آنچه از اسرار تسبیحات حضرت زهرا (س) که نمی‌دانید!

تسبیحات حضرت زهرا (‌علیهاالسلام) یکی از مهم‌ترین اذکار در آموزه‌های دینی است. این ذکر شریف که شامل چهار جمله‌ی ساده و پرمعنا است، نه تنها برای پاک‌سازی زبان از هرگونه زشتی و برای آرامش دل به شمار می‌رود، بلکه برکات فراوانی در زندگی دنیوی و اخروی برای فرد به همراه دارد.

این عطای معنوی در واقع نماد بزرگی از عبادت و اتصال به عالم ملکوت است که در تاریخ اسلام جایگاه ویژه‌ای داشته و هنوز هم از آن به عنوان یکی از راه‌های مؤثر در گره گشایی از مشکلات و به دست آوردن آرامش در زندگی روزمره یاد می‌شود. از این رو در این مقاله به آنچه از اسرار و فواید این تسبیحات باید بدانیم، می‌پردازیم تا جایگاه و اهمیت ویژهٔ آن روشن گردد.

منظور از تسبیح چیست؟

در لغت نامه دهخدا آمده است که تسبیح به معنای خدای را به پاکی یاد کردن.

در فرهنگ عمید نیز تسبیح به معانی زیر است:

۱ .سبحان اللّه گفتن، خدا را به پاکی یاد کردن.
۲. نیایش کردن، ذکر خدا و مناجات.
۳. مهره‌های به نخ کشیده که هنگام ذکر و مناجات در دست می‌گیرند، سبحه.

شرح و تفسیری بر اذکار تسبیحات حضرت زهرا (س)

تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) یکی از معروف‌ترین ذکرهاست که مسلمانان نسبت به آن اهتمام ویژه‌ای دارند و به ‌عنوان یکی از عبادات مهم در زندگی روزمره مورد توجه قرار می‌دهند. به روایت از امام علی (علیه‌السلام) زمانی که حضرت زهرا (علیهاالسلام) از رسول‌ الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) درخواست یک خدمتکار کرد، ایشان به او این تسبیحات را آموخت و تا به جای خدمتکار از آن بهره معنوی ببرد.

تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) شامل ذکرهای زیر است که هر کدام معنای عمیقی دارند:

• تکبیر   (الله‌ اکبر):       ۳۴ بار، به معنی بزرگ داشتن خداوند است.
• تحمید (الحمدلله)     :۳۳ بار، به معنی ستایش و شکرگزاری از خداوند است.
• تسبیح  (سبحان ‌الله): ۳۳ بار، به معنی منزه دانستن خداوند از هر عیب و نقص است.

مجموع این اذکار، ۱۰۰ بار می‌شود که در شب و روز به خصوص بعد از نمازهای واجب و موقع خواب، خواندن آن توسط پیامبر اکرم و ائمه معصومین (علیهم‌السلام) توصیه شده است. این ذکرها به نوعی شخصیت و قدرت بی‌پایان خداوند را در نظر انسان می‌آورند و باعث می‌شوند که فرد در زندگی خود، همیشه خدا را در مرکز توجه داشته باشد.

مستحبّ است بعد از تمام شدن تسبیحات حضرت زهرا (علیهاالسلام) یک مرتبه «لا إِلهَ إِلّا اللَّهُ» نیز گفته شود. همچنین بهتر است که شمردن آن را با تسبیح ساخته شده از تربت حضرت‌ امام حسین (علیه‌السلام) انجام داد.

نقل‌شده حضرت فاطمه زهرا (علیهاالسلام) در ابتدا رشته‌ای از پشم تابیدند و بر آن به تعداد گره‌ زدند که به آن تسبیح می‌گفتند تا این که حضرت حمزة بن عبدالمطلّب شهید شد، پس ریحانة النبی (علیهاالسلام) از تربت قبر آن شهید بزرگوار خاک برگرفت و تسبیح ساخت و به آن خدا را تسبیح می‌کرد، مردم نیز از حضرت الگو گرفتند و تسبیح ساختند. چون امام حسین (علیه‌السلام) به شهادت رسید، ساختن تسبیح و ذکر گفتن با آن، از تربت آن امام مظلوم مستحبّ شد.

