌ شب از خواب برخیزد و با محبوب خویش به راز و نیاز و نماز بنشیند. در محیطی آرام و بدور از هرگونه ریا و تظاهر، توأم با قلبی خاشع، نماز می‌خواند و چنان حالتی به او دست می‌دهد که روح‌پرور و تکامل‌آفرین است.

نماز شب ابعاد و فضائل بسیار گسترده‌ای دارد، و در احادیث و روایات و نیز در آیات قرآن به آن اشاره شده است. در این مقاله ضمن توضیح کیفیت و نحوه خواندن نماز شب، به فضائل و برکات آن می‌پردازیم؛ موانع و راه‌هایی برای بیدار شدن در دل شب و خواندن نماز را بیان می‌کنیم، و در نهایت آثار آن را در زندگی انسان مورد بررسی قرار می‌دهیم.

کیفیت نماز شب

نماز شب ۱۱ رکعت است و به ۳ بخش اصلی تقسیم می‌شود:

بخش اول. ۴ نماز دو رکعتی با نیت نماز شب، که مانند نماز صبح خوانده می‌شود.

بخش دوم. یک نماز دو رکعتی با نیت نماز شفع، که سفارش به خواندن سوره کافرون در رکعت اول و سوره توحید در رکعت دوم شده است. همچنین در برخی منابع دیگر نیز به خواندن سوره ناس در رکعت اول و سوره فلق در رکعت دوم شده است.

بخش سوم. یک نماز یک رکعتی، به نیت نماز وتر که کیفیت آن بدین‌گونه است:

پس از نیت نماز وتر و خواندن سوره حمد، سه مرتبه سوره توحید، سپس یک مرتبه معوذتین (ناس و فلق) خوانده می‌شود.

سپس با دست چپ قنوت گرفته و با دست راست و به کمک تسبیح، برای ۴۰ انسان مؤمن دعا می‌نماییم. مؤمن یعنی کسی که شیعه و پیرو امام زمان (عج) است؛ کسی که خدا و معاد، پیامبران الهی و ائمه اطهار (علیهم السلام) تا امام زمان (عج) را قبول دارد. هرچند ممکن است در زندگی گناه کند. اما به اینها ایمان دارد.

منظور از دعا کردن برای ۴۰ مؤمن، این نیست که حتما برای مؤمنان والامقام دعا کنیم. بلکه می‌توانیم برای نزدیکان و اطرافیان خود نیز دعا کنیم. برای والدین، فرزندان، اجداد، همسایگان، عزیزان، برای هر کسی که حقی بر گردن ما دارند و یا ما بر گردن آنها حقی داریم و … می‌توانیم دعا کنیم. به این صورت که: «اللهم اغفر (نام فرد)» و یا «اللهم اغفر للمؤمنین و المؤمنات، و المسلمین و المسلمات» را بگوییم.

پس از دعا برای ۴۰ مؤمن، ۷۰ بار استغفار کنیم؛ به این صورت: « اَسْتَغْفِرُ اللهَ رَبی وَ اَتُوبُ اِلَیه».

سپس 7 مرتبه بگوییم: « هذا مَقامُ الْعائِذِ بِکَ مِنَ اَلْنار»

و در آخر ۳۰۰ مرتبه «اَلعَفو» بگوییم؛ و قنوت نماز را تمام کنیم.

پس از قنوت، ادامه نماز را مانند بقیه نمازها می‌خوانیم. یعنی رکوع و سجود و تشهد و سلام را به جا می‌آوریم و بعد از پایان نماز تسبیحات حضرت زهرا را ذکر می‌گوییم و برای آمرزش گناهانمان به درگاه احدیت دعا می‌کنیم.

بهترین زمان برای خواندن نماز شب

نماز شب که به آن نماز نافله شب نیز می‌گویند، نمازی است که در نیمه شب خوانده می‌شود؛ به عبارت دیگر وقت اصلی آن در نیمه شب تا اذان صبح می‌باشد. اما هرقدر نماز شب را به نماز صبح نزدیک‌تر بخوانید فضیلت بیشتری دارد.

اما در صورت عدم موفقیت برای بیدار شدن در نیمه شب تا اذان صبح و خواندن نماز شب، قضای آن را می‌توان در روز به جای آورد.

