آثار درهم خوری از نگاه طب سنتی

درهم خوری یعنی خوردن چند غذا با یکدیگر. اینگونه غذا خوردن مخصوصا در مواردی که این مواد غذایی با هم تناسب نداشته باشند از کارهایی است که به شدت از آن منع شده است. در این مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازیم و مضرات آن را بررسی می‌کنیم. برخی مطالب مطرح شده در این مقاله عبارتند از:

• پرهیز از درهم خوری
• آثار درهم خوری
  • تحیر هضم
  • کاهش فواید خوراکی‌ها
  • اضافه‌ بار برای معده
• تنوع در سفره‌آرایی، علتی برای درهم خوری

پرهیز از درهم خوری

می‌خواهیم دربارۀ درهم خوری و عوارض و مضرات آن صحبت کنیم. یکی از کارهای بسیار اشتباهی که رایج شده است و به طور عادی بین همه انجام می‌شود، گاهی وقت‌ها حتی پدر و مادرها فکر می‌کنند خیلی کار خوبی انجام می‌دهند که فلان غذا را به بچه دادند یا فلان خوراکی را به بچه دادند، ده دقیقه بعد یک خوراکی دیگر بدهند، با این کار به رشد کودک خود کمک می‌کنند، در واقع با این کار این فرد را از سلامت دور می‌کنند.

درهم خوری از آن مشکلات جدی است که وقتی ایجاد می‌شود حتی بهرۀ فرد از تک تک مواد غذایی مفید را کاهش می‌دهد. یعنی فرضاً اگر شما قبلاً خواندید و مطالعه کردید که در یک مادۀ غذایی یک سری خواصی است، یک سری بهره‌هایی برای بدن، برای قوای فکری و غیره دارد، آن وقتی است که خود به تنهایی دارد استفاده می‌شود و در فضای هضمی سالم و سبک است. اگر این مادۀ غذایی بسیار مفید با یک مادۀ غذایی خیلی مفید دیگری هم زمان با هم قرار بگیرند و تداخل هضم پیدا کنند، شما از فواید هیچ کدام از آن دو یا چند تایی که با هم مخلوط کردید دیگر بهره‌مند نمی‌شوید.

بنابراین اگر می‌خواهید یک برنامه برای تغذیۀ کودکان خود داشته باشید، فرض کنید یک جوانی دارید که برای کنکور درس می‌خواند، فرض کنید یک کودکی دارید که می‌خواهد یک مهارتی را یاد بگیرد، نشسته تمرکز کرده و دارد کاری را انجام می‌دهد، شما می‌خواهید به او کمک کنید، فرض کنید برای او یک نوشیدنی ببرید، برای او یک میوه‌ و خوراکی ببرید که یک مقدار تجدید قوا کند، اگر که فاصله‌های بین آن‌ها و تناسب آن‌ها را رعایت نکنید، باعث می‌شود درهم خوری شود، قوای هاضمه کاهش پیدا کند، تحیر و هضم به وجود بیاید و فرد نتواند از آن مادۀ غذایی استفادۀ کافی را ببرد و اگر یک گوارش ضعیفی هم داشته باشد خیلی سریع خود را با دل درد کردن، رو دل کردن، سوء هاضمه نشان می‌دهد و متوجه می‌شوید.

در خیلی از موارد هم چون هنوز هاضمه‌های بچه‌ها و جوان‌ها بیمار نشده است ظاهراً این علایم را نشان نمی‌دهند، امّا عوارض منفی در بدن آن‌ها ایجاد می‌شود و از خفیف‌ترین حالت و خوش بینانه‌ترین حالت این است که دیگر آن بهره‌ای که می‌خواهید از آن ماده ببرید، نمی‌برید.

آثار درهم خوری

۱. تحیر هضم

از دیدگاه طب ایرانی هر مادۀ غذایی با ترکیب خاص خود در معده یک نوع هضم دارد. یعنی مثلاً فرض کنید هضم برنج با هضم گوشت فرق دارد. هر کدام از این‌ها با یک سیستمی از آرایش رفتاری، عضلانی، آنزیمی، ترشحات و غیره خود را به مرحلۀ بهره‌وری نهایی می‌رساند و سلول‌های بدن را از فواید خود بهره‌مند می‌کند.

حالا فرض کنید دو مادۀ غذایی متفاوت را که دو نوع هضم متفاوت از دیدگاه طب ایرانی دارند، با هم وارد معدۀ فرد کنید، این معده نمی‌تواند هم زمان دو کار هضمی را متفاوت انجام بدهد، بنابراین نوعی سردرگمی در هضم یا تحیر هضم به وجود می‌آید و هر مادۀ غذایی نمی‌تواند به آن نهایت مطلوب خود برسد؛ بنابراین درهم خوری به وجود می‌آید، همان عاملی است که در طب ایرانی از آن خیلی نهی شده است تا این‌که شما بتوانید بهره‌وری خود را از مادۀ غذایی بالا ببرید.