جریان و تاریخچه تسبیحات حضرت زهرا (س)

دختر رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) برای خوشبخت کردن خانواده خویش همه توان خود را به کار می‌گرفت. انجام مسئولیت‌ها و وظایف خانه را با همه دشواری‌ها و مشکلاتی که داشت، به دوش دیگران نمی‌افکند، به گونه‌ای که امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) ضمن یادآوری فداکاری‌های حضرت زهرا (علیهاالسلام)، به مردی از قبیله سعد فرمود:

«آیا درباره خود و فاطمه برایت سخن نگویم؟ زهرا در خانه من حضور داشت. وی از همه خاندان رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) نزد ایشان محبوب‌تر بود. او به اندازه‌ای مشک آب بر دوش کشید که جای بند آن بر سینه‌اش مانده بود. آن قدر دستاس گردانید که دستانش تاول زد و متورم شد. به قدری خانه را جارو کرد که لباس‌هایش پر از گرد و غبار شد. آنقدر آتش زیر دیگ برافروخت که لباس‌هایش از دود تیره شد. او بدین سان آسیب فراوان دید. به او گفتم: «نزد پدر بزرگوارت برو و از او بخواه خدمتکاری در اختیارت قرار دهد تا سختی انجام این امور را از دوش تو بردارد.»

وی نزد رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) رفت و دید عده‌ای با ایشان مشغول سخن گفتن هستند. شرم کرد و به خانه بازگشت. رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) پی برد که فاطمه برای انجام کاری نزدش آمده است. صبح روز بعد به خانه ما آمد. فرمود: «سلام علیکم». من پاسخ دادم و ایشان را به خانه دعوت کردم.

رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) نزد ما نشست و فرمود: «فاطمه! دیروز نزد من چه می‌خواستی؟» ترسیدم اگر زهرا به پدر پاسخ ندهد، ایشان به پا خیزد و برود. از این رو، گفتم: «ای رسول خدا! فاطمه به اندازه‌ای مشک آب بر دوش کشیده که جای بند آن سینه‌اش را آزرده است. آنقدر دستاس گردانیده که دستانش تاول زده و متورم شده است. به قدری خانه را جارو زده که لباسش پر از گرد و غبار گشته است. بر اثر آتش برافروختن زیر دیگ، رنگ لباس‌هایش از دود تیره شده است.

من به او پیشنهاد کردم خوب است نزد پدر بزرگوارت بروی و از او بخواهی خدمتکاری در اختیارت قرار دهد تا از آسیب‌هایی که بر تو وارد می‌شود، بکاهد». 

رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «آیا دوست دارید چیزی که بسیار بهتر از خادم است، به شما بیاموزم؟ هنگام خواب، سی و سه بار سبحان الله و سی و سه بار الحمدلله و سی و چهار بار الله اکبر بگویید.»

روایتی دیگر از درخواست خدمتکار از پیامبر اکرم (ص) و عطای معنوی

در روایتی دیگر آمده که وقتی سرور زنان دو عالم (سلام‌الله‌علیها) وضعیت خود را به پدر باز گفت و خدمتکاری از ایشان خواست، رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) به گریه افتاد و فرمود: «فاطمه! سوگند به خدایی که مرا به حق مبعوث گرداند، چهارصد تن انسان گرسنه و بدون لباس در مسجد به سر می‌برند. اگر از خدای خویش بیم نداشتم، آنچه را درخواست کردی، به تو می‌دادم. فاطمه! من نمی‌خواهم اجر و ثواب تو نصیب یک خدمتکار شود. از آن بیم دارم که علی بن ‌ابیطالب فردای قیامت در پیشگاه خدا وقتی حق خویش را از تو مطالبه می کند، با تو به احتجاج برخیزد.» سپس ذکر تسبیح را به او آموخت.

امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) به فاطمه (علیهاالسلام) فرمود: «فاطمه! تو به قصد خواسته‌ای دنیایی نزد پیامبر رفتی، اما خداوند اجر و پاداش آخرت را به ما ارزانی داشت[1]».

فضیلت تسبیحات حضرت زهرا (س) در روایات معصومین (ع)

یکی از مهم‌ترین اذکاری که در روایات معصومین (علیهم‌السلام) بدان توصیه شده، تسبیحات حضرت زهرا (علیهاالسلام) است. این تسبیح گرانقدر، اولین ذکری است که بعد از اتمام نماز بدان بسیار سفارش شده است. در ادامه به روایاتی که به ارزش و مقام این ذکر در لسان ائمه هدی (علیهم‌السلام) آمده اشاره می‌کنیم:

ثواب تسبیحات حضرت زهرا (س) پس از نماز

• امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «تسبیحات فاطمه در هر روز و در پی هر نماز، نزد من محبوب‌تر از هزار رکعت نماز در هر روز است[2]».
• ابودرداء می‌گوید: نزد پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمدم و گفتم: ‌ای پیامبر خدا، ثروتمندان، دنیا و آخرت را بردند، نماز می‌خوانیم و می‌خوانند، روزه می‌گیریم و می‌گیرند، صدقه می‌دهند و ما نمی‌دهیم. فرمود: «آیا تو را به چیزی راهنمایی نکنم که اگر انجام دهی هیچ‌کس پیش از تو به آن پیشی نگرفته و هیچ‌کس هم از این پس، به تو نمی‌رسد جز کسی که همچون تو کند؟ در پی هر نماز، سی و سه بار سبحان اللّه، سی و سه بار الحمدللّه و سی و چهار بار اللّه اکبر بگو[3]».

ثواب تسبیحات حضرت زهرا (س) هنگام خواب

• از امام صادق (علیه‏السلام) روایت است که «وقتی انسان در جاى خواب خود می‌‏خوابد، فرشتهٔ بزرگوار و شیطان سرکشی به سوى او مى‏آیند، پس فرشته به او می‌‏گوید: روز خود را به خیر ختم کن و شب را با خیر افتتاح کن، و شیطان می‌‏گوید: روز خود را با گناه ختم کن و شب را با گناه افتتاح کن. اگر اطاعت فرشته کرد و تسبیحات حضرت زهرا (علیهاالسلام) را در وقت خواب خواند، فرشته آن شیطان را می‏راند و از او دور می‌‏کند، و او را تا هنگام بیدارى محافظت می‌نماید. پس باز شیطان می‌آید و او را امر به گناه می‌‏کند و ملک او را به خیر امر می‌‏کند. اگر از فرشته اطاعت کرد و تسبیح آن حضرت را گفت آن فرشته، شیطان را از او دور می ‏کند و حق تعالى عبادت تمام آن شب را در نامهٔ‏ عملش می‌‏نویسد[4]».

سفارش به مداومت تسبیحات حضرت زهرا (س)

• امام صادق (علیه‏السلام) می‌فرماید: «اى اباهارون! ما بچه‏هاى خود را همان‌طور که به نماز امر می‏کنیم به تسبیحات حضرت فاطمه (علیهاالسلام) نیز امر می‏کنیم. تو نیز بر آن مداومت کن؛ زیرا هرگز به شقاوت نیفتاده است بنده‎ای که بر آن مداومت نموده است[5]».

