حلال و حرام بودن غذای نذری

زیاد پیش می‌آید که غذایی را به عنوان هدیه یا نذر برایمان می‌آورند. گاهی ما آن شخص را نمی‌شناسیم و نمی‌دانیم که این غذا از چه مالی تهیه شده است. در این موارد که از حلال و حرام بودن این غذا خبر نداریم تکلیف ما چیست؟ آیا این غذا یک غذای شبهه‌ناک است؟ برای پاسخ به این سوال به بیانات دکتر میرباقری مراجعه می‌کنیم. در ادامه ویدیو و متن بیانات استاد را مشاهده می‌فرمایید.

ویدیو: حلال و حرام بودن غذای هدیه یا نذری

غذای شبهه‌ناک چیست؟

سوال: در مورد غذایی که دیگران، مثلا همسایه‌ها برای ما می‌آورند چطور می‌توان از شبهه‌ناک نبودن آن مطمئن شد؟

پاسخ استاد: ابتدا ما باید برای شبهه یک تعریفی داشته باشیم که بتوانیم در همه موارد به صورت کاربردی به او نگاه کنیم. این‌که ممکن است در هر غذایی، در هر جنسی، در هر چیزی، یک عدم حلیتی در واقع وجود داشته باشد، این احتمال همیشه هست. غذایی را که آدم از بازار می‌گیرد یا گوشتی که از بازار می‌گیریم یا حتی نانی که از نانوایی می‌گیرد ممکن است که از نظر عدم طهارت یک مسائلی در آن باشد، ولی ما مکلف به ظواهر هستیم. در مورد طهارت و نجاست دقیقا مکلف به ظاهر هستیم نه طهارت واقعی. مکلفیم که اگر فهمیدیم و دانستیم که چیزی نجس است از آن اجتناب کنیم و وقتی نمی‌دانیم، احتمالات و حتی ظن و گمان برای ما حکمی را بوجود نمی‌آورد.

در حلال و حرام بودن هم کلیت حکم همین است. یعنی گفته‌اند همه چیز برای تو حلال است مگر آن‌که بدانی در آن حرمتی هست. فقط یک تفاوت هست. در طهارت و نجاست گفته‌اند جای احتیاط نیست. احتیاط مذموم است. احتیاط نکنید. چون انسان گرفتار می‌شود و بعد به مشکلات دیگری برخورد می‌کند در حلال و حرام گفته‌اند که تا شما نمی‌دانید که چیزی حرام هست بر شما حلال است اما اگر شک و شبهه‌ای پیش آمد احتیاط کنید. به احتمال مطلق همه چیز ممکن است در آن اشکالی وجود داشته باشد این برای ما تکلیفی نمی‌آورد. حتی به احتیاط مطلق هم به ما دستور ندادند؛ که مثلا از همه چیز اجتناب کنید تا یقین کنید که حلالِ حلال است.

حلال و حرام بودن غذای همسایه

حالا طبق این سوال که همسایه‌ها غذایی می‌آورند ما نمی‌دانیم که این غذا چگونه است؛ آیا احتمال دارد شبهه‌ناک باشد؟ این احتمال همه جا هست و نباید به آن اعتنا کرد. اما اگر یک احتمال خاص است مثلا انسان می‌داند که یک کسی هم درآمد مشروع دارد هم درآمد نامشروع، این احتمال خاص جای احتیاط دارد. البته تکلیفی باز هم بر ما نیست چون نمی‌دانیم شاید این غذایی که به عنوان نذر و غذای امام حسین (ع) یا به عنوان هدیه می‌آورند این غذا شاید واقعا از  آن اموال طیب و طاهر تهیه شده باشد. پس تکلیف فقهی نمی‌آورد.

اما از باب احتیاط اگر شبهه خاص بود یعنی در خصوص موردی ما یک شبهه‌ای داریم همین طور که عرض کردم مثلا کسی هم درآمد حلال دارد هم درآمد حرام، پس احتمال دارد این غذایی که او تهیه کرده از درآمد حرام باشد. این‌جا یک شبهه است. این شبهه تکلیف شرعی و فقهی نمی‌آورد. اما از باب احتیاط خوب است که انسان احتیاط کند. حالا این احتیاط می‌تواند دو گونه باشد یکی این‌که اصلا مصرف نکند. البته به شرط این‌که گرفتار اسراف نشویم.

دوم این‌که نه؛ مصرف کند؛ اما به لحاظ این‌که ممکن است مظلمه‌ای در این مال باشد آدم یک صدقه‌ای به عنوان رد مظالم بدهد که اگر حقی از غیر در این مال هست این صدقه برای او باشد و از ذمه انسان پاک بشود. یا اگر مشتبه است که خمس داده‌اند یا نداده‌اند آدم به اندازه ارزش آن غذا خودش خمس بدهد. گفته شده که این‌ها راه‌های خروج از شبهه است.

پس خلاصه این‌که در حلال و حرام و در طهارت و نجاست ما مکلف علمی هستیم. یعنی اگر فهمیدیم حرام است واجب است اجتناب کنیم، فهمیدیم نجس است واجب است اجتناب کنیم. اگر نه، ما به خاطر احتمال نمی‌توانیم عمل کنیم و تکلیفی بر ما نمی‌آید. اما اگر بخواهیم احتیاط کنیم در طهارت و نجاست احتیاط مطلوب نیست. اما در حلال و حرام احتیاط مطلوب است.