نماز شب در آیات قرآن

در کلام خداوند رحمان نیز نماز شب جایگاه ویژه‌ای دارد. خداوند در قرآن، نماز شب را جزء اعمالی می‌داند که بسیار باعث تقرب به ذات اقدس الهی بوده و مورد تأکید است. خداوند نماز شب را وسیله‌ای برای رسیدن به مقام محمود، رسیدن به آرامش، وسیله‌ای برای آمرزش گناهان، راهی برای رسیدن به وفور نعمت بیان فرموده‌اند:

• آیه اول تا هشتم سوره مزمّل: «یا أَیهَا الْمُزَّمِّلُ. قُمِ اللَّیلَ إِلَّا قَلِیلًا. نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا. أَوْ زِدْ عَلَیهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا. إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا. إِنَّ ناشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قِيلًا. إِنَّ لَكَ فِي النَّهَارِ سَبْحًا طَوِيلًا. وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ وَتَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتِيلًا»؛ «ای جامه به خود پیچیده! شب را جز کمی، بپاخیز؛ نیمی از شب را، یا کمی از آن کم کن، یا بر نصف آن بیفزا و قرآن را با دقّت و تأمل بخوان. در حقیقت ما به زودی بر تو گفتاری گرانبار القا می‌کنیم. به یقین نماز و عبادت شبانه رنجش بیشتر و گامی استوارتر و گفتاری پایدارتر است. و تو را در روز آمد و شدی دراز است. و (در نماز شب) نام پروردگار خود را یاد کن و تنها به او بپرداز».
  
• آیه ۲۰ سوره مزمّل: «إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنى‌ مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ وَ طائِفَةٌ مِنَ الَّذِينَ مَعَكَ‌…»؛ «پروردگارت می‌داند که تو و گروهی از آنها که با تو هستند، نزدیک دو ثلث از شب یا نصف یا ثلث آن را به پا می‌خیزید…».
  
• آیه ۷۹ سوره إسراء: « وَ مِنَ اللَّیلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَک عَسی أَنْ یبْعَثَک رَبُّک مَقاماً مَحْمُوداً»؛ «و پاسی از شب را (از خواب برخیز) و و قرآن و نماز بخوان؛ این یک وظیفه اضافی برای توست؛ امید است که پروردگارت تو را به مقامی در خور ستایش برانگیزد».
  
• آیات ۱۶ و ۱۷ سوره سجده: «تَتَجافی جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ ینْفِقُونَ. فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِی لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْینٍ جَزاءً بِما کانُوا یعْمَلُونَ»؛ «پهلوهای آنها از بستر خواب فاصله می گیرد (از خواب برمی خیزند) و پروردگارشان را از روی بیم و امید می خوانند و از آنچه به آنان داده ایم انفاق می کنند. هیچ کس نمی داند که به پاداش عملشان چه چشم روشنی ها برای آنان پنهان و ذخیره شده است».
  
• آیه ۲۶ سوره انسان: «وَ مِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ سَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا»؛ «و پاسی از شب را برای او سجده کن، و مقداری طولانی از شب، او را تسبیح گوی».
  
• آیه ۱۷ سوره آل عمران: «الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ وَ الْقانِتِينَ وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ»؛ «آنها که در مسیر اطاعت و ترک گناه، استقامت می‌ورزند، راستگو هستند؛ در برابر خدا خضوع و در راه او انفاق می‌کنند؛ و در سحرگاهان از خداوند، آمرزش می‌طلبند». امام صادق (علیه السلام) در تفسیر این آیه فرموده‌اند که منظور از «و المستغفرین بالاسحار» کسانی است که نماز شب می‌خوانند و در آن استغفار می‌کنند.
  
• آیه ۱۷ و ۱۸ سوره ذاریات: «کانُوا قَلِيلًا مِنَ اللَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ‌ وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ»؛ « آنها كمى از شب را مى‌خوابيدند، و در سحرگاهان استغفار مى‌كردند».
  
• آیه ۴۹ سوره طور: «وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ»؛ «و به هنگام شب او را تسبیح گوی و نیز به هنگام پشت کردن ستارگان (طلوع صبح)».
  
