معنای غیبت و پیامدهای آن
فهرست مطالب این مقاله را ببینید
متاسفانه غیبت یکی از گناهان رایج در جامعه است. معنای غیبت این است که انسان پشت سر دیگران حرفی را بزند که اگر به گوش او برسد باعث ناراحتی او شود. غیبت آثار مخرب فراوانی دارد، پاداش اعمال نیک انسان را از بین می‌برد، باعث ایجاد اختلاف در خانواده‌ها و جامعه می‌شود و دلهای مومنین را از هم دور می‌کند. در این مقاله ضمن بررسی معنای غیبت برخی از آثار و پیامدهای آن را بیان خواهیم کرد. در ادامه ویدیو و متن بیانات دکتر میرباقری را مشاهده می‌فرمایید.
ویدیو: معنای غیبت و آثار آن
معنای غیبت چیست؟
اباذر می‌گوید: گفتم «یا رسول‌الله وَ مَا الْغيبَة؟»[1] غیبت چیست؟ حضرت پیامبر صلی‌الله‌و‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند:«ذِكْرُكَ أَخَاكَ بِمَا يَكْرَهُ» این‌که تو حرفی از برادر دینی خودت یا خواهر مؤمنی بزنی و او دوست نداشته باشد که این حرف پشت سر او گفته شود. در بحث‌های غیبت توضیح داده‌اند که غیبت ذکر عیبی در خَلق، در خُلق، در آداب و در هر چیزی می‌تواند باشد. مثلا انسان یک منقصتی را، یک نقیصه‌ای را، یک عیبی را از برادر یا خواهر مؤمن خودش پشت سر او برای دیگران بازگو کند.
در ادامه روایت می‌گوید: «فَإِنْ كانَ فِيهِ ذاكَ الَّذِي يُذْكَرُ بِهِ؟» اگر این حرفی را که من می‌زنم در او باشد چه؟ حضرت فرمودند که: «إِعْلَمْ أَنَّكَ إِذا ذَكَرْتَهُ بِمَا هُوَ فِيهِ فَقَدِ اغتَبْتَهُ» اگر عیبی را که در او هست بیان کنی، غیبت کردی. «وَ إِذَا ذَكَرْتَهُ بِمَا لَيْسَ فِيهِ فَقَدْ بَهَتَّهُ» اگر نباشد به او تهمت زده‌ای. یعنی هم غیبت است و هم تهمت.
پرهیز از غیبت
حالا که با معنای غیبت آشنا شدیم باید از غیبت پرهیز کنیم. امیرالمومنین (ع) می‌فرمایند: «إيّاكَ و الغِيبةَ ؛ فإنّها تُمَقِّتُكَ إلَى اللّهِ و الناسِ و تُحبِطُ أجرَكَ»[2] از غيبت كردن بپرهيز، كه اين كار، تو را نزد خدا و مردم مبغوض مى‌سازد و پاداشت را بر باد مى‌دهد.
کسی در نزد امام حسین (ع) غیبتی کرد. حضرت فرمود: این حرف‌ها را نزن. این کار را ترک کن. «فإنّها إدامُ كِلابِ النارِ»[3] غیبت خورش سگ‌های جهنم است. در حدیثی دارد که «المُغتابُ إن تابَ فَهُوَ آخِرُ مَن يَدخُلُ الجَّنَةَ»[4] غیبت کننده اگر توبه کند دیرتر از همه وارد بهشت می‌شود. «وَإنْ لَم يَتُب فَهُوَ أوَّلُ مَنْ يَدخُلُ النّارَ» اگر توبه نکند زودتر از دیگران وارد جهنم می‌شود. یعنی اگر توبه کند دیرتر وارد بهشت می‌شود، اگر توبه نکرد زودتر وارد جهنم می‌شود.
آثار غیبت
غیبت آثار بسیار وحشتناکی دارد. گاهی انسان فکر می‌کند که غیبت حرف است و حرف که اثری ندارد. اما من در گذر عمر شخصاً دیده‌ام؛ به‌خاطر دارم که یک غیبت خللی در یک ازدواج ایجاد کرد و بعد هم دیگر قابل جبران نبود. به‌خاطر دارم که یک دوست بسیار اهل دلی، یک کسی غیبت او را کرد که او چنین است و چاپلوس است و … من او را می‌شناختم، باورم هم نشد، از او دفاع هم کردم، ولی آثار سوء آن غیبت تا مدتی در ذهن من باقی بود.
