مراحل هدایت قرآن

خداوند متعال در سوره مائده در مورد هدایت قرآن نکاتی را بیان می‌فرماید. پروردگار عالم به وسیله قرآن کریم هر کسی را که به دنبال رضایت او باشد به سمت راه‌های سلام هدایت می‌کند و از تاریکی‌ها به سوی نور هدایت می‌کند و در نتیجه آن‌ها را به راه مستقیم که همان بندگی خالصانه باشد هدایت می‌فرماید. در این مقاله مراحل هدایت قرآن را بررسی می‌کنیم. عناوین مطرح شده در این مقاله عبارتند از:

• مراحل هدایت قرآن
• هدایت به سُبل سلام
• اخراج از ظلمت به سمت نور
• هدایت به صراط مستقیم

مراحل هدایت قرآن

مراحل هدایت قرآن چگونه است؟ خدای متعال در سوره مبارکه مائده آیه 16 مراحل هدایت را بیان می‌کند. «يَهْدي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ يَهْديهِمْ إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقیمٍ‏» خدای متعال به وسیله قرآن هر کسی را که به دنبال رضایت او باشد به راه‌های سلام هدایت می‌کند. آن‌ها را از ظلمت‌ها و تاریکی‌ها به سوی نور هدایت می‌کند و بیرون می‌برد و آن‌ها را به سوی راه مستقیم که همان بندگی خالصانه باشد هدایت می‌فرماید.

در این آیه شریفه سه مرحله از مراحل هدایت بیان شده است که به آن‌ها اشاره خواهم کرد.

1- هدایت به سُبل سلام

مرحله اول هدایت به همه راه‌های امن و سلامت که از آن به سبل سلام یاد می‌کند. خدای متعال بندگان مؤمن خود و آن‌هایی را که به دنبال تحصیل رضای او هستند در قدم اوّل به راه‌هایی که این‌ راه‌ها منجر به سلامت انسان‌ها می‌شود هدایت می‌کند. سلامت از چه چیزی؟ سلامت از همه آن آفت‌ها و آسیب‌هایی که سلامت انسان را تهدید می‌کند.

اگر کسی در این مسیرهایی که قرآن به انسان نشان می‌دهد حرکت کند از آسیب‌های احتمالی در امان می‌ماند. شیاطین نمی‌توانند به قلب او دسترسی داشته باشند، نمی‌توانند او را وسوسه کنند. شیاطین انس و جن نمی‌توانند با تزیین گناهان او را به سمت خود بکشانند و از مسیر منحرف کنند. پس در قدم اوّل خدای متعال انسان‌هایی را که به دنبال رضایت او باشند به راه‌های سلام هدایت می‌کند. راه سلام را به آن‌ها نشان می‌دهد.

2- اخراج از ظلمت به سمت نور

در قدم دوم «وَ يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ» آن‌ها را از تاریکی‌ها به سوی نور بیرون می‌آورد و هدایت می‌کند. وقتی وارد راه‌های سلام شدند این‌جا است که خدای متعال دست آن‌ها را می‌گیرد و دل‌های آن‌ها را نورانی می‌کند. البتّه این را باید عرض کنیم که مرحله دوم، یعنی مرحله اخراج از ظلمات به سوی نور مطابق آیات دیگر قرآن کریم از شئون ولایت الله است.

در سوره مبارکه بقره در آیه بعد از آیة الکرسی این فراز را می‌خوانیم که «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ»^[1] خدا است که ولی مؤمنان است و آن‌ها را از تاریکی‌ها به سوی نور سوق می‌دهد. این هدایت از تاریکی به سوی نور کار خداوند متعال است و لذا اگر کسی بخواهد در این مرحله دوم هدایت قرار بگیرد و از ظلمت‌ها به سوی نور بیرون برود اوّلاً باید از سبل سلام حرکت کند که نکته اوّلی بود که عرض کردیم و ثانیاً حتماً باید تحت ولایت خدا قرار بگیرد.

اگر کسی تحت ولایت خدا و اولیای خدا، پیامبر گرامی اسلام (ص) و ائمّه معصومین (ع) قرار نگیرد از وادی ظلمت به وادی نور هدایت نخواهد شد. شرط مهم و شرط اساسی رسیدن به نور این است که انسان تحت ولایت خدا و اولیای او قرار بگیرد.

3- هدایت به صراط مستقیم

البتّه نکته سوم و مرحله سوم از مراحل هدایت قرآن «وَ يَهْديهِمْ إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقيم‏» هدایت به صراط مستقیم است. صراط مستقیم یعنی بندگی خالصانه. اگر کسی این دو مرحله را پشت سر گذاشت. سبل سلام و راه‌های رسیدن به سلامت را فرا گرفت و دست خود را در دست خدای متعال و اولیای او قرار داد از ظلمت‌ها و تاریکی‌ها به سوی نور حرکت کرد چنین شخصی به سوی راه راست که بندگی خالصانه باشد راه پیدا می‌کند. این شخص به مقام عبودیّت که بالاترین مقام انسانی برای هر انسانی است نائل می‌شود.

مقامی که آن مقام موجب استحقاق شفاعت است و موجب شفیع شدن است که قرآن می‌فرماید: «وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ»^[2] ای پیامبر شب‌‌ها عبادت کن، بندگی خود را به اوج برسان. «عَسى‏ أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً» شاید خدا تو را به مقام محمود، مقام ستوده شده برساند که آن مقام، مقام شفاعت است. کسی که به صراط مستقیم برسد به مقام عبودیّت رسیده است و رسیدن به مقام عبودیّت یعنی رسیدن به اوج کمال.

 قرآن می‌فرماید: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونَ»^[3] هدف اصلی از خلقت انسان‌ها این بود که آن‌ها به مقام عبودیّت برسند. اگر کسی این مراحل را طی کرد، در سبل سلام گام نهاد، دست در دست ولیّ خدا نهاد و از وادی ظلمت به وادی نور حرکت کرد به مقام عبودیّت می‌رسد و به اوج کمال دست پیدا خواهد کرد.

دوره پیشنهادی : ” انس با قـــرآن ” آموزش درک معنا و تدبر در آیات قرآن کریم به همراه آشنایی با علوم قرآنی . ۲۳۴۰ دقیقه آموزش تصویری. برای دیدن این دوره اینجا کلیک کنید.

---

[1]– سوره بقره، آیه 257.

[2]– سوره اسراء، آیه 79.

[3]– سوره ذاریات، آیه 56.