محبت دنیا و راه های دوری از آن
فهرست مطالب این مقاله را ببینید
دنیا پلی است برای رسیدن به سرای آخرت. در آموزه‌های اسلامی برای دنیا استقلالی قائل نیستیم و محبت دنیا برای دنیا مذموم است. بلکه محبت دنیا به اندازه‌ای مفید است که به سعادت و کمال انسان کمک می‌کند.
محبت دنیا یکی از عواملی است که موجب افزایش ظلمت در قلب انسان می‌شود. در این مقاله به بررسی محبت دنیا از نگاه قرآن و روایات پرداخته و راه دوری از آن بیان می‌شود.
چکیده
- برای تربیت نفس باید آن را از مجموعه‌ای از مسائل بازداریم و به دسته‌ای دیگر از مسائل واداریم.
- از جمله مسائلی که موجب ظلمانی شدن نفس می‌شود که لازم است نفس را از آن‌ها بازداشت پرهیز از حب دنیا است.
- بر اساس روایات، حب دنیا سرچشمۀ همۀ خطاهاست و راه نجات از آن، رها کردن دلبستگی‌ها نسبت به آن است.
تطهیر نفس از ظلمت‌ها
برای تربیت نفس باید آن را از زشتی‌ها و ظلمت‌ها تخلیه کرد و به نورانیّت‌ها و صفات نیکو آراست. در این مقاله یکی از مهم‌ترین عوامل ظلمت در نفس را بررسی می‌کنیم.
تطهیر از محبت دنیا
اوّلین و مهم‌ترین مسئله، پرهیز از دلبستگی نسبت به دنیاست. حضرت امام جعفر صادق (ع) می‌فرماید:
حُبُّ الدُّنْيَا رَأْسُ كُلِّ خَطِيئَةٍ.[1]
ریشه همه بدی‌ها و خطاها، حبّ و دلبستگی به دنیاست.
اگر انسان مجذوب چیزی شود، برای به دست آوردن آن به هر کاری دست می‌زند، حتّی اگر آن کار حرام باشد آن را مانعی برای رسیدن به خواسته‌اش نمی‌بیند. بسیاری از افرادی که اهل باطل گشتند، از مسیر محبت به دنیا به باطل کشیده شدند.
چگونه ممکن است محبت دنیا در دل ما نباشد؟
سؤال: با وجود این که ما با دنیا و مسائل آن درگیر هستیم، چگونه ممکن است محبت دنیا در دل ما نباشد؟ در دنیا فقط محبّت خدا و محبّت برای خدا مورد قبول است. انسان در زندگی خود با تمرین و مراقبت باید به همه چیز رنگ خدایی ببخشد. زن و شوهر یکدیگر را دوست دارند و البته از محسّنات آنان این است که همدیگر را دوست بدارند، امّا باید به این علاقه رنگ خدایی بدهند و آن را نعمتی الهی ببینند و از این مسیر او را دوست بدارند.
آیا این کار شدنی است؟ بله، اگر روی قلب خود کار کنیم، این اتفّاق خواهد افتاد. به فرزندان خود با نگاه امانت بودن از جانب خدا نگاه کنیم. این طبیعی است که انسان از نعمت‌های این دنیا لذّت می‌برد، امّا نگاه او به نعمت‌های دنیا باید الهی باشد، برای نعمت‌های دنیوی باید خداوند را شاکر باشیم. هرگونه توجّه و عشق ورزیدن به صورت مستقل به این دنیا، انسان را گرفتار خواهد کرد.
در احادیث متعددی نقل شده که پیامبراکرم (ص) فرمودند که کلید گنج‌های عالم را به من عرضه کردند ولی من نپذیرفتم. سپس در توضیح این کار می‌فرمایند که دوست دارم روزی دارا باشم و شکر کنم، و روزی نداشته باشم و صبر کنم.
اگر نعمت‌های دنیا را از جانب خدا دانستیم و خدا را بر آن‌ها شکر نهادیم، دیگر دلدادگی به دنیا برای ما پیش نخواهد آمد باید از پول، مقام و شأن و دارایی‌های دنیوی که ما را از خدا جدا می‌کند بغض داشته باشیم و از آن‌ها دوری کنیم.
محبت دنیا برای دنیا خوب نیست
دنیا پلی است برای رسیدن به سرای آخرت. باید از خدای متعال بخواهیم که دلبستگی‌های استقلالی به دنیا (علاقه‌هایی به دنیا که صرفاً برای دنیاست و انگیزۀ الهی در آن‌ها وجود ندارد) را رها کنیم. این رهایی دنیا در ادبیات دینی زهد نامیده می‌شود و در کتابهای احادیث ابواب مفصلی بدان اختصاص یافته است. حضرت امام جعفر صادق (ع) فرمود:
مَنْ زَهِدَ فِي الدُّنْيَا أَثْبَتَ اللَّهُ الْحِكْمَةَ فِي قَلْبه، وَ أَنْطَقَ بها لِسَانَهُ، وَ بَصَّرَهُ عُيُوبَ الدُّنْيَا دَاءَهَا وَ دَوَاءَهَا، وَ أَخْرَجَهُ مِنَ الدُّنْيَا سَالِماً إِلى دَارِ السَّلَام.[2]
هر کس زاهد شود و مِهر دنیا را پشت سراندازد، خداوند تعالی، حکمت و کاردانی را در قلب او مستقر سازد و زبانش را به حکمت گویا سازد، و از کاستی و کژی دنیا باخبرش کند تا آنجا که هم درد را بشناسد و هم درمان را بداند، و سرانجام با جسم و جان سالم به بهشت وارد سازد.
برای مطالعه بیشتر درباره زهد و عواملی که موجب نورانیت انسان می‌شود می‌توانید به مقاله «زهد و راهکار کسب آن» مراجعه نمایید.
[1]. الکافی، ج2، ص131.
[2]. الکافی، ج2، ص128.