ماجرای ساخت مسجد قبا

مسجد قبا اولین مسجد اسلام است که در صدر اسلام توسط پیامبر اکرم (ص) ساخته شده است. اما ماجرای ساخت مسجد قبا چیست؟ این موضوعی است که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت. نکات جالبی در اینجا مطرح خواهد شد از جمله:

• قبا کجاست؟
• علت ساخت مسجد قبا؟
• انتظار پیامبر اکرم برای رسیدن امیرالمومنین علی (ع)
• استقبال ویژه از امیرالمومنین (ع)

ابتدا چکیده مطالب را مشاهده فرمایید:

توقف در قبا

در جریان هجرت پیامبر (ص) به مدینه چون مردم یثرب می‌دانستند که پیامبر خدا (ص) به‌زودی به شهر آن‌ها هجرت خواهد نمود؛ بدین‌خاطر بسیاری از بزرگان شهر به جنوب یثرب آمده بودند و در روستای قبا انتظار ورود آن حضرت را می‌کشیدند تا آن بزرگوار را تا شهر همراهی کنند. روستای قبا همان مکانی است که مسجد قبا در آن احداث شد.

سرانجام انتظار آنان به سر آمد و مردم آن حضرت را دیدند و به استقبال ایشان رفتند.

البته برای آشنایی با انگیزه‌های هجرت پیامبر (ص) می‌توانید به مقاله «هجرت پیامبر اکرم (ص) به مدینه» مراجعه فرمایید.

در انتظار علی (ع)

رسول خدا (ص) در قبا فرود آمد، ولی حاضر نشد که به‌سوی شهر حرکت کند. ایشان فرمود:

در برخی نقل‌ها آمده که ابوبکر به پیامبر (ص) عرض کرد: «شاید علی را کشته باشند، شاید به این زودی‌ها نیاید؛ بزرگان مدینه در انتظار شما هستند».

پیامبر خدا (ص) فرمود:

ساخت مسجد قبا

در طول مدتی که آن حضرت در قبا منتظر رسیدن امیرالمؤمنین (ع) بود، مردم را امر کرد که مسجدی در آنجا بنا کنند و مردم هم در این مدت، مسجد قبا را ساختند.

باید توجه داشت که علت توقف پیامبر خدا (ص) ساختن مسجد قبا نبود، بلکه ایشان به‌صراحت فرموده بود: «من بدون علی (ع) وارد مدینه نخواهم شد». چون این انتظار چند روزی به طول می‌انجامید، آن حضرت از فرصت استفاده کرد و کاری ارزشمند انجام داد و اولین مسجد را در اسلام بنا نمود.

ناگفته نماند که امیرالمؤمنین (ع) در این مسیر تنها نبود. آن حضرت از جانب رسول خدا (ص) مأمور بود که «فَواطِم» یعنی فاطمۀ زهرا (س) و مادر خود، فاطمه بنت اسد و دخترعمویش، فاطمه دختر زبیربن‌عبدالمطلب را با خود به مدینه بیاورد. همچنین پیامبر (ص) به ایشان فرموده بود که سه روز در مکه اعلام کند که هر کس امانتی نزد پیامبر (ص) دارد بیاید و آن را بگیرد.

وقتی امیرالمؤمنین (ع) امانت‌های مردم را به آن‌ها بازگرداند، فواطم را سوار بر مرکب کرد و به‌سوی یثرب به راه افتاد. ایشان برای رهایی از تعقیب دشمنان، روزها پنهان می‌شد و شب‌ها حرکت می‌کرد. آن بانوان سواره بودند و امیر مؤمنان (ع) مسیر بین مکه تا یثرب را پیاده و با شتاب طی می‌کرد؛ مسیری که تقریباً پانصد کیلومتر است؛ ازاین‌رو همین که به نزدیک قبا رسید و یقین پیدا کرد که پیامبر (ص) در این‌جاست، از پا افتاد و دیگر قادر به حرکت نبود.

استقبال پیامبر (ص) از امیرالمومنین (ع)

پس از ساخت مسجد قبا به پیامبر (ص) خبر رسید که علی (ع) آمده است. آن حضرت بسیار خوشنود شد و فرمود: «پس کجا است؟ چرا او را نمی‌بینم؟». گفتند: «علی (ع) قادر به حرکت نیست».

رسول خدا (ص) خود به استقبال امیر مؤمنان (ع) رفت و پاهای آن حضرت را مجروح دید و از این امر متأثر شد و گریست و دستی به پاهای آن حضرت کشید. امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «بعد از آنکه رسول خدا (ص) بر پاهایم دست کشید، هرگز در پاهای خود دردی احساس نکردم».

حرکت به سوی مدینه پس از ساخت مسجد قبا

وقتی امیرالمؤمنین (ع) به پیامبر خدا (ص) ملحق شد، آن حضرت همراه با بزرگان اوس و خزرج به‌سوی مدینه حرکت کردند. بین قبا و مدینه روستایی بود به نام «سنح». وقتی رسول خدا (ص) و همراهان، به آن منطقه رسیدند، ابوبکر عرض کرد: «من در مدینه کسی را ندارم، ولی در این روستا دوستی دارم که اگر اجازه دهید نزد او مقیم شوم». پیامبر خدا (ص) نیز به او اجازه داد.

 بنابراین در دوران پس از هجرت، زندگی ابوبکر در آن روستا بود. منابع اهل‌سنت می‌گویند چون ابوبکر بیشتر در آنجا حضور داشت، بهرۀ او از محضر رسول خدا (ص) اندک بود؛ لذا روایت چندانی از پیامبر (ص) نقل نکرده است. البته پس از مدتی، وقتی مسجدالنبی در مدینه ساخته شد، خانه‌ای در کنار مسجد بنا کرد. تا وقتی که برای نمازهای جمعه یا فرمان‌های آماده باش به مدینه می‌آید، پایگاهی برای خود داشته باشد.

 در آن زمان عده‌ای از اصحاب، در کنار مسجدالنبی خانه داشتند و دری از خانه‌شان به داخل مسجد باز می‌شد. پس از مدتی خدای متعال فرمان داد که همۀ این درها بسته شود و تنها درب خانۀ علی (ع) می‌تواند به داخل مسجد باز بماند.

---

[1]. کافی، ج8، ص338.