  

نماز شب در احادیث و روایات

وقت سحر وقت خلوت و مناجات با خداست. در بیداری آن، لذتی است که در هیچ زمان دیگری یافت نمی‌شود. خدای رحمان به حضرت موسی (ع) خطاب نمود: «یا موسی! در تاریکی‌های شب مرا بخوان؛ مرا نزدیک خواهی یافت»[1].

روایات و احادیث بسیار زیادی از معصومین (علیهم السلام) به موضوع نماز شب اختصاص دارد، و از آنها اینگونه استنباط می‌شود که نماز در دل شب و راز و نیاز شبانه با خدا انسان را مقامات والایی می‌رساند. هرکس به جایی رسید، در دل شب و از نماز و راز و نیاز با حضرت حق رسید. به میزان رنجی که انسان متحمل می‌شود و از خواب ناز کنار می‌کشد و برای نماز و راز و نیاز با ذات اقدس الهی می‌نشیند، مقامات عالیه به او می‌دهند.

در ادامه برخی از این احادیث و روایات را بیان می‌کنیم:

• رسول اکرم (ص): «دو رکعت نماز در دل شب، پیش من از دنیا و آنچه در آن است محبوبتر است»[2].
  
• امام صادق (ع): «اگر بنده خدا در دل شب با سید و مولای خود خلوت کند، خدای تعالی به ملائک وحی می‌کند: بنده مرا ببینید؛ چگونه از لذت خواب شیرین گذشته و با من خلوت کرده است؛ در حالیکه اهل باطل در دل شب به لهو و لعب مشغولند و غافلان نیز در خواب هستند. ولی او با من خلوت کرده است. شاهد باشید که من این بنده خود را آمرزیدم»[3].
  
• رسول اکرم (ص): «بهترین فرد شما کسی است که نیکو سخن بگوید و طعام بدهد و هنگامی که مردم خوابند نماز بخواند»[4].
  
• رسول اکرم (ص): «خداوند متعال ابراهیم (ع) را جز به خاطر دو کار دوست و خلیل خود انتخاب کرد: یک، اطعام دادنش؛ و دوم، نماز شب خواندنش هنگامی که مردم خوابند»[5].
  
• امام صادق (ع): «ثروت و فرزندان، زیور زندگی دنیایند، و هشت رکعت نماز در آخر شب و یک رکعت نماز وتر زیور آخرتند، که گاهی خدا همه آن زیورها را برای عده‌ای جمع می‌کند»[6].
  
• رسول اکرم (ص) در جنگ تبوک به معاذ بن جبل فرمود: «می‌خواهی درهای خیر و سعادت را به تو معرفی کنم؟ ۱- روزه که سپر آتش است؛ ۲- صدقه که خطا را جبران می‌کند؛ ۳- بیداری انسان در دل شب که بخاطر خدا باشد». سپس آیه ۱۶ و ۱۷ سوره سجده را تلاوت فرمودند[7].
  
• رسول اکرم (ص): «جبرئیل همواره مرا به شب زنده داری سفارش می‌کرد تا اینکه من گمان کردم که خوبان امّت من شبها نمی‌خوابند»[8].
  
• امام صادق (ع): «هیچ کار خوبی نیست که انسان انجام دهد جز اینکه برای آن در قرآن پاداشی بیان شده است مگر نماز شب، که خداوند پاداش آن را مشخص نکرده؛ بخاطر بزرگی و عظمت آن پیش خودش؛ بلکه فرموده است: پهلو از بستر از خواب حرکت می‌دهند (در دل شب)، با بیم و امید خدای خود را می‌خوانند و از آنچه روزی آنها کردیم انفاق می‌کنند. هیچ کس نمی‌داند که پاداش نیکوکاریش چه نعمت و لذتهای بی‌نهایت که روشنی‌بخش دیده است در عالم غیب برای او ذخیره شده است»[9].
  
• رسول اکرم (ص): « هنگامى كه انسان از بستر لذتبخش خود برخيزد در حالى كه چشمانش خواب آلوده است، براى اينكه با نماز شبش پروردگار خود را خوشنود كند، خداوند در مقابل فرشتگانش به او مى نازد و مى فرمايد: آيا بنده مرا نمى بينيد كه از رختخواب گوارايش برخاسته براى نمازى كه من بر او واجب نكردم. گواه باشيد كه او را بخشودم»[10].
  