تسبیحات حضرت زهرا (س)، خیر کثیر

• امام باقر (علیه‌السلام) درباره تسبیح حضرت فاطمه (علیها‌السلام) می‏فرماید: «خداوند متعال با هیچ ستایشى، بالاتر از تسبیحات فاطمه زهرا (علیهاالسلام) عبادت نشده است و اگر چیزى افضل از آن وجود داشت، رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) آن را به فاطمه (علیهاالسلام) اعطاء می‏کرد[6]».
• همچنین امام پنجم می‌فرماید: «هر که تسبیح فاطمه را بگوید و بعد از آن استغفار کند، خدا او را بیامرزد، و آن بر زبان صد بار است و در میزان عمل هزارتاست و شیطان را دور می کند و خدا را خشنود می‌نماید».
• امام صادق (علیه‏السلام) مى‏فرماید: «هر کس تسبیح حضرت فاطمه‏ى زهرا (علیهاالسلام) را قبل از اینکه وضع خود را بعد از نماز واجب عوض کند، بجا آورد، خداى متعال او را مشمول مغفرت خود مى‏گرداند[7]».

راز نورانیت تسبیحات حضرت زهرا (س)

تسبیحات حضرت زهرا (‌علیهاالسلام) به دلیل منشأ الهی، محتوای معنوی و جایگاه ویژه آن در میان اذکار از نورانیت خاصی برخوردار است. این ذکر که از سوی پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌ وآله) به حضرت زهرا (علیها‌السلام) هدیه شد، بر اساس سه اصل «الله‌ اکبر»، «الحمدلله» و «سبحان‌الله» پایه‌گذاری شده و مفاهیمی همچون عظمت خداوند، شکرگزاری و برتری و تعالی خداوند در آفرینش را در برمی‌گیرد.

این تسبیح گرانسنگ، نه ‌تنها ارتباط قلبی با خداوند را تقویت می‌کند، بلکه انسان را از آلودگی‌های دنیوی پاک کرده و آرامش و نورانیتی عمیق به همراه دارد. انتساب این ذکر به حضرت زهرا (علیهاالسلام)، که خود از اهل‌بیت معصومین و منبعی از نورانیت الهی هستند، ارزش و اثرگذاری آن را دو چندان کرده است.

این تسبیح به عنوان یکی از برترین اذکار، در مواقع خاص معنوی و دنیوی به ویژه پس از نمازهای واجب، هنگام خواب و حتی شروع کار روزانه، هنگام فشارها و سختی‌های زندگی توصیه شده است. بنابراین، تسبیحات حضرت زهرا (علیهاالسلام) جلوه‌ای از عبادت ناب و یکی از راه‌های مؤثر برای کسب نورانیت و آرامش در زندگی است.

آثار تسبیحات حضرت زهرا (س) بر نفس انسان

تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) به عنوان یکی از مهم‌ترین اذکار در متون دینی و روایات، تأثیرات عمیق و فوق‌العاده‌ای بر نفس انسان دارد. این تسبیحات به عنوان یکی از ابزارهای مهم برای تزکیه نفس، آرامش قلب و تقویت ارتباط با خداوند توصیه شده‌اند.

۱. تزکیه نفس و پاکسازی از گناهان

تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) از جمله بهترین اذکاری است که می‌تواند قلب و روح انسان را از آلودگی‌های گناه پاک کند. در قرآن و روایات آمده که ذکر خداوند باعث پاک شدن قلب از زنگار گناهان می‌شود. با مراقبه نفس و مداومت بر این تسبیح، فرد می‌تواند روح و قلب  خود را از آلودگی‌ها پاک کرده و به این ترتیب، دل را از غفلت‌ها و فسادهای اخلاقی که در اثر گناه در آن ایجاد ‌شده، مطهر و منور ‌گرداند و در مسیر تقوا، ایمان و صبر پیش رفت.

۲. تقویت ایمان و نزدیکی به خداوند

تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) باعث تقویت ایمان و نزدیکی به خداوند می‌شود. هنگامی که انسان به ذکر خداوند مشغول می‌گردد، علاوه بر زبان قلب و ذهن او به ذکر مأنوس و با خدا انس می‌گیرد.

