ورزش فکری
فهرست مطالب این مقاله را ببینید
یکی از راههای بالا بردن توانایی‌های ذهنی و روحی ورزش دادن فکر و روح است. در این مقاله برخی از انواع ورزش فکری را بیان کرده و تاثیرات آن را بر سلامتی و کارایی انسان بررسی می‌کنیم. عناوین مطرح شده در این مقاله عبارتند از:
- ورزش‌های مختص قوای عقلی و روحی
- ورزشی ضروری به ویژه برای اهل تفکر
- لازمۀ تقویت فکر و ذهن
- راهکارهای ورزش فکری
- مطالعه
- تفکر
چکیده ورزش فکری:
- اگر می‌خواهید به واسطۀ حالت‌ها و اعراض نفسانی، قوای قلبی، عقلی و روحی خود را افزایش دهید، به ورزش فکری، روحی و قلبی نیاز دارید. این ورزش فکری و روحی، همان همّ (مشغله) مفیدِ سازنده است که لازم و ضروری برای اهل علم و تفکر است.
- همان‌گونه که برای سالم ماندن جسم خود به ورزش و فعالیت نیاز داریم که قوی شود و کسالت برای آن به وجود نیاید و توانایی‌های آن دائماً بازسازی شود و افزایش پیدا کند، به همان میزان و با همان فلسفه فکر و ذهن و قلب ما هم باید دائماً در حال جحد و کوشش و تمرین و ممارست باشد تا از حالت خمودگی، رخوت و بلادت خارج شود و بتواند ظرفیت حقیقی خود را برای تفکر استفاده کند.
- راهکارهای ورزش فکری عبارت است از:
- مطالعه
- تفکر
- امام علی (ع) می‌فرمایند: هر کس که با کتاب‌ها آرام بگیرد هیچ آرامشی را از دست نداده است.
- امام علی (ع) در توصیه به فرزند خود حضرت امام حسن مجتبی (ع) می‌فرمایند: هیچ عبادتی مثل تفکر و مطالعه در مصنوعات الهی نیست.
ورزش های مختص قوای عقلی، فکری و روحی
اگر می‌خواهید به واسطۀ حالت‌ها و اعراض نفسانی قلب و قوای عقلی و قوای روحی خود را افزایش بدهید، نیاز به ورزش فکری و روحی و قلبی دارید. شاید کمتر در مورد این نوع ورزش شنیده باشید، امّا ما در طب ایرانی برای هر اندامی یک ورزش داریم حتی برای تارهای صوتی ورزش داریم. ورزش فقط برای عضلات بزرگ نیست. در بحث اعراض نفسانی به خاطر این‌که آرامش ذهن ایجاد کنید، به خاطر این‌که تشویش‌ها را کم کنید، به خاطر این‌که بتوانید اندیشه‌های نظام‌مندتر و اصولی‌تر و سازنده‌تر داشته باشید باید بتوانید ورزش فکری و روحی برای خود انجام بدهید.
ورزشی ضروری به ویژه برای اهل تفکر
این ورزش فکری و روحی به نوعی یک همّ (مشغله) مفیدِ سازنده است که برای اهل علم و تفکر لازم و ضروری است. در واقع در طب ایرانی گفته می‌شود جهاد یا تلاش برای اهل تفکر بحث همّ است. یعنی اگر می‌خواهید به قلب و فکر و روح خود ورزش بدهید باید برای آن یک مشغلۀ سازندۀ نظام‌مند درست کنید که یک نوع همّ مفید است.
لازمۀ تقویت فکر و ذهن
به عبارتی وقتی که ما برای سالم ماندن جسم خود به ورزش و فعالیت نیاز داریم که قوی شود و سست نشود و کسالت برای آن به وجود نیاید و توانایی‌های آن دائماً بازسازی شود و افزایش پیدا کند، به همان میزان و با همان فلسفه فکر و ذهن و قلب ما هم باید دائماً در حال جحد و کوشش و تمرین و ممارست باشد تا از حالت خمودگی و رخوت، از حالت بلادت خارج شود، بتواند ظرفیت حقیقی خود را برای تفکر استفاده کند.
این ظرفیتی است که آرام آرام به دست می‌آید و ما نباید انتظار داشته باشیم از یک ذهن و قلب تنبل و کم فعالیت تفکرات عالی سر بزند، یک فهم عمیق سر بزند. نه، این قلب و این ذهن باید دائماً در طول زمان در حال تلاش و ممارست باشد تا در آن لحظۀ طلایی که به خواست خدا قرار است به یک دریافت و یک کشف برسد آمادگی آن دریافت و کشف را داشته باشد… آن تفکرات عالی و آن دریافت‌های عمیق را بتواند از خود بروز بدهد و این موفقیت را به دست بیاورد.
راهکارهای ورزش فکری
حالا این اجتهاد و کوشش برای ذهن و عقل چگونه است؟ در ادامه راهکارهای آن را بیان می‌کنیم:
۱. مطالعه
یکی از راهکارهای آن مطالعه است. یعنی شما هیچ وقت از خواندن و فکر کردن در امور چه نوشتاری و چه شنیداری غافل نشود. حتی روایت داریم که حضرت امام علی (ع) می‌فرمایند: هر کس که با کتاب‌ها آرام بگیرد هیچ آرامشی را از دست نداده است.[1]
سعی کنید با کتاب و با خواندن، با شنیدن مطالب کتاب انس بگیرید، الآن هم کتاب‌های صوتی زیاد شدند استفاده کنید. دائم ذهن خود را به یک مطلبی درگیر کنید و پیگیر باشید و این یک نوع ورزش دادن ذهن است، اگر آن مطلبی که می‌خوانیم با احساسات درگیر باشد یک نوع ورزش دادن قلب است و باعث می‌شود شما به آرامش برسید که اصل اساسی آرامش در مباحث تربیتی است.
۲. تفکر
باز هم حضرت امام علی (ع) به فرزند خود حضرت امام حسن مجتبی (ع) می‌فرمایند: هیچ عبادتی مثل تفکر و مطالعه در مصنوعات الهی نیست.[2] در واقع از صفات مؤمن این‌طور شمرده شده است که همیشه فرو رفته در فکر است.
این تفکر مدام را پی بگیرید، به عنوان یک اشتغال و ورزش فکری با آن درگیر شوید و هیچ وقت قلب و ذهن و مغز خود را از تفکر، از خواندن، از دقت کردن در مصنوعات الهی و امورات اطراف خود غافل نکنید تا با این ورزش دادن‌های مدام بتوانید توانایی‌های عقلی، ذهنی، مغزی و تربیتی خود را حفظ کنید و در وقت مقرر خود به کار بگیرید.
[1]. غرر الحكم و درر الكلم، ص598.
[2]. بحار الأنوار (ط – بيروت)، ج68، ص324.