چرا ازدواج در قرآن و روایات مورد ستایش است؟

ترغیب و تشویق قرآن کریم و روایات به تشکیل خانواده، ازدواج و فرزندآوری از اموری است که در آموزه‌های دینی فراوان دیده می‌شود. گاهی پرسیده می‌شود چرا ازدواج و تشکیل خانواده در قرآن و روایات اینقدر مورد تأکید است؟ چرا ازدواج کنیم؟ اگر نگاه ما به ازدواج فقط برآورده کردن نیاز جنسی باشد و برای نظام خانواده ارزشی قائل نباشیم چنین شبهاتی به ذهن می‌رسد. البته اسلام تشکیل خانواده را ارزشمند می‌داند. در این مقاله بیان می‌کنیم که چرا ازدواج در قرآن و روایات مورد ستایش است. برخی از مطالب مطرح شده در این مقاله عبارتند از:

• تشویق به ازدواج در آیات قرآن
• از منظر احادیث چرا ازدواج ارزشمند است
• اهمیت زمینه سازی برای ازدواج جوانان در قرآن و روایات
• فرزند آوری در آیات و روایات

چرا ازدواج و تشکیل خانواده در قرآن مورد تأکید است؟

قرآن کریم نکاح را امر مهمّی قلمداد می‌کند و مردم را به نکاح دعوت می‌کند و مهم‌تر اینکه به بزرگ‌ترها و به مسئولین دستور به ایجاد امکانات ازدواج برای بی‌همسران می‌دهد تا جوانان بتوانند راحت‌تر به تشکیل خانواده اقدام کنند. برای اینکه اهمیت موضوع روشن شود ابتدا باید نگاه قرآن به مسأله ازدواج را بیان کنیم.

نگاه قرآن به مسأله ازدواج

آیات قرآن به امر ازدواج و تشکیل خانواده تشویق می‌کند و آن را ارزشمند می‌داند:

۱. نقش بزرگان و مسئولین در ازدواج جوانان

قرآن می‌فرماید: «وَأَنكِحُوا الأَيامى مِنكُم»[1] به نکاح درآورید بی‌همسرانتان را. به خود جوان‌ها نمی‌گوید ازدواج کنید. گرچه آن هم منظور است، ولی مخاطب دیگران هستند. به نکاح درآورید کسانی از خودتان را که بی‌همسرند. «وَ الصّالِحينَ مِن عِبادِكُم وَ إِمائِكُم» و حتّی از غلامان و کنیزان که هر کدام بی‌همسرند و صلاحیّت ازدواج دارند به نکاح درآورید. یعنی اسباب ازدواج آنها را فراهم کنید. جالب است که این دستور برای کسانی است که توان این امر را دارند. برای پدر و مادر در خانواده و برای مسئولیّن در جامعه. اگر این دغدغه در مسئولین وجود داشته باشد امکان ازدواج برای جوان‌ها بیشتر خواهد شد. خطاب عام است پس باید این زمینه را فراهم کنند.

۲. از نگاه قرآن انسان فقیر چرا ازدواج کند؟

گاهی سوال می‌شود که وقتی شخص هنوز تمکن مالی ندارد چرا ازدواج بکند. نکته دیگری که در آیه مطرح شده این است که قرآن یک وعده می‌دهد. می‌گوید ممکن است دست جوانی از مال دنیا تهی باشد. نگویید این فقیر است و فعلاً نمی‌تواند ازدواج کند. «إِن يَكونوا فُقَراءَ يُغنِهِمُ اللَّـهُ مِن فَضلِهِ وَ اللَّـهُ واسِعٌ عَليمٌ» خدا وسعت بخش است. به حال و روز بندگان خود آگاه است. پس شما ترتیب ازدواج کردن را ایجاد کنید تا اینکه خداوند هم کمک کند که اگر فقیر باشند مشکلات و نیازهایشان را برطرف می‌کند.

۳. نقش دعا در  تشکیل خانواده شایسته

امّا نکته دیگری که در قرآن مطرح است دعوتی است که قرآن کریم به دعای برای همسر و فرزند ارائه می‌دهند. در سوره فرقان در آیاتی که در وصف عباد الرّحمن بیان شده است می‌فرماید: «وَ عِبادُ الرَّحمـنِ الَّذينَ يَمشونَ عَلَى الأَرضِ هَونًا»^[2] از این‌جا بحث را شروع می‌کند. بندگان خدا در زمین به آرامی راه می‌روند. بندگان خدا تکبّر نمی‌کنند. همین‌طور بحث‌های متعدّدی دارد تا به این عبارت می‌رسد «وَ الَّذينَ يَقولونَ رَبَّنا هَب لَنا مِن أَزواجِنا وَ ذُرِّيّاتِنا قُرَّةَ أَعيُنٍ»^[3] آنان برای داشتن یک خانواده خوب دست به دعا برمی‌دارند.