این قرب به خدا، موجب می‌شود که فرد در برابر مشکلات و بلایای زندگی مقاوم‌تر شود و توانایی بیشتری برای مقابله با مشکلات و معضلات پیدا کند. این تسبیحات قلب فرد را با محبت الهی پر کرده و او را از وسوسه‌های شیطانی و نفسانی دور می‌کند.

۳. آرامش روحی و تسکین اضطراب‌ها

یکی از بزرگ‌ترین آثار تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) ایجاد آرامش روحی و تسکین نگرانی‌هاست. ذکر خداوند به ‌ویژه در مواقع سختی و اضطراب، موجب آرامش دل می‌شود. بر اساس روایات انسان در شرایط سخت با تسبیح کردن دلش آرام می‌شود. فردی که به ‌طور مداوم این تسبیحات را می‌خواند، به تدریج قدرت کنترل احساسات خود را پیدا می‌کند و از تاثیرات منفی هیجانات و فشارهای روانی کاسته می‌شود.

۴. تقویت حس شکرگزاری و رضایت از قضا و قدر الهی

تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) باعث می‌شود که فرد نسبت به نعمت‌های خداوند شکرگزار شود و در برابر مشکلات زندگی صبورتر باشد. «الحمدلله» به معنای شکرگزاری است و با گفتن آن فرد به یاد نعمات خداوند می‌افتد و حس رضایت از قضا و قدر را در خود تقویت می‌کند.

این شکرگزاری موجب تقویت حس رضایت در فرد شده و در هر شرایطی که قرار گیرد، خود را در برابر اراده الهی تسلیم می‌کند. این احساس رضایت، باعث آرامش درونی و تقویت روحیه صبر و تحمل در او می‌شود.

۵. تقویت ارتباط معنوی با ام‌المؤمنین، فاطمه زهرا (س)

تسبیحات حضرت زهرا (علیهاالسلام) نه تنها انسان را به خداوند نزدیک می‌کند، بلکه موجب ایجاد رابطه معنوی قوی‌تر با اهل بیت پیامبر (صلى‌الله‌عليه‌وآله) به خصوص حضرت زهرا (علیهاالسلام) می‌گردد. این ارتباط معنوی موجب صفای بیشتر در دل انسان می‌شود و فرد را به سیر در مسیر الهی و اخلاقی اهل بیت (علیهم‌السلام) هدایت می‌کند.

۶. برکات روحی و معنوی تسبیحات حضرت زهرا (س)

اگر تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) با توجه گفته شود، خیرات و برکات معنوی بسیاری را در دنیا و آخرت برای فرد به همراه دارد. مداومت بر آن موجب پالایش روح و برخورداری از نعمت‌ها و رحمت‌های ویژه‌ در روز قیامت خواهد بود. همچنین باعث نجات یافتن از از شقاوت و بدبختى، باعث‏ سنگینى اعمال، خشنودى خداوند و رفتن به بهشت می‌‏شود. این برکات معنوی موجب می‌گردد که فرد در زندگی خود احساس امنیت معنوی بیشتری داشته باشد.

فواید تسبیحات حضرت زهرا (س)

این عطیهٔ گرانبهای معنوی که توسط پیامبر گرامی اسلام به دخترش فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) در قبال درخواستی دنیوی داده شد، نه تنها یک امر عبادی است بلکه مداومت بر آن با توجه و تأمل فواید بی‌شماری به دنبال دارد که عبارتند از:

• تقویت ارتباط و نزدیکی با خداوند متعال؛
• رفع مشکلات و گره‌های سخت؛
• گشایش امور در هم پیچیده؛
• تقویت روحیه و آرامش؛
• برکت در زندگی و عمر؛
• وسعت وقت؛
• ایجاد حس امید و زنده شدن دل؛
• توانمندی در برابر مشکلات زندگی؛
• سلوک معنوی، رشد روحی و اخلاقی انسان؛
• پاداش و ثواب فراوان؛
• نجات از شقاوت و بدبختی در دنیا و آخرت.

