مراقبتهای قبل از بارداری

مراقبتهای قبل از بارداری هم در سلامتی مادر موثر است و هم در رشد معنوی و تربیت آینده فرزند بسیار اثرگذار است. در این مقاله به بررسی انواع مراقبتهای لازم در قبل از بارداری می‌پردازیم سپس آداب و توصیه‌هایی را برای انعقاد نطفه بیان می‌کنیم.

• نقش مادر در تربیت
• مراقبت‌های قبل از بارداری
  • تغذیه
  • آمادگی روحی و معنوی
  • ارتقای سطح اطلاعات
  • رشد معنوی
  • آمادگی و سلامت جسمی
  • رعایت آداب انعقاد نطفه

نقش مادر در تربیت فرزند

عامل مهم در تربیت که یک عامل انسانی است، مادر است. مادر محوریّت در تربیت فرزند دارد و نقش مادر در تربیت، قبل از انعقاد نطفه آغاز می‌شود و تا مادر در قید حیات است و مادری می‌کند ادامه دارد. چه بسا اگر بخواهیم دقیق‌تر براساس روایت بگوییم، حتّی مادر بعد از مرگ خود هم تأثیرات تربیتی را می‌تواند برای فرزندان خود داشته باشد. لذا مادر این‌جا یک نقش خیلی محوری را  ایفا می‌کند.

مراقبت‌های قبل از بارداری

اوّلین نکته‌ای که مهم است، مراقبت‌های مادر قبل از بارداری است. مادر باید به یک سری نکاتی قبل از بارداری خود دقّت کند، توجّه کند. ما این نکات را تیتروار محضر شما عرض می‌کنیم.

1ـ تغذیه مناسب قبل از بارداری

اوّلین نکته، توجّه به تغذیه است. چون می‌دانید تغذیۀ مادر قبل از بارداری، می‌تواند روی ویژگی‌ها و خصوصیّات روحی، روانی و جسمی و حتّی معنوی بچّه‌ها تأثیرگذار باشد. ما نمی‌توانیم از تأثیر آن غافل شویم. لذا این‌که مادر چه می‌خورد، چه حجمی از غذا را می‌خورد، چه زمانی این را می‌خورد؛ تمام این موارد مهم است.

 إن‌شاء‌الله این را کارشناسان همین حوزه باید به تفصیل بیان کنند. ولی همین مقدار را بدانید، ما در روایات داریم اگر می‌خواهیم بچّه باهوش باشد، تغذیۀ مادر قبل از بارداری ممکن است تأثیرگذار باشد. حتّی اگر می‌‌خواهیم فرزند ما زیبارو باشد، تغذیۀ مادر تأثیرگذار است. می‌خواهیم فرزند ما بردبار باشد، سخت‌کوش باشد، از لحاظ بنیه، قوی باشد، تغذیۀ مادر چه در زمان انعقاد نطفه، چه در دورۀ بارداری می‌تواند روی این موارد تأثیرگذار باشد.

مثلاً ما در روایات داریم اگر می‌خواهید فرزندان شما حلیم باشند، بردبار باشند، در دوران بارداری، خصوصاً ماه‌های پایان بارداری؛ خرمای مدینه تناول کنید. [1]این تأثیر تغذیه حتّی روی ویژگی‌های رفتاری فرزندان خود را نمی‌توانیم نادیده بگیریم.

2ـ آمادگی روحی و معنوی

نکتۀ دومی که مادر باید توجّه داشته باشد، آماده‌سازی روحی خود، آماده‌سازی معنوی خود، آماده‌سازی خُلقی خود است. یعنی این‌ موارد می‌تواند خیلی برای یک مادری مهم باشد که می‌خواهد وارد عرصه‌ای شود درون وجود خود یک انسانی را پرورش بدهد. این انسان می‌تواند بندۀ صالح خدا باشد، شخصیّتی باشد که حتّی در مسیر یاری رساندن به حجّت خدا، حضرت ولیّ عصر، بتواند آماده باشد. این به مادران بستگی دارد، به خانواده بستگی دارد، لذا باید به آن توجّه کنیم.

