هجرت پیامبر اکرم (ص) به مدینه

هجرت پیامبر اکرم (ص) و مسلمانان به مدینه نقطه عطفی در تاریخ اسلام است. با هجرت پیامبر (ص) اسلام نیز از مکه به شهرهای دیگر گسترش یافت. در این مقاله مقدمات هجرت پیامبر (ص) و نکاتی در این رابطه بیان می‌گردد از جمله:

• نزاع قدیمی اوس و خزرج
• چه چیزی باعث آشنایی مردم یثرب با اسلام شد؟
• درخواست مردم یثرب از پیامبر اکرم (ص) برای هجرت به مدینه
• هراس قریش از هجرت پیامبر (ص)

ابتدا چکیده مطالب را مشاهده فرمایید:

 آشنایی مردم یثرب با اسلام مقدمه هجرت پیامبر (ص)

در دوران تحریم در شعب ابی طالب، مردم مدینه با دعوت پیامبر اسلام (ص) آشنا شدند. عرب‌های مدینه از دو قبیلۀ اوس و خزرج تشکیل شده بودند که سابقۀ نزاع‌های متعددی با هم داشتند. یکی از جنگ‌های آنان، «بُعاث» نام داشت. در این جنگ خزرجی‌ها شکست خورده بودند و درصدد انتقام بودند. هیئتی از خزرج به مکه آمده بودند تا برای مقابله با اوسی‌ها از قریشیان کمک بگیرند.

این هیئت که با عتبة‌بن‌ربیعه (پدر زن ابوسفیان و پدر هند) سابقۀ آشنایی داشتند، با او دیدار کردند و درخواست خود را مطرح نمودند. عتبه گفت «ما نمی‌توانیم شما را یاری کنیم؛ زیرا خود دچار مشکلی هستیم. مردی در میان ما ادعای پیامبری کرده و جوانان و بردگان ما را از ما گرفته است و اکنون دچار چالش و اختلاف هستیم».

یکی از اعضای هیئت خزرج به نام اسعد‌بن‌زراره وقتی این را شنید گفت: «من چگونه می‌توانم هم به زیارت کعبه بروم و هم دچار سحر این مرد نشوم؟». عتبه گفت: «در گوش‌های خود پنبه بگذار تا صدای او را نشنوی و جادو نشوی».

دیدار اسعد بن زراره با پیامبر (ص)

اسعد بن زراره نقل می‌کند: «من در گوش خود پنبه فرو کردم و به طواف کعبه رفتم. در دور اول طواف پیامبر (ص) را دیدم که در حجر اسماعیل مردم را ارشاد می‌فرمود. از اینکه صدای او را نمی‌شنوم و مسحور نمی‌شوم خوشحال بودم، ولی در دور دوم با خود فکر کردم که احمق‌تر از من در دنیا نیست؛ زیرا چنین حادثۀ مهمی در مکه به ‌وقوع پیوسته و پس از آنکه من به یثرب بازگردم، مردم از اخبار مکه از من سؤال می‌کنند. آنگاه من به آنان بگویم که پنبه در گوشم گذاشته بودم که نشنوم؟! پنبه را در می‌آورم و سخنان او را می‌شنوم. اگر مناسب بود می‌پذیرم، وگرنه رد می‌کنم».

این‌گونه بود که اسعد به خدمت رسول خدا (ص) آمد و با آن حضرت سخن گفت. سؤالی کرد و پاسخ‌هایی شنید و یقین پیدا کرد که او همان پیامبر موعودی است که یهودی‌های یثرب انتظار ظهور او را می‌کشند. این واقعه، سرآغاز آشنایی مردم یثرب با دعوت رسول خدا (ص) بود و زمینه ساز هجرت پیامبر و مسلمانان به مدینه شد. آن‌ها به شهر خود رفتند و دعوت پیامبر (ص) را مطرح کردند.

دیدار بزرگان یثرب با پیامبر (ص)

سال بعد (سال دوازدهم بعثت) دوازده نفر از بزرگان یثرب (ده نفر از قبیلۀ خزرج و دو نفر از قبیلۀ اوس) در عقبۀ اولی با پیامبر اکرم (ص) دیدار کردند، اسلام آوردند و با آن حضرت بیعت نمودند. آنان از پیامبر خدا خواستند که مُبلّغی برایشان بفرستد. ایشان یکی از یاران جوان خود به نام مصعب بن ‌عمیر را با آن‌ها روانه کرد.

تبلیغات مصعب نماینده پیامبر (ص) در یثرب

تبلیغات مصعب موجب شد که بسیاری از مردم یثرب مسلمان شوند. و مقدمه‌ای برای هجرت پیامبر (ص) شد.

در سال سیزدهم  بعثت که آخرین سال حضور رسول خدا (ص) در مکه بود، کاروانی پانصدنفره از یثرب برای زیارت خانۀ خدا به‌سوی مکه روانه شدند. هفتاد و پنج نفر از آنان مسلمان بودند. اینان بار دیگر در عقبۀ اولی با رسول خدا (ص) بیعت کردند و از آن حضرت خواستند که مکه را ترک کند و به یثرب بیاید.

بیعت الحرب و هجرت پیامبر (ص)

هجرت پیامبر (ص) و مسلمانان مورد پذیرش آن حضرت قرار گرفت. ولی در بیعت شرط کرد که اگر من به یثرب بیایم، باید همان‌گونه که از عزیزترین کسان خود دفاع می‌کنید، از من و کسان من و از اسلام دفاع کنید. آن‌ها نیز پذیرفتند؛ بدین خاطر به این بیعت «بیعة الحرب» گفته می‌شود، در برابر بیعت سال قبل که «بیعة النساء» نامیده می‌شود؛ زیرا در بیعت اول، دوازده مرد با شرایطی بیعت کردند که زنان با آن حضرت بیعت می‌کردند؛ یعنی جهاد در بیعتشان نبود، همان‌گونه که در بیعت زنان، جهاد وجود ندارد.

هراس قریش از هجرت پیامبر (ص)

از این پس، پیامبر اسلام (ص) مسلمانان مکه را گروه گروه به یثرب مهاجرت می‌داد. وقتی قریش از ماجرا باخبر شدند، بسیار به هراس افتادند. آنان می‌گفتند: «اگر محمد (ص)‌ به یثرب برود و با استقبال مردم آنجا روبه‌رو شود، هرگز بر او تسلط نخواهیم یافت». این مسأله مقدمه نقشه آنها برای قتل پیامبر (ص) شد که در مقاله «لیلة المبیت» می‌توانید در مورد آن مطالعه فرمایید.

با هجرت پیامبر اکرم (ص) به شهر یثرب، این شهر «مدینة النبی» نام گرفت؛ یعنی شهر پیامبر (ص). اتفاقات پس از هجرت در مقاله «وقایع مهم سال اول هجرت» بررسی می‌شود.