سفارش بزرگان و اولیاء به تسبیحات حضرت زهرا (س)

تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) به ‌طور ویژه توسط بزرگان دین و اولیاء الهی به عنوان یک ابزار موثر برای تقویت ایمان، آرامش دل، دفع مشکلات و تزکیه نفس توصیه شده است. این اذکار که توسط پیامبر اکرم (صلّى‌الله‌عليه‌وآله) به حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) آموخته شد، به‌ عنوان یک هدیه معنوی از سوی پیامبر اسلام، برای تمامی مسلمانان به ‌شمار می‌رود.

• شیخ عباس قمی: در کتاب معروف مفاتیح الجنان که مجموعه‌ای از دعاها و اذکار است، این تسبیحات به عنوان یک ذکر مهم برای روزانه ذکر شده‌ است. شیخ عباس قمی تاکید می‌کند که این تسبیحات ذکر کثیری که خدا، در قرآن به آن امر فرموده و هر که بعد از هر نماز، مداومت بر آن داشته باشد، خدا را بسیار یاد کرده و به آیه «… اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا»؛  …ذکر حق و یاد خدا (به دل و زبان) بسیار کنید، عمل کرده است.
• آیت‌الله بهجت: آیت‌الله بهجت از بزرگان معاصر شیعه در سخنان خود به ساختن تسبیح توسط حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) اشاره کرده و آن را به‌ عنوان یکی از مهم‌ترین اذکار برای تزکیه نفس و افزایش ارتباط معنوی با خداوند توصیه کرده‌اند.
• علامه مجلسی :علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار به اهمیت تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) اشاره کرده و آن را از اعمال مستحب و بسیار مؤثر در تزکیه و تصفیه قلب معرفی کرده است. ایشان همچنین تأکید دارند که تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در دنیا و آخرت تاثیرات فراوانی دارد.
• سید بن طاووس: در آثار سید بن طاووس نیز سفارش‌های زیادی درباره اهمیت تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) آمده است. ایشان تسبیحات فاطمیه را یکی از راه‌های نزدیک شدن به خداوند و جلب رحمت الهی می‌دانند.

در این قسمت به کلیپی از دکتر سید محسن میرباقری می‌پردازیم که درباره تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) توضیحاتی می‌دهند.

چرا باید روزانه تسبیحات حضرت زهرا (س) گفته شود؟

مداومت بر تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) به دلیل آثار معنوی، روحی و عملی این ذکر توصیه شده است. انجام مداوم این ذکر پس از نمازهای واجب با توجه و آرامش، روح انسان را جلا می‌دهد و قلب را آرام می‌کند. قرآن کریم نیز بر این نکته تأکید دارد که یاد خداوند موجب آرامش قلب‌هاست. «ألا بذکر الله تطمئن القلوب[8]». این آرامش قلبی، انسان را در برابر سختی‌های زندگی مقاوم کرده و او را به خداوند نزدیک‌تر می‌سازد.

علاوه بر این، با توجه به این که این عمل عبادی ساده زمان زیادی را نمی‌طلبد و با درک خیرات و برکات آن، رسیدن به رشد معنوی و درجات ایمان و خلوص نیت، سهولت در کارها، گره گشایی از فشارهای سخت و جاری شدن آرامش در زندگی، دیگر مؤمن حاضر نیست این خیر کثیر را از دست بدهد و خود را به انجام آن مقید کرده و به فرزندان خود و دیگران نیز انجام آن را توصیه می‌کند.