3ـ ارتقای سطح اطلاعات

نکتۀ بعدی که باید مادر به آن توجّه داشته باشد، یعنی غیر از تغذیه و آمادگی‌های روحی، عاطفی و احساسی و مواردی از این قبیل است؛ این است که مادر باید با شرایط جدید، یک مقدار خود را مأنوس کند و خود را برای شرایط جدید آماده کند. لذا باید سطح اطّلاعات خود را بالا ببرد، بالاخره زمانی که مادر باردار است، زمانی که انعقاد نطفه به فرزند می‌خواهد شکل بگیرد، چه مراقبت‌هایی را می‌خواهد داشته باشد، چه دقّت نظرهایی را باید داشته باشد.

 این‌ها با مطالعه، با مشورت، با مشاوره، می‌تواند محقّق شود. بالاخره انسان‌هایی که توانمند هستند، انسان‌های موفّقی بوده‌اند، از آن‌ها مشورتی بگیرد. گاهی اوقات فراتر، از اهل فن در این زمینه مشاوره‌های تخصّصی بگیرد.

4ـ رشد معنوی

نکتۀ بعدی که مادر باید به آن توجّه کند این است که به زمینه‌های رشد معنوی در مراقبه‌های قبل از بارداری توجّه کند. یعنی انس با قرآن داشته باشد، نماز اوّل وقت داشته باشد، ذکر گفتن را داشته باشد. حتّی بد نیست عرض کنم، چه خوب است مادر قبل از این‌که فرزند در وجود او شکل بگیرد، دقّت نظر دربارۀ تغذیه داشته باشد.

 البته نه فقط بحث کیفیت تغذیه که چه بخورد، چه زمانی بخورد؛ بلکه بحث بُعد معنوی، بُعد این‌که خدای ناکرده روزی که دارد می‌خورد، لقمه‌ای که می‌خورد، حرام و شبهه‌ناک باشد. مادر باید این موارد را مراقبت کند. کما این‌که پدر هم باید در جای خود نسبت به این نکات توجّه لازم را داشته باشد. این‌ها مقدّمات می‌شود.

5ـ آمادگی و سلامت جسمی قبل از بارداری

نکتۀ دیگری که مادران قبل از بارداری باید به آن توجّه کنند، گاهی اوقات حتّی بُعد جسمی خود را از لحاظ معاینات پزشکی چک کنند، بررسی کنند، دقّت کنند. با پزشک مشورت داشته باشند. این جسمی که می‌خواهد فرزند را نُه ماه با خود داشته باشد و درون خود نگهداری کند و پرورش بدهد، مادر حتماً باید این جسم را از لحاظ سلامت مورد معاینه قرار بدهد، مورد مشورت قرار بدهد که جسم هم آن آمادگی لازم را در این زمینه داشته باشد.

گاهی اوقات ورزش‌هایی که مادر قبل از بارداری انجام می‌دهد، باید به این موارد توجّه کند. جسم، آن چابکی، سلامت، نشاط خود را حتّی با ورزش و کارهایی از این قبیل، آمادگی‌های لازم را کسب کرده باشد.

6ـ رعایت آداب انعقاد نطفه

یک نکتۀ دیگری که مادران باید به آن توجّه کنند و قبل از بارداری خیلی مهم است، آداب انعقاد نطفه است. این‌ها را هم باید مادران با مراجعه به کتاب‌های معتبر، به توصیه‌هایی که بزرگان علمی و دینی مطرح کرده‌اند داشته باشند. کتاب‌هایی هم در این زمینه نوشته شده که شاید مشهورترین آن‌ها کتاب «ریحانۀ بهشتی»[2] است. می‌توانید با مراجعه به این کتاب، به آداب انعقاد نطفه توجّه داشته باشید.

الف. یاد خدا و با وضو بودن

من به چند مورد به صورت کلّی اشاره خواهم کرد. مثلاً یکی از نکاتی که مادر باید حتماً توجّه کند این است که انسان در آن زمان با وضو باشد. حتماً قبل از آن تلاوت قرآن داشته باشد. حتماً قبل از آن ذکر بگوید.