ما یک کلمه حرف می‌زنیم ولی با این حرف زدن شخصیتی را زائل می‌کنیم. آبروی طرف را می‌بریم. افت شخصیت ایجاد می‌کنیم. آیا می‌پسندیم که در حق ما این اتفاق بیفتد؟ اگر می‌پسندیم ما هم این کار را درباره دیگران انجام دهیم. ای کاش اهل تقوا مراقب باشند و این احادیث را بشنوند و مطالعه کنند.
غیبت رایج‌ترین گناه در نزد متدینین است. متدین‌اند، نمی‌خواهند که غیبت کنند، اما گاهی می‌گویند نمی‌توانم خودم را کنترل کنم. خیلی از اوقات هم حرصی می‌خورد که ربطی به او ندارد، دیگری چنین می‌کند، چنان می‌کند. درباره فامیل خودش، درباره فامیل همسر، درباره بستگان نزدیک خودش سخنانی را می‌گوید که اگر نگوید هم برای او مشکلی ایجاد نمی‌شود، فقط به قول خودشان گاهی حرص دل را تخلیه می‌کنند.
کسی به بزرگی نامه‌ای نوشت که من غیبت شما را کردم. او جواب نوشت من از شما تشکر می‌کنم که گناهان من را از پرونده من منتقل کردید و عبادات خودتان را به پرونده من فرستادید. پس شما به من خدمت کردید. حالا اگر ما از کسی لجمان گرفت آیا دوست داریم عبادات خودمان را به پرونده او منتقل کنیم؟ این چه خسارتی است که به دست خود بر خود وارد می‌کنیم؟ غیبت نور ایمان را در دل انسان کم می‌کند و بعد انسان گرفتار می‌شود. پس اگر اتفاق افتاد در توبه کردن عجله کنیم و تصمیم جدی بگیریم براین‌که ان‌شاءالله دیگر تکرار نشود.
[1] قُلْتُ (ابوذر): يَا رَسُولَ اللهِ وَ مَا الْغِيْبَةُ؟ قَالَ: ذِكْرُكَ أَخَاكَ بِمَا يَكْرَهُ، قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ فَإِنْ كانَ فِيهِ ذاكَ الَّذِي يُذْكَرُ بِهِ؟ قالَ: إِعْلَمْ أَنَّكَ إِذا ذَكَرْتَهُ بِمَا هُوَ فِيهِ فَقَدِ اغتَبْتَهُ وَ إِذَا ذَكَرْتَهُ بِمَا لَيْسَ فِيهِ فَقَدْ بَهَتَّهُ.
ابوذر مي‌گويد: عرض كردم اي پيامبر خدا (ص)، غيبت چيست؟ فرمود: غيبت اين است كه از برادرت چيزي بگويي كه دوست نداشته باشد. عرض كردم: اي پيامبر خدا (ص)، اگر آنچه درباره او گفته ميشود در او باشد چه؟ فرمود: بدان كه اگر آنچه در او هست را بگويي غيبتش را كرده‌اي و اگر آنچه در او نيست را بگويي، به او تهمت زده‌اي. [بحار الانوار، ج ۷۴، ص ۹۱.]
[2] غرر الحكم و درر الكلم، ج ۱، ص ۱۶۵.
[3] الإمامُ الحسينُ (ع) ـ لِرجُلٍ اغتابَ عِندَهُ رجُلاً ـ : يا هذا، كُفَّ عنِ الغِيبَةِ؛ فإنّها إدامُ كِلابِ النارِ.
امام حسين (ع) ـ به مردى كه در حضور ايشان از ديگرى غيبت كرد ـ فرمود : اى مرد! دست از غيبت بردار؛ زيرا غيبت خورش سگهاى دوزخ است. [تحف العقول : ۲۴۵.]
[4] عَنِ الصّادِقِ عليه السلام قالَ: … أوحَى اللّه ُ تَعالى عَزَّوَجَلَّ إلى مُوسَى بنِ عِمران عليه السلام: المُغتابُ إن تابَ فَهُوَ آخِرُ مَن يَدخُلُ الجَّنَةَ وَإنْ لَم يَتُب فَهُوَ أوَّلُ مَنْ يَدخُلُ النّارَ.
امام صادق (ع) فرمود: … خداوند بزرگ به موسى وحى مى‌فرمود: غيبت كننده اگر توبه كند آخرين كسى است كه وارد بهشت مى شود، و اگر توبه نكند نخستين كسى است كه وارد آتش مى گردد. [ بحارالانوار 75: 257 ح 48.]