• امیر المؤمنین (ع): «بیداری شب باعث سلامتی بدن و خشنودی پروردگار بزرگ و در معرض رحمت و لطف خدا قرار گرفتن و چنگ زدن به اخلاق پیامبران است»[11].
  
• امام صادق (ع): «نماز شب انسان را خوش سیما و خوش اخلاق و خوشبو می‌کند، و روزی را زیاد، قرض را ادا و غم را می‌برد و دید انسان را نورانی می‌کند»[12].
  

تعداد این احادیث و روایات در خصوص نماز شب آنقدر زیاد است که ذکر تمامی آنها در این مقال نمی‌گنجد. اما در یک کلام باید گفت که هرکس طالب عزّت و بلندمرتبگی است شب زنده‌ داری و خلوت شب با خدای خویش داشته باشد و با نماز و راز و نیاز به درگاه او اظهار بندگی کند.

در ادامه شما را دعوت می‌کنیم به ویدئویی از استاد سید محسن میرباقری که درباره نماز شب توضیحات بسیار خوبی می‌دهند؛

موانع شب‌خیزی و نماز شب خواندن

یکی از بهترین عبادات که در بین مستحبات مانند مروارید می‌درخشد، نماز شب است که آن شرف مؤمن است؛ و عملی است که توسط راه‌پیمایان طریق هدایت انجام می‌گیرد. نماز شب باعث رستگاری دنیا و آخرت، زیادی عمر و مال و عزت و محبت و روشنایی قلب، و محافظت از دشمنان و بیماری‌ها و حوادث است و انسان را داخل به بهشت برین می‌نماید. اهمیت نماز شب به قدری است که هر انسانی توفیق بهره‌مندی از آن را نمی‌یابد.

پیامبر اکرم (ص) در این زمینه می‌فرمایند: «بر هر کسی فرشته‌ای گماشته شده است که شبی دو بار او را از خواب بیدار می‌کند و می‌گوید: ای بنده خدا برخیز و به یاد خدایت باش، بار سوم اگر بیدار نشد شیطان در گوش او بول می‌کند»[13].

امام باقر (ع) می‌فرمایند: «برای شب شیطانی است که او را رها گویند، او مأموریت دارد که انسان را از خواندن نماز شب محروم سازد؛ کارش و عملش این است که هرگاه بنده از خواب بیدار شود و اراده کند برای نماز شب برخیزد، آن شیطان گوید: هنوز وقت باقیست، همین طور دفعه دوم و سوم، وقت آن نشده، تا صبح می‌شود و چون صبح شد، در گوش او عملی انجام می‌دهد و دُم خود را از روی ناز می‌جنباند و می‌رود»[14].

اما برخی از موانع نماز شب خواندن عبارت است از:

نداشتن استراحت کافی در شب

 برای کسانی که تا بعد از نیمه شب بیدارند سحرخیزی و خواندن نماز شب میسر نخواهد شد. لازمه توفیق یافتن برای خواندن نماز شب، خوابیدن به موقع و استراحت کافی در شب است. درواقع کمترین اثر دیر خوابیدن، سلب توفیق از بیداری در هنگام سحر است.

غذای نامناسب در شب

خوردن غذاهای سنگین در شب باعث سنگین شدن بدن می‌شود و مانع از بیدار شدن و سحرخیزی می‌گردد. همچنین خوردن غذاهاییی مانند ماست، دوغ، کشک و مانند اینها که طبیعتی سرد دارند باعث سست شدن بدن و در نتیجه خواب طولانی می‌گردد.

گناهان

یکی از مضرّات گناه نمودن این است که انسان را در بند می‌کشند و در امور مختلف باعث ایجاد بستگی می‌شوند. از جمله توفیقاتی که ممکن است در اثر گناه کردن از انسان سلب شود، توفیق خواندن نماز شب است.

امیر المؤمنین (ع) در پاسخ به کسی که از توفیق نماز شب محروم بود، فرمود: «گناهانت تو را به بند کشیده است»[15].

