سعه صدر در تربیت

یکی از ویژگیهای مادران موفق داشتن سعه صدر و صبر و آرامش در مقابل رفتارهای فرزندان است. پدر و مادر نسبت به رفتارهای کودک باید با صبر و تحمل و سعه صدر برخورد کنند. سعه صدر در تربیت فرزند امری لازم و بسیار موثر است. در این مقاله ابتدا اهمیت سعه صدر در عرصه تربیت را بیان کرده سپس چگونگی افزایش صبر و آرامش را بررسی می‌کنیم. برخی عناوین مطرح شده در این مقاله عبارتند از:

• سعه صدر داشتن در عرصه تربیت
• چگونگی افزایش صبر و سعه صدر
  • توجه به ویژگی‌های زیستی
  • تنظیم توقعات متناسب با درک فرزندان
  • آشنایی با اصول و روش‌های تربیتی
  • پرهیز از حواشی زندگی
  • پرهیز از دغدغه‌های ذهنی

مقدمه: سعه صدر ویژگی مادر موفق

مادر نقش محوری را در تربیت ایفا می‌کند. ما هر چه بتوانیم مادر را در عرصه تربیت تقویت کنیم، خروجی تربیتی در خانواده‌ها مطلوب‌تر خواهد بود. لذا مادر باید یک سری ویژگی‌ها را در خود تقویت کند و آن‌ها را پرورش دهد. احیاناً اگر این ویژگی‌ها در او وجود ندارد به دنبال این باشد که آن را کسب کند و یاد بگیرد و اگر این ویژگی‌ها را در خود ضعیف می‌بیند در صدد این باشد که با دانش‌افزایی و مهارت‌افزایی بتواند آن‌ها را به یک مطلوبی برساند.

یکی از این ویژگیها داشتن سعه صدر است. سعه صدر در تربیت فرزند امری لازم و بسیار موثر است.

 سعه صدر داشتن در عرصه تربیت

یکی از ویژگیهای مادر موفق این است که مادر وقتی می‌تواند در عرصه تربیت به موفقیت دست پیدا کند که سعه صدر[1] داشته باشد، صبور باشد. مادری که عجول باشد، مادری که هیجان داشته باشد، قطعاً در تربیت نمی‌تواند نقش آفرینی کند. به طور قطع نقش او منفی خواهد بود.

همیشه به این جمله توجه کنیم: هیجانات خراب‌کننده تربیت هستند. چه هیجان مثبت و چه هیجان منفی.

مثلاً یک موقع بچه یک کار کوچکی انجام می‌دهد، دیگر مادر دست از پا نمی‌شناسد، حالا سر راه می‌آمده دو تا نان خریده است! این هیجانات ممکن است توقع او را بالا ببرد، یعنی به تربیت آسیب برساند. یا نه، در نقطه مقابل، بچه یک اشتباهی را انجام داده است، بدو بدو می‌کرده است، پای بچه به لیوان آب خورده، لیوان به دیوار خورده است و شکسته است.

 اصلاً ممکن است بچه هم تقصیری نداشته، چه کسی لیوان را این وسط گذاشته است؟ ولی این‌جا دیگر مادر برنمی‌تابد، او را می‌زند، فریاد می‌زند، دست بچه را می‌گیرد و او را درون اتاق پرت می‌کند. این‌ها هیجاناتی است که قطعاً به اصل تربیت آسیب‌های جدی را وارد می‌کند.

لذا اگر ما بخواهیم در تربیت موفق باشیم و نقش مؤثری داشته باشیم، باید این سعه صدر و این ویژگی صبور بودن را داشته باشیم. تربیت یک فرمول سه وجهی است، شامل: صبر، استمرار و روش‌مندی. یعنی صبر یکی از ارکان تربیت است، لذا اگر مادری این رکن را نداشته باشد قطعاً ناموفق خواهد بود. اما چطور می‌توان این صبر را به دست آورد؟

 چگونگی افزایش صبر و سعه صدر

یکی از سؤالاتی که معمولاً در میان مادران مطرح است این است که ما چطور می‌توانیم صبر و حوصله خود را زیاد کنیم و سعه صدر داشته باشیم؟ در این بخش می‌خواهم نکاتی را تقدیم کنم که این نکات می‌تواند به این کمک کند که سعه صدر و حوصله ما افزایش پیدا کند.

1ـ توجه به ویژگی‌های زیستی

اولین نکته این است که مادران حتماً باید به ویژگی‌های زیستی خود توجه داشته باشند. یعنی مراقب تغذیه خود باشید، مراقب ساعت خواب خود باشید، کم‌خونی نداشته باشید. یک سری از این مشکلات منجر به این می‌شود که آستانه تحمل پایین می‌آید.