 با این عبارات خدا می‌خواهد به ما خط بدهد. لذا می‌فرماید: بندگان خدا و عباد الرّحمان این دعا را می‌کنند، پس ما هم باید دعا کنیم. خدایا از همسران ما و ذریّه ما نور چشمی به ما عطا کن. یک همسری که نور چشم من باشد. زن باید شوهری بخواهد که نور چشم او باشد و مرد باید همسری برای خود درخواست کند که نور چشم او باشد و همین‌طور دعای برای فرزندان. یعنی این تشویق که به ما می‌گویند و می‌آموزند که برای ازدواج و برای خوبی ازدواج خود و مناسب بودن ازدواج خود دعا کنید و این از مصادیق بزرگ تشویق به ازدواج است.

جمله آخر هم بسیار زیبا است «وَ اجعَلنا لِلمُتَّقينَ إِمامًا» خدایا ما را برای متّقین امام قرار بده. به نظر می‌رسد منظور در این آیه فرزندان متّقی هستند. چون پدر یک درجه‌ای از امامت و پیشوایی را برای فرزندان خود دارد و این‌که می‌گوید خدایا ما را امام متّقین قرار بده. پیشوای بچّه‌هایی قرار بده که متّقی باشند. ما بتوانیم آن‌ها را متّقی پرورش دهیم و تربیت کنیم؛ هم پدر و بعد مادر. ببینید این دعا و آن دستور العمل چه تشویقی است، چه زمینه سازی برای ازدواج است اگر توجّه کنیم. همه باید برای ازدواج خود دست به دعا باشند. خدایا همسر خوب به ما عطا کن، پس باید ازدواج کنیم، پس باید توجّه به ازدواج داشته باشیم و معلوم می‌شود چرا ازدواج لازم است.

 می‌بینیم که حضرت زکریا از خداوند درخواست فرزند صالح می‌کند: «رَبِّ هَب لي مِن لَدُنكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَميعُ الدُّعاءِ»[4]، خدایا ذریّه پاکیزه به من عطا کن، تو شنوای دعا هستی.

 از منظر احادیث چرا ازدواج ارزشمند است؟

در ادامه با بررسی روایات اسلامی بیان می‌کنیم که چرا ازدواج و تشکیل خانواده اینقدر ارزشمند است:

۱. ارزش ازدواج

همان تشویق و ترغیبی را که قرآن کریم در رابطه با ازدواج دارد، در احادیث به فراوانی می‌یابیم. مثلاً حدیثی از امام صادق (ع) آمده است که از پیامبر اکرم (ص) نقل فرمودند:

«مَا بُنِيَ فِي الْإِسْلَامِ بِنَاءٌ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَعَزُّ مِنَ التَّزْوِيجِ»^[5]

 هیچ بنایی در اسلام بر پا نشده است که در نزد خدا محبوب‌تر و عزیزتر از ازدواج باشد.

پس جوان‌هایی که ازدواج می‌کنند کار بزرگی انجام می‌دهند. پدرانی که فرزندان خود را به ازدواج درمی‌آورند و امکانات را فراهم می‌آورند و زحمت می‌کشند اجر عظیمی در پیشگاه خدا دارند. این روایت نشان می‌دهد که چرا ازدواج ارزشمند است.

۲. منزلت عبادت انسان پس از ازدواج

امام صادق (ع) درباره فضیلت عبادت کسانی که ازدواج کردند می‌فرماید: انسان وقتی ازدواج می‌کند ارزش نماز او بالا می‌رود و در ادامه می‌فرماید:

«رَكْعَتَانِ يُصَلِّيهِمَا الْمُتَزَوِّجُ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِينَ رَكْعَةً يُصَلِّيهَا غَيْرُ مُتَزَوِّجٍ»^[6]

دو رکعت نماز انسانی که همسر دارد برتر است از هفتاد رکعت نماز انسانی که ازدواج نکرده است.

ازدواج گرچه زحماتی دارد، امّا موهبت‌های فراوانی هم دارد. هم در آرامش زندگی و ظواهر زندگی و هم از نظر معنوی. این روایت نیز نشان می‌دهد که چرا ازدواج سفارش شده است.