امام صادق (ع) در این زمینه می‌فرمایند: «انسان گاهی دروغ می‌گوید و سبب محرومیتش از نماز شب می‌شود. هنگامی که از نماز شب محروم شد از روزی نیز محروم می‌شود»[16].

عُجب

از دیگر موانع توفیق یافتن برای خواندن نماز شب، عُجب ناشی از عبادات است. چرا که خداوند برای جلوگیری از این آفت در انسان مؤمن، توفیق نماز شب را از او سلب می‌نماید.

درآمد یا خوردن مال حرام

یکی دیگر از موانع توفیق یافتن برای خواندن نماز شب، خوردن مال حرام است.

ضعف در اراده

نماز شب اراده قوی می‌خواهد. امیر المؤمنین (ع) می‌فرمایند: «به وسیله عزم، با سستی مبارزه کنید»[17]. مطالعه آیات و روایات در خصوص نماز شب و تفکر در آنها باعث تقویت اراده برای بیدار شدن در نیمه شب و خواندن نماز شب می‌گردد. همچنین خواندن دعاهای مخصوص قبل از خواب برای تقویت اراده مفید هستند.

چگونه در دل شب برای خواندن نماز شب بیدار شویم؟

برای موفق شدن برای خواندن نماز شب، چند راه حل ساده این است که:

• زودتر بخوابیم؛ که البته زود خوابیدن جزء مستحبات نیز می‌باشد. در حدیثی از امام باقر (ع) آمده است که یکی از ویژگی‌های شیعیان و پیروان امیر المؤمنین را کسانی دانسته‌اند که اول شب می‌خوابند، تا در دل شب و سحرگاه با نشاط بیدار شوند و با خداوند سخن بگویند[18].
• شام را سبک بخوریم؛
• در روز گناه نکنیم. گاهی می‌شود یک گناه توفیق نماز شب را از انسان می‌گیرد.
• قضای نماز شب را به جای آوریم. از آیت الله بهجت روایت است که اگر کسی قضای نماز شب را بخواند، خداوند توفیق خواندن نماز شب را به او می‌دهد.
• خود را تشویق نماییم؛ با تشویق کردن خود، انگیزه نماز شب خواندن را در خود بالا ببریم.
• ساعت را کوک کنیم؛
• خواندن دعای « اَللّهُمَّ لاتُؤْمِنّى مَكْرَكَ وَ لا تُنسِني ذِكرَكَ وَلاتَجعَلني مَعَ الغافِلينَ اَقُوُ ساعَةَ كَذا و كَذا»؛ «خدایا مرا ایمن از مکر خود مفرما، و ذکرت را فراموشم منما و مرا از بی‌خبران و غافلان قرار مده، به پا خیزم در فلان ساعت» (به جای کذا و کذا ساعتی را که برای خواندن نماز شب می‌خواهید بیدار شوید را بگویید). از حضرت صادق (ع) نقل شده که رسول خدا فرمودند: «کسی که قصد کرده برای نماز شب برخیزد، در رختخواب قرار گرفته و دعای مذکور را بخواند، حق تعالی فرشته‌ای را بر او بگمارد که در آن ساعت بیدارش کند.
• از خوردن غذاهای حرام و شبهه ناک اجتناب کنیم.
• اراده خود را برای خواندن نماز شب قوی کنیم.

آثار و برکات نماز شب

برای نماز شب فضائل و برکات بسیار زیادی آورده شده است که با تکیه بر روایات معصومین (ع) به آن‌ها می‌پردازیم[19]:

استجابت دعا:

رسول گرامی اسلام (ص) فرموده‌اند: «در شب ساعتی است که بنده مؤمن در آن دعا نکند، مگر اینکه مستجاب شود»؛ از ایشان پرسیدند: «آن چه هنگامی است؟»، حضرت فرموده‌اند: «ما بین نیمه شب تا یک سوم باقی مانده از شب»[20].

همچنین پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «چون آخر شب فرا رسد خداوند سبحان می‌فرماید: آیا دعاکننده‌ای هست تا اجابتش کنم؟ آیا سوال کننده و خواهنده‌ای هست تا خواسته‌اش را بدهم؟»[21].

باعث سلامت جسم

امیر مؤمنان علی (ع) فرموده‌اند: «نماز شب بهبودی‌بخش بدن است»[22].