2ـ تنظیم توقعات متناسب با درک فرزندان

نکته دوم که می‌تواند منجر به صبور بودن بشود این است که بچه‌های خود را درک کنیم. بچه‌های ما بچه هستند. گاهی اوقات پدر و مادرها از بچه‌ها همان انتظاری را دارند که از آدم‌های بزرگ دارند. ما این موارد را در مشاوره‌ها زیاد می‌بینیم، مثلاً مادر می‌آید انتظارات خود را درباره بچه خود می‌گوید، می‌گوید: بچه هر چیزی که ریخته است باید جمع کند.

می‌گوییم: خدایی پدر این بچه که پدر است، هر چیزی که می‌ریزد جمع می‌کند که شما از یک بچه چهارساله انتظار دارید هر چیزی که ریخت جمع کند. یعنی یک زمان، توقعات ما بالا است. توقعاتی که آدم‌های بزرگ محقق نمی‌کنند، ما از بچه‌های چهارساله و پنج‌ساله انتظار داریم. وقتی توقعات ما بالا می‌رود و طرف مقابل نمی‌تواند به توقعات ما لبیک بگوید، نتیجه این می‌شود که عصبی می‌شویم، هیجانی می‌شویم.

پس به این نکته دقت کنیم که توقعات خود را متناسب با توان بچه‌های خود تنظیم کنیم، آن وقت می‌بینیم که چقدر آرام می‌شویم. بچه‌ها بچگی می‌کنند، ما نباید انتظار داشته باشیم که هر چه که می‌گوییم آن‌ها گوش کنند، هر کاری که می‌گوییم آن‌ها انجام بدهند. این‌طور نیست. مگر ما که آدم بزرگی هستیم، همه انتظاراتی که بچه‌ها دارند، برآورده می‌کنیم؟

3ـ آشنایی با اصول و روش‌های تربیتی

نکته سومی که می‌تواند سعه صدر و صبر ایجاد کند این است که پدر و مادرهایی که از روش‌های تربیتی استفاده می‌کنند یا گاهی اوقات خود ما هم روش‌ها را بلد نیستیم، در یک کلاف سردرگمی در تربیت گرفتار می‌شویم، این انسان را کلافه می‌کند. ولی پدر و مادری که با روش‌های تربیتی آشنا هستند، خصوصاً مادری که میان‌دار کار تربیت است، اصول و روش‌ها را می‌داند، مهارت‌ها را کسب کرده است، قطعاً این مادر آرامش بیشتری دارد.

4ـ پرهیز از حواشی زندگی

نکته چهارمی که می‌تواند در شما صبر ایجاد کند، خواهش می‌کنم در زندگی از حاشیه‌ها‌ بپرهیزید. حاشیه‌های زندگی صبر ما را از بین می‌برد، حوصله ما را کم می‌کند. می‌بینیم مادر هنوز بعد از بیست سال زندگی درگیری ذهنی دارد که خواهرشوهر سر سفره عقد به من متلک گفت! بعد بچه صدا می‌زند: مامان، به بچه می‌گوید: درد و مامان! چرا؟ چون ذهن او درگیر بیست سال قبل است، دارد در گذشته زندگی می‌کند.

بچه‌های ما متن زندگی ما هستند و خواهش من این است که اگر ما می‌خواهیم به این مرحله از صبر برسیم، در حواشی سیر نکنیم. دیروز رفتیم فلان شخص، فلان حرف را به ما زد و… بعد بچه که می‌آید حوصله نداریم، سر سینک ظرفشویی در حال شستن ظرف هستیم، افکار ما هم درگیر حاشیه‌ها است، بچه مادر را صدا می‌زند، مادر می‌گوید: درد و مامان! دیگر حوصله ندارد به بچه جواب بدهد.

 چرا؟ چون ذهن مادر درگیر حواشی است. مراقب باشیم ذهن خود را درگیر حواشی نکنیم. ذهن و توجه خود را بر تربیت فرزندان و متن زندگی خود -که همسر ما است- که در آن قرار داریم و هسته مرکزی آن پدر و مادر و لایه بعدی آن فرزندان هستند، متمرکز کنیم.

5ـ پرهیز از دغدغه‌های ذهنی

نکته آخری که می‌تواند منجر به افزایش صبر در والدین و خصوصاً در مادران می‌شود این است که سر خود را خیلی شلوغ نکنید. ببینید اگر یک دست دارید، به اندازه همان یک دست هندوانه بردارید. بیشتر بردارید می‌ریزد، می‌شکند، عصبی می‌شوید.

در تربیت هم همین است، وقتی ما چند فرزند داریم، بدانیم که باید این‌ها را تربیت کنیم، لذا سراغ موارد دیگر نرویم که توان آن را نداریم، ذهن ما را مشغول کند و در نتیجه آستانه تحمل ما پایین می‌آید و به طور قطع در تربیت ضربه می‌خوریم.

حجت‌الاسلام والمسلمین سید علیرضا تراشیون

---

[1]. قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي؛ گفت: پروردگارا! سینه ام را [برای تحمل این وظیفه سنگین] گشاده گردان، (سوره طه، آیه 25)