۳. اهمیت و منزلت زمینه‌سازی برای ازدواج

 امّا روایت دیگر در ارتباط با کسی است که دیگری را به ازدواج در بیاورد و شرایط ازدواج را برای دیگری فراهم کند. از امام صادق (ع) نقل است که فرمودند:

«مَنْ‏ زَوَّجَ‏ أَعْزَباً كَانَ مِمَّنْ يَنْظُرُ اللَّهُ إِلَيْهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»^[7]

کسی که انسان بدون همسری را همسر دهد [امکانات و زمینه آن را فراهم کند]، از کسانی خواهد بود که در روز قیامت خدا با لطف به او نظر می‌کند.

حدیث دیگری وجود دارد که در اینجا تنها مضمون آن را عرض می‌کنم. وجود مقدّس امام هشتم (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل می‌کنند:

جبرئیل به نزد رسول اکرم (ص) آمد و پیام پروردگار را به او رساند که دختران، دوشیزگان مانند میوه‌های بالای درخت هستند. وقتی میوه رسید باید جدا شود وگرنه، باد و آفتاب او را فرسوده می‌کند. دختران موقعی که به سنّ ازدواج رسیدند لازمه زندگی‌ آنها همسر شدن است و اگر همسر داده نشوند آسیب پذیر خواهند بود.[8]

 این حدیث برای هشدار و توجّه خانواده‌ها بسیار اهمیّت دارد که توجّه کنند و برای ازدواج فرزندان‌ خود عجله کنند. هم پسر و هم دختر، خصوصاً دختران. شرایط را سهل بگیرند تا ازدواج زودتر واقع شود.

فرزند آوری در آیات و روایات

مسأله دیگری که بیانگر این است که چرا ازدواج ارزشمند است مسأله فرزند آوری است. بد نیست در اینجا راجع به فرزند‌دار شدن نکته‌ای را عرضه بداریم. طبعاً بخشی از خانواده فرزندان هستند. روایتی از سیّدالسّاجدین امام سجّاد (ع) است که فرمودند:

«مِنْ سَعَادَةِ الرَّجُلِ أَنْ يَكُونَ لَهُ وُلْدٌ يَسْتَعِينُ بِهِمْ»^[9]

از سعادت انسان این است که فرزندانی داشته باشد که در امور زندگی از آنها کمک بگیرد.

یعنی از نظر ظاهر زندگی فرزندان برکات زندگی هستند، نور چشم انسان هستند. در حدیث دیگری آمده است:

اگر می‌توانید، فرزندی بیاورید تا با گفتن «لا اله الّا الله» وزنه‌ای ارزشمند بر روی زمین باشد.[10]

یعنی اهل «لا اله الّا الله» را زیاد کنید. جا دارد که به یک آیه قرآن هم توجّه کنیم. حضرت ابراهیم از خداوند تشکّر می‌کند که به او دو فرزند عطا کرده است: «الحَمدُ لِلَّـهِ الَّذي وَهَبَ لي عَلَى الكِبَرِ إِسماعيلَ وَإِسحاقَ»^[11] سپاس خدا را که در سنّ بزرگسالی و پیری دو فرزند به من داد. اسماعیل و اسحاق. «إِنَّ رَبّي لَسَميعُ الدُّعاءِ» پروردگار من شنونده دعا است. اوّلاً معلوم می‌شود که حضرت ابراهیم دعا کرده بود. چون می‌گوید: «إِنَّ رَبّي لَسَميعُ الدُّعاءِ» یعنی من از خدا خواستم و او هم به من عطا کرد. دوم اینکه برای فرزند از خداوند تشکّر می‌کند. این نکته خیلی مهمّی است که فرزند را نعمت الهی بدانیم و هر وقت خدا فرزندی به ما عطا نمود، از او تشکّر کنیم. هم فرزند صالح را از خدا بخواهیم و هم اینکه در این زمینه از خداوند تشکر کنیم.

---

[1] – سوره نور، آیه 32.

[2]– سوره فرقان، آیه 63.

[3]– همان، آیه 74.

[4] – سوره آل‌عمران، آیه 38.

[5]– بحار الأنوار (ط – بيروت)، ج ‏100، ص 222.

[6]– وسائل الشيعة، ج ‏20، ص 20.

[7]– همان، ص 45.

[8] – کافی، ج ۵، ص ۳۳۷

[9]– همان، ج ‏21، ص 356.

[10] – من لایحضر الفقیه، ج ۳، ص۳۸۲.

[11]– سوره ابراهیم، آیه 39.