البته این نکته‌ای که خدمت شما عرض کردم در حالی است که این مواد غذایی جداگانه و غیر آمیخته یعنی واحد نشده باشد. وقتی شما یک غذایی را با همدیگر می‌پزید مثلاً فرض کنید گوشت را کنار حبوبات با هم پختید، حبوبات را کنار سبزی با هم پختید، سبزی را کنار برنج با هم پختید، به یک غذای واحد تبدیل شده است، الآن این غذایی که درست طبخ شده است، هر طبخ را روی هم ریختند و داخل زودپز و دیگ ریختند و در آن را بستند و له کردند و پخت کردند این‌ها قوانین طبخ نیست، این به معنای طبخ نیست.

اگر درست و بر اساس اصول طبخ صحیح را انجام دادید این غذا خوب به قول قدیمی‌های طب ایرانی جا افتاده است و غذای واحد شده است، این دیگر یک هضم واحد دارد، این دیگر آمیختگی و درهم خوری حساب نمی‌شود. این را می‌توانید بخورید، امّا اگر این‌ها همه تک تک و جدا جدا خورده شود، درهم خوری تداخل هضم ایجاد می‌شود، تحیر سیستم گوارش در هضم غذا ایجاد می‌شود و بهرۀ شما از مادۀ غذایی کاهش پیدا می‌کند.

یک نوع غذا در هر وعده

به خاطر همین امر بسیار مهم است که در طب ایرانی یکی از تأکیدها در تدابیر سفره و آرایش سفره این است فقط یک غذا را در یک وعده بخورید، چند نوع غذا در یک وعده با هم مصرف نشود. یعنی توصیۀ اکید طب ایرانی بر تک غذایی در وعده است.

پرهیز از تک غذایی در طول مدت

این خیلی فرق دارد که ما کلاً تک غذایی داشته باشیم یعنی یک افرادی هستند که فقط گوشت می‌خورند، حالا ممکن است پرخوری هم نکنند، ممکن است درهم خوری هم نکنند، این هم خطا است. تک خوری در کل تغذیه اشتباه است، از دیدگاه طب ایرانی غذا باید ترکیبی از مواد گیاهی، حیوانی و برخی از افزودنی‌های معدنی باشد، نباید تک غذا باشد، امّا در یک وعده و در سر سفره‌ای که می‌گذارید یک نوع غذا نباید بیشتر باشد.

حتی اگر در فضایی حاضر شدید که فرض کنید مهمانی است، جشن است، جایی است که چند نوع غذا حاضر است، شما در آن هنگام برای خود و فرزندان این عادت را ایجاد کرده باشید که فقط از یک نوع غذا استفاده کنید، این باعث می‌شود آن گرفتاری‌های هضمی، تحیر هضم ایجاد نشود، بهرۀ شما از آن مادۀ غذایی بالا برود، انرژی بیشتری بگیرید بعد از غذا نشاط بیشتر و توانایی‌های بیشتری پیدا کنید و کلاً بهره‌مندی شما از مادۀ غذایی بالا برود.

۲. کاهش فواید خوراکی‌ها

به یاد داشته باشیم هر فایده‌ای که می‌شنویم عجله نکنیم، وقتی چند مادۀ غذایی پر فایده در کنار هم می‌بینیم و می‌خواهیم برای بچۀ خود استفاده کنیم، یا برای خود می‌خواهیم استفاده کنیم، بهره‌های همۀ آن‌ها با درهم خوری کاهش پیدا می‌کند و اگر یکی را درست استفاده کنید خیلی بیشتر به بدن خود خدمت کردید تا این‌که چند نوع از آن مواد را با هم استفاده کنید.

۳. اضافه‌ بار برای معده

علاوه بر این‌که در کنار این مطلب به یاد داشته باشیم تمام نکاتی که در کنار پرخوری گفتیم که اضافه بار و کار افزوده برای معده ایجاد می‌کند، در درهم خوری هم صدق می‌کند. یعنی وقتی شما دو نوع غذا را حتی اگر پرخوری نکردید، با هم وارد معده کنید چون معده مجبور است انرژی و توان بیشتری بگذارد و قانون تغذیه‌ای آن هم به هم خورده است یعنی تحیر پیدا کرده است، سر درگمی پیدا کرده است، بنابراین باز انرژی حیاتی بیشتری مصرف می‌کند و باز باعث می‌شود طول عمر شما کوتاه شود و بیماری‌های مزمن پیدا کنید، عوارض قلبی و مغزی برای شما به جا بگذارد و همۀ چیزهایی که در بحث قبلی در مورد آن صحبت کردیم.

تنوع در سفره‌آرایی، علتی برای درهم خوری

یکی از رایج‌ترین‌ها در درهم خوری‌ها چیزهایی است که ما به عنوان سفره‌آرایی در سفره‌های خود قرار می‌دهیم. یعنی ممکن است یک نوع غذا امروز داشته باشیم، امّا کنار آن لبنیات قرار می‌دهیم، گاهی وقت‌ها با میوه سفره را آرایش می‌دهیم، مایعات و نوشیدنی‌ها چه آب و چه سایر نوشیدنی‌ها مثل دوغ و نوشابه و شربت‌ها سر سفره می‌گذاریم، این‌ها همه جزء قانون تداخل هضم یا درهم خوری می‌شود.

پس در سفره آرایی باید به این نکته توجه داشته باشیم که مواد غذایی مناسبی را کنار هم قرار دهیم. برای مطالعه بیشتر در این زمینه می‌توانید به مقاله «سفره آرایی صحیح در طب سنتی» مراجعه نمایید.

دکتر مژده پورحسینی