قوت ربانی و برکت تسبیحات حضرت زهرا (س)

حضرت زهرا (علیها‌السلام) این تسبیح را به خاطر فشارهای زندگی از رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) در قبال خدمتکار آموخت. پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) با آموزش این عبادت دختر بزرگوارش را به توحید دعوت می‌کند و خداوند نیز با این ذکر عظیم قوت ربانی را به او عطا می‌نماید. به طوری که رسول مکرم اسلام (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) به دخترش می‌فرماید: «فاطمه ‌جان! اگر هر روز برای شروع کارت این تسبیح را بگویی خداوند آنچه را مهم است برای امور دنیا و آخرت، برایت کفایت می‌کند».

افزون بر آن، در روایات اهل بیت (علیهم‌السلام) آمده است بعضی مواقع حضرت زهرا (علیها‌السلام) از کار خانه خسته ‌شده و خوابشان می‌برد. امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) به خانه آمدند و دیدند گهواره می‌جنبد، دستاس آسیاب هم می‌چرخد. تعجب کردند و گفتند جبرائیل گهواره جنبان اباعبدالله (علیه‌السلام) شده و فرشته‌ها آمده‌اند و دستاس آسیاب را برای یاری فاطمه (علیها‌السلام) می‌چرخانند. این عنایات الهی همه از برکات تسبیحات حضرت زهرا (علیها‌السلام) است که خداوند فرشتگان خود را مأمور یاری برترین بانوی عالم می‌کند.

فراتر از علم کیمیا

در خاطره‌ای آیت الله محمدی ری شهری از فرزند شیخ حسنعلی نخودکی نقل کرده‌اند که امام خمینی (قدس‌سره) و مرحوم ابوی در حرم امام رضا (علیه‌السلام)، همدیگر را می‌بینند. امام که در آن زمان طلبه‌ای جوان بودند (که ظاهراً با بعضی از آقایان بودند)، به ایشان می‌گویند: «شما را به این حضرت رضا (علیه‌السلام) قسم می‌دهیم که علم کیمیا را به ما یاد بدهید».

ایشان می‌گوید: «اگر همه کوه‌های عالم را طلا کنید، آیا اطمینان دارید که از آنها سوء استفاده‌ای نشود؟»

امام (قدس‌سره) می‌گوید: «نه، اطمینان نداریم».

شیخ نخودکی می‌گوید: «پس چه اصراری دارید چیزی را که ممکن است موجب خسران شود، یاد بگیرید؟ اما من چیزی را به شما یاد می‌دهم که برایتان خسارتی ندارد و محتاج دیگران هم نمی‌شوید. بعد از نماز اول آیة ‌الکرسی می‌خوانید، بعد تسبیحات حضرت زهرا (سلام الله علیها)، بعد سه بار سوره قل هو الله و سه صلوات و سه مرتبه آیات ۲ و ۳ سوره طلاق: « وَمَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ وَمَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْرًا [9]».

در دستورالعمل این عالم بزرگوار، تسبیحات حضرت زهرا (سلام الله علیها) نیز جزو ارکان آن گنج معنوی آمده است. می‌گویند که حضرت امام (قدس‌سره) فرموده بودند: «من بعد از آن روزی که شیخ نخودکی (رضوان‌الله‌علیه) این توصیه را به من گفت، آن را ترک نکردم و در طول زندگیم هیچ وقت مشکلی پیدا نکردم؛ یعنی با خواندن این آیه و این ذکر و با این ترتیب، روزی‌ام همیشه فراهم بود. بالاخره این اذکار و آیات حقایقی هستند و برای آنها آثاری مفید ذکر شده و التزام و مداومت بر آن آثار عظیمی به دنبال دارد.