همچنین می‌فرمایند: «قیام شب موجب صحت جسم و خشنودی پروردگار و در معرض رحمت او قرار گرفتن و تمسک به اخلاق پیامبران است»[23].

جزء بهترینان

پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «بهترین شما کسانی هستند که در سخن گفتن مؤدبند، گرسنگان را سیر می‌کنند و در شب، آن هنگام که مردم خوابند نماز می‌خوانند»[24].

باعث زیبایی صورت

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «نماز شب باعث زیبایی و نورانی شدن چهره می‌شود»[25].

از امام سجاد (ع) سوال شد: چرا نماز شب‌خوانان از زیبارویان مردمند؟ حضرت فرمود: «از آن رو که آنان با پروردگار خود به خلوت نشسته‌اند، پس خدای تعالی آنان را از نور خود پوشانیده است»[26].

رسول خدا (ص) می‌فرمایند: «کسی که نماز شب بخواند، صورتش در روز نیکو خواهد بود»[27].

حُسن اخلاق و فراوانی روزی

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «نماز شب چهره را زیبا، اخلاق را نیکو و بوی بدن را پاک و خوش می‌سازد…»[28].

پاک‌کننده گناهان روز

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «نماز شب گناهانی را که انسان در روز مرتکب شده است، فرو می‌نشاند»[29].

موجب مباهات خداوند

پیامبر گرامی اسلام (ص) فرموده‌اند: «همین بنده‌ای که از خوابگاه خویش برای نماز به قصد جلب رضای پروردگارش برمی‌خیزد، خداوند به فرشتگان مباهات می‌کند و می‌فرماید: آیا نمی‌بینید این بنده‌ام را که از خواب لذیذ خود دست برداشته و به نمازی که بر او واجب نکرده‌ام مشغول است. گواه باشید که من او را مشمول مغفرت خویش قرار دادم»[30].

هفت صف از ملائکه در پشت سر او

ابن عباس از رسول اکرم (ص): «اگر کسی که را خواندن نماز شب روزی شود، با اخلاص برای خدا به پا خیزد، وضو گیرد، وضوی شادابی؛ و برای خدای عزّ و جلّ با نیت راستی و قلبی خاشع و سلیم و چشمی گریان، نماز بخواند، خداوند پشت سر او هفت صف از ملائکه را قرار می‌دهد، به گونه‌ای که تعداد ملائکه در هر صف به شماره نیاید، یک جانب هر صف به مشرق و دیگری به مغرب است. پس وقتی از نماز فارغ شود، خداوند برای او به تعداد فرشتگان در صف، درجاتی برایش بنویسد»[31].

افتخار و شرف مؤمن

پیامبر اسلام (ص) به جبرئیل فرمود: «مرا پند ده». جبرئیل گفت: «ای محمد (ص) هرچه می‌خواهی عمر کن، اما بدان که سرانجام خواهی مُرد؛ و هرچه می‌خواهی دل ببند، اما بدان که سرانجام از آن جدا خواهی شد؛ و هر عملی می‌خواهی انجام بده، ولی بدان سرانجام عملت را خواهی دید و نیز بدان که شرف مؤمن نماز شب اوست و عزّتش خودداری از ریختن آبروی مردم»[32].

روشنی دل

پیامبر اسلام (ص) می‌فرمایند: «پنج چیز دل را روشن می‌کند: بسیار سوره توحید را خواندن، کم خوراکی، مجالست با علما، نماز شب، رفتن به مساجد برای نماز»[33].

فوائد نماز شب از دیدگاه امام صادق (ع)

• موجب رضایت پروردگار می‌شود.
• موجب دوستی فرشتگان می‌گردد.
• سنت پیامبران است.
• نور و بصیرت در معرفت می‌دهد.
• ریشه ایمان است.
• سبب آسایش بدن‌هاست.
• ناخوشایند شیطان است.
• اسلحه مؤمن در برابر دشمنان است.
• موجب استجابت دعاست.
• موجب قبولی اعمال است.
• باعث برکت در رزق و روزی خواهد بود.
• شفیع در برابر فرشته مرگ است.
• چراغ قبر است.
• فرش زیرین اوست.
• پاسخگوی منکر و نکیر است.
• تا روز قیامت مایه آرامش و زائر اوست در قبر.
• در روز قیامت سایه‌ای بالای او و تاجی بر سر او و لباسی بر تن اوست.
• در روز قیامت نوری است که پیشاپیش او در حرکت است.
• حجابی بین او و آتش می‌شود.
• حجتی بین او و خداوند متعال می‌گردد.
• میزان اعمال را سنگین می‌کند.
• گذرنامه عبور از پل صراط است.
• کلید درب بهشت است.[34]