ب. مدیریت نگاه

نکتۀ چهارمی که باید توجّه کند مدیریت نگاه است. یعنی حتّی در آن اتاقی که قرار می‌گیرد، نگاهی که می‌اندازد، باید مراقب باشد که به چه چیزی نگاه می‌کند. هر تصویری در مقابل چشم او نباشد. چون ما در این زمانه می‌بینیم، اندک هستند ولی هستند کسانی که پای برنامه‌های غیر اخلاقی می‌نشینند و نگاه‌های ناپاکی دارند. این موارد قطعاً اثرات نامطلوبی روی فرزندان خواهد گذاشت و اثر می‌گذارد.

ج. مدیریت ذهن

حتّی مدیریت ذهن، انسان آن موقع به چه چیزی فکر کند؟ فکر او به سمت چه چیزی باشد؟ من معمولاً در مشاوره‌ها و مشورت‌هایی که می‌دهم توصیۀ من این است، در آن زمان حتماً افکار خود را برای رضای خدا قرار بدهیم. بدین گونه که خدایا به من یک فرزند صالحی بده، بتوانم این فرزند صالح را در مسیر تو، در مسیر بندگی تو، تربیت کنم. ولی اگر ذهن جای دیگری باشد قطعاً تأثیرات خود را دارد که به نمونه‌های آن اشاره خواهیم کرد.

به این نکته اشاره کردیم گاهی اوقات برخی مراقبت‌ها در زمان انعقاد نطفه هم مهم است. حتّی مدیریت ذهن و فکر، انسان نیّت و فکر خود را به چه سمت و سویی جهت می‌دهد؟ چون بالاخره این موارد بی‌تأثیر نیست. لذا در روایت داریم شخصی را به محضر مبارک امیر المؤمنین، امام علی (ع) آوردند. این شخص می‌گفت: من و همسر من سیاه چهره نیستیم، ولی فرزندی که متولّد شده سیاه چهره است. زعم و گمان این را داشت که همسرش به او خیانت کرده است.

وجود مبارک امیر المؤمنین (ع) خطاب به او گفتند: در زمانی که کنار همسر خود بودی، آیا فکر تو جای دیگری هم بود یا خیر؟ او به محضر امیر المؤمنین(ع) آمده بود تا مشکل او حل شود. اشاره کرد: بله.[3] حضرت فرمودند: آیا در آن لحظه تو به یک زن سیاه چهره‌ای فکر نمی‌کردی؟ او با شرمندگی سر خود را پایین انداخت و تأیید کرد که همین‌طور است. حضرت فرمودند: این تأثیر فکر تو بوده است. [4]

یعنی ما بدانیم که تأثیرات این‌چنینی وجود دارد، ما نمی‌توانیم این‌ها را نادیده بگیریم. لذا چقدر خوب است که در آن لحظات فکر خود را، ذهن خود را مدیریت کنیم وخدای ناکرده ذهنیّت خود را به سمت و سوهایی که مناسب نیست، نبریم. روی این تمرکز داشته باشیم که یک نسل پاک و صالحی را می‌خواهیم متولّد کنیم و به وجود بیاوریم. این‌‌ها از مراقبت‌های حین انعقاد نطفه است، باید به آن توجّه شود.

د. توجه به حالات روحی و روانی

یک نکتۀ دیگری که در آن زمان خیلی مهم است که به آن توجّه و دقّت شود، خود حالات روحی انسان است که عصبی نباشد، اضطراب نداشته باشد، فشارهای روحی شدید نداشته باشد. یعنی با یک آرامش روحی و روانی، آمادگی شکل دادن و تشکیل فرزند را داشته باشند. مادر باید دقّت‌های لازم خود را داشته باشد، پدر باید دقّت‌های لازم خود را در این زمینه داشته باشد. این‌ها می‌تواند بستر و زمینه را فراهم کند، نسلی که قرار است متولّد شود یک نسل سالمی از جهت سلامت روح و روان باشد.