ترتیب تسبیحات حضرت زهرا (س) چگونه باید باشد؟

همانطور که در روایات متعدد آمده، تسبیحات حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها) از ترکیب سه ذکر مقدس «الله اکبر»، «الحمدلله» و «سبحان الله» تشکیل شده است. این ذکر ارزشمند که به عنوان هدیه‌ای از پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌ وآله) به دختر گرامی‌شان به شمار می‌رود، در میان مسلمانان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

در خصوص ترتیب این اذکار، اگرچه برخی اختلاف نظر وجود دارد، اما مشهورترین و معتبرترین روایات بر این نکته دلالت دارند که ابتدا باید «الله اکبر» را ۳۴ مرتبه، سپس «الحمدلله» را ۳۳ مرتبه و در نهایت «سبحان الله» را نیز ۳۳ مرتبه تکرار کرد.

علامه حلی، فقیه بزرگ شیعه، در کتاب «مختلف» به بررسی اختلاف آراء فقها پرداخته و در این باره می‌نویسد: «مشهورترین نظر در مورد ترتیب تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) این است که ابتدا «الله اکبر» گفته شود، سپس «الحمدلله» و در نهایت «سبحان الله». این نظر توسط بزرگان علما مانند شیخ طوسی، شیخ مفید در کتاب المُقنعة ، ابن السَّلَّار ، ابن بَرّاج و ابن ادريس نیز تأیید شده است.»

مراجعه به دیگر کتاب‌های فقهی نیز مؤید همین نظر است. شیخ بهایی در «مفتاح الفلاح» نیز بر مشهور بودن این ترتیب تأکید کرده و شیخ محمدحسن نجفی در «جواهر الکلام» آن را متداول‌ترین ترتیب دانسته است.

بنابراین، با توجه به مجموع روایات و نظر بزرگان علما، ترتیب مشهور و معتبر برای تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) به صورت زیر است:

الله اکبر: ۳۴ مرتبه ، الحمدلله: ۳۳ مرتبه ، سبحان الله: ۳۳ مرتبه

توجه: در برخی منابع ممکن است ترتیب دیگری نیز ذکر شده باشد، اما آنچه در میان شیعیان رایج‌تر و مورد تأیید علما است، ترتیب مذکور می‌باشد.

سخن آخر

در مجموع باید گفت، تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) نه ‌تنها یک ذکر ساده، بلکه رمز و رموزی از ارتباط عمیق انسان با خداوند متعال است که از سوی پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) به عنوان راهی برای دستیابی به آرامش و کمال به دُردانه عالم خلقت، انسیة الحورا (سلام‌الله‌علیها) هدیه شد. این ذکر به‌گونه‌ای بوده که تمام ابعاد معنوی، فکری و روحی انسان را تقویت کند. جایگاه برجسته آن در تعالیم اهل‌ بیت (علیهم‌السلام) و سفارش مؤکد به آن در هر حال، نشان ‌دهنده قدرت بی‌نظیر آن در ایجاد تعادل در زندگی دینی، دنیوی و اخروی است.

بنابراین، تسبیحات حضرت زهرا (علیها‌السلام) می‌تواند به ‌عنوان یک سبک زندگی معنوی مورد توجه قرار گیرد؛ سبکی که از طریق آن، انسان قادر است شکر نعمت‌ها را به جا آورد، عظمت خداوند را درک کند و روح خود را از آلودگی‌ها پاک سازد. این ذکر به ما یادآوری می‌کند که ارتباط مداوم با خداوند، نه در قالب اعمال سخت و طاقت‌فرساست، بلکه در ذکری کوتاه و عمیق، می‌تواند مسیر روشنی به سوی سعادت و کمال انسان باشد.

---

[1] . بحارالأنوار، ج ۴۳، ص ۸۵.

[2] .  الکافی، ج ۳، ص ۳۴۳، ح ۱۵.

[3] .  مسند احمد، ج۳۶، ص۴۰، ح۲۱۷۰۹.

[4] .  فلاح السائل، ج ۱، ص ۲۷۹.

[5] . ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ج ۱، ص ۱۶۳.

[6] . الکافی، ج ۳، ص ۳۴۳.

[7] . فروع کافى، ص 342، ح6.

[8] . سوره رعد، آیه ۲۸.

[9] . زمزم عرفان.