سخن آخر

نماز شب یکی از مستحبات مؤکد است که در آیات و روایت متعددی به خواندن آن سفارش شده است. باعث آرامش روح و جسم انسان می‌شود. استجابت دعا، سلامت جسم و روح، زیبایی و نورانیت صورت و سیرت را در پی دارد و پاک‌کننده گناهان و روشنی دل است. حُسن خُلق می‌آورد و روزی را فراوان می‌کند.

نماز شب شرف مؤمن و موجب مباهات پروردگار است. انسان را جزء بهترینان امت رسول اکرم (ص) می‌کند و عزّت و افتخار می‌آفریند. ریشه ایمان است و افزایش بصیرت را در پی دارد. نماز شب سبب دوری شیطان و دوستی فرشتگان می‌شود و پاسخگوی نکیر و منکر در شب اول قبر می‌گردد. در یک کلام نماز شب و راز و نیاز شبانه با پروردگار، سبب رضایت و خشنودی پروردگار می‌شود و در نهایت انسان را داخل در بهشت برین می‌کند.

برای خواندن نماز شب لازم است انسان استراحت کافی در شب داشته باشد، غذای سبک و مناسب در شب بخورد، به کسب و روزی حلال اهتمام ورزد و همچنین از خداوند طلب کند که خواندن نماز شب را روزیش سازد. موانع خواندن نماز شب، نداشتن استراحت کافی در شب، خوردن غذای نامناسب، ضعف در اراده، فزونی گناهان و دروغ، کسب و روزی حرام یا شبهه‌ناک و عُجب می‌تواند باشد.

---

[1] ارشاد القلوب، ج 1، ص 183

[2] بحار الانوار، ج 87، ص 148

[3] میزان الحکمه، ج 5، ص 419

[4] بحار الانوار، ج 87، ص 142

[5] همان، ص 144

[6] همان، ص 150

[7] همان، ص 123

[8] همان، ص 139

[9] وسائل الشیعه، ج 5، ص 281

[10] بحار الانوار، ج 87، ص 156

[11] همان، ص 144

[12] وسائل الشیعه، ج 5، ص 272

[13] ارشال القلوب، ج 1، ص 181

[14] وسائل الشیعه، ج 5، ص 280

[15] بحار الانوار، ج 87، ص 137

[16] بحار الانوار، ج 87، ص 137

[17] وسائل الشیعه، ج 6، ص 305

[18] وسائل الشیعه، ج 5، ص 274 : عن الامام ابی جعفر،قال:نزلت فی امیرالمؤمنین(ع) و اتباعه من شیعتنا ینامون فی اول اللیل، فاذا ذهب ثلثا اللیل، او ما شاء الله، فزعوا الی ربهم راغبین راهبین طامعین فی ما عنده.

[19] این بخش از مقاله، برگرفته از کتاب «فضائل و برکات نماز شب»، نوشته محمدجواد مهری، نشر نبوغ، می‌باشد.

[20] وسائل الشیعه، ج 7، ص 70

[21] بحار الانوار، ج 87، ص 167

[22] منش طلبگی، ص 56

[23] بحار الانوار، ج 87، ص 142

[24] بحار الانوار، ص 87، ص 142

[25] منش طلبگی، ص 56.

[26] تعجد و شب‌زنده‌داری، ص 8.

[27] بحار الانوار، ج 87، ص 142

[28] بحار الانوار، ج 87، ص 153

[29] همان، ص 154

[30] همان، ص 167

[31] چهل حدیث، امام خمینی، ص 177.

[32] وسائل الشیعه، ج 5، ص 269

[33] راهنمای بهشت، ج 3، ص 78

[34] لقاءالله، ص 33؛ منش طلبگی، ص 57