ه.  مناسب بودن محیط

یک نکتۀ دیگر این‌که محیطی که انسان در آن قرار می‌گیرد خیلی مهم است. از لحاظ بصری یک محیطی باشد که نگاه‌های حرامی در آن نباشد. مثلاً تابلوهایی که به دیوار اتاق زده شده، احیاناً اگر اشیای تزیینی در محیط خانه وجود دارد. بعضی چیزها متأسّفانه امروز مرسوم شده، مثلاً مجسّمه‌های نیمه عریان در خانه قرار داده می‌شود، گاهی اوقات تصاویر نامناسبی قرار داده می‌شود. نمی‌خواهیم بگوییم لزوماً غیر اخلاقی است، به معنای این‌که مستهجن است. ولی بُعد اخلاقی در این موضوعات رعایت نمی‌شود. ما به این موارد دقّت کنیم در محیطی که قرار می‌گیریم، قرار است فرزند ما در آن شکل بگیرد، به این موارد هم توجّه و دقّت شود.

و. توجه و توسل به خدا و اهل بیت (ع)

نام و یاد خدا خیلی مؤثّر است. من توصیه می‌کنم، بزرگان دینی ما هم در این زمینه توصیه داشته‌اند. قبل از این عمل، انسان توسّل و توجّهی به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) داشته باشد. مثلاً ممکن است انسان به مجلس خوبی برود و در آن شرکت کند، این‌ها می‌تواند در این زمینه مؤثّر باشد که إن‌شاء‌الله فرزند ما یک فرزند معتقد، مؤمن، متدیّن و با باورهای مذهبی شکل بگیرد.

تاثیر مراقبتهای قبل از بارداری در تربیت فرزند

امّا در جمع‌بندی باید این را عرض کنم که گاهی اوقات ما تصوّر این را نداشته باشیم که تربیت فرزند وقتی بچّه‌ها متولّد شدند و از آب و گِل در آمدند (به یک سنّ خاصّی رسیدند)، شروع می‌شود. تربیت فرزند قبل از بارداری شروع می‌شود، مقدّمات آن از قبل بارداری شروع می‌شود. مجموعه نکاتی که در سلسله مباحث اخیر محضر شما عرض کردیم، دالّ بر همین نکته بود.

حجت‌الاسلام والمسلمین سید علیرضا تراشیون

---

[1]. رسول اللّه (ص): أطعِمُوا المَرأةَ فِي شَهرِها الَّذي تَلِدُ فيهِ التَّمرَ ؛ فَإنَّ وَلَدَها يَكونُ حَليما نَقِيّا.؛ به زن در ماهى كه زايمان كرده ، خرما بدهيد؛ چرا كه فرزند او بردبار و پاک مى‌شود؛ مكارم الأخلاق، ج 1، ص 365، ح 1202؛ بحار الأنوار، ج 66، ص 141، ح 58

[2]. ریحانۀ بهشتی یا فرزند صالح، سیما میخبر.

[3]. پیامبر گرامی اسلام (ص) ضمن سفارشات بسیاری به امام علی (ع) یکی از آداب هنگام زناشویی را چنین بیان فرمودند: «یَا عَلِیُّ لَاتُجَامِعِ ‏امْرَأَتَکَ ‏بِشَهْوَةِ امْرَأَةِ غَیْرِکَ‏ فَإِنِّی أَخْشَى إِنْ قُضِیَ بَیْنَکُمَا وَلَدٌ أَنْ یَکُونَ مُخَنَّثاً أَوْ مُؤَنَّثاً مُخَبَّلاً؛ یا علی، هنگام زناشویی، خیال زن ‏دیگرى ‏را در خاطر نیاور که می‌ترسم اگر فرزند پسری متولد شود دارای صفات و روحیات زنانه شود و اگر فرزند دختری متولد شود، معلول ذهنی یا جسمی شود. ابن بابویه، محمد بن على‏، من لا یحضره الفقیه،‏ ج 3، ص 552.

[4]. كافى، ج5، ص566 و567، ح  46.