مدرسه خوب و نقش آن در تربیت

مدرسه یک بازوی تربیتی برای خانواده است. والدین با انتخاب یک مدرسه خوب و تعامل مناسب با آن می‌توانند در تربیت و رشد فرزندانشان تاثیرات بیشتری داشته باشند. در این مقاله ضمن بیان اهمیت انتخاب مدرسه مناسب برای فرزندان به بررسی ویژگیهای مدرسه خوب می‌پردازیم. برخی عناوین مطرح شده در این مقاله عبارتند از:

• مدرسه خوب
• مدرسه، بازوی تربیتی
• ویژگی‌های مدرسه خوب
  • معلم خوب
  • هم‌سالان خوب
  • برنامه خوب
• اهمیت انتخاب مدرسه خوب
• مطالبه کیفیت مطلوب از مدرسه
• نکاتی در تاثیر مدرسه خوب

مدرسه خوب کمک به رشد خانواده

ما در عصر و زمانی زندگی می‌کنیم که نیازمند به محیط‌ها و مکان‌های مکملی برای رشد و تعالی فرزندانمان هستیم. این محیط‌ها و مکان‌ها می‌توانند محیط‌ها و مکان‌های متعددی باشند. گاهی اوقات رسمی، گاهی اوقات غیررسمی یک موقعی ما فرزندمان را همراه خودمان به مساجد می‌بریم تأثیرات خود را روی فرزند ما می‌گذارد ولی از یک سنینی نیازمند است که فرزند به یک محیط‌های آموزشی و تربیتی رسمی به نام مدرسه برود و مدت زمانی از روز را آنجا سپری کند. درس بخواند، با معلمش ارتباط داشته باشد، با گروه‌های هم‌سان خودش ارتباط داشته باشد.

 لذا این‌که ما بتوانیم به این موضوع با یک نگاه عمیق و دقیقی به عنوان یک بازوی تربیتی توجه بکنیم، شاید خیلی بتواند یاری رسان باشد برای ما والدین. لذا من در ذیل این موضوع مدرسه خوب می‌خواهم چند نکته را خدمت شما عرض بکنم.

مدرسه بازوی تربیتی

اولین نکته، این است که فرزندان ما حتی اگر مدرسه بروند، مهم‌ترین محیط تربیتی، هنوز خانه و خانواده است. چون می‌دانید که فرزندان ما مدت طولانی را در طول زندگی‌شان در محیط‌های آموزشی نیستند یعنی باز بیش‌ترین زمان را در اختیار خانواده هستند. من اگر اجازه بفرمایید یکی دو تا آمار را اینجا بدهم. این‌ها می‌تواند کمک کند و اینکه بنده می‌گویم مدرسه، بازوست نه محوریت، در تربیت این آمارها می‌تواند به ما کمک کند.

ببینید یک کودک وقتی به دنیا می‌آید تا حدود سن هفت سالگی که می‌خواهد مدرسه برود، اگر روزی دوازده ساعت بیدار باشد، حدود سی هزار ساعت در اختیار خانواده است یعنی در اختیار مادر است در محیط خانه است ولی شاید شما باورتان نشود یک دانش آموز از اول ابتدائی تا سال دیپلم، یعنی در این دوازده سال، شاید حدود ده هزار ساعت مدرسه می‌رود؛ یعنی یک سوم آن هفت سال اول زندگیش که در اختیار مادر هست.

 پس ببینید هنوز که هنوز است محیط خانه یک محیط ویژه‌ای برای تربیت است یعنی حتی اگر فرزندانمان مدرسه می‌روند، ما نباید مدرسه را به عنوان محوریت قرار بدهیم و خودمان فقط پادویی بچه را بکنیم. نه بدانیم که حتما ما آنجا هم نقش پررنگی داریم و حتما نقش تربیتی را داریم.

 یک آمار دوم را هم بدهم برای این که یک مقداری ملموس‌تر بشود. ببینید یک دانش آموز در مقطع ابتدائی موظفی‌اش در طول سال این است که حدود هشت صد و پنجاه ساعت مدرسه می‌رود. اگر سال را ما سیصد و شصت و پنج روز بدانیم، میانگین حدود مثلا دو ساعت و پانزده دقیقه می‌شود؛ چه بسا کمتر. در طول روز این دانش آموز مدرسه می‌رود یعنی هنوز که هنوز است بیش از بیست و یک ساعت در طول روز در اختیار خانواده است، به طور میانگین در طول سال.

پس ببینید این زمان زیادی است که دانش آموز و فرزند ما در اختیار ما است و ما باید هنوز که هنوز است خودمان را مسئول تربیت بدانیم و مدرسه را به عنوان یک بازو انتخاب بکنیم و نگاه بازویی داشته باشیم هرچند بنده اینجا باید این نکته را بگویم؛ گاهی اوقات ممکن است که ما محور باشیم و ممکن است ماها وقت زیادی را برای فرزندمان بگذاریم ولی گاهی اوقات وقت‌های کوتاه می‌تواند تأثیرات عمیقی به صورت مستقیم یا منفی هم روی فرزندمان بگذارد.

 یعنی شما فکر نکنید که حالا مثلا اگر فرزندمان روزی چهار ساعت مدرسه می‌رود، پنج ساعت مدرسه می‌رود، شش ساعت مدرسه می‌رود، بقیه‌اش را در خانه است به قول ما در مدرسه هر اتفاقی می‌افتد، فرزند ما هیچ تأثیری نخواهد گرفت. نه گاهی اوقات ممکن است شما از درب منزل تا یک فروشگاهی این فرزندانتان را پانزده دقیقه مثلا پیاده می‌خواهید ببرید و برگردانید. ممکن است در همین پانزده دقیقه اتفاقاتی بیافتد که تا پایان عمر در ذهن فرزند ما باقی بماند.

 برای همین درست است که مدرسه به عنوان یک فضای مکمل و بازو محسوب می‌شود ولی در عین حال، موضوع پراهمیتی است که ما بتوانیم بر اساس یک سری ویژگی‌ها و پارامترهایی که بتواند مدرسه حائز شود، به دست بیاورد آن را انتخاب بکنیم و فرزندمان را به آن محیط بسپاریم که إن شاء الله می‌خواهم این ویژگی‌ها را برایتان در قالب چند نکته بشمارم و هر کدام را توضیحاتی را هم برایش داریم که خدمتتان تقدیم خواهم کرد.

ویژگی‌های مدرسه خوب

همان طوری که گفته شد، مدرسه به عنوان یک محیط مکمل ولی محیطی که می‌تواند تأثیرات عمیقی را هم روی فرزندان ما بگذارد، باید مورد توجه قرار بگیرد و یک سری ویژگی‌هایی را ما برای انتخاب مدرسه خوب باید لحاظ کنیم.

۱. معلم خوب

اولین نکته که باید لحاظ شود، این است که مربی که قرار است نقش مربی‌گری و معلمی را برای فرزند ما ایفا کند، معلم خوبی باشد.

شاخصه‌های معلم خوب

حالا وقتی می‌گوییم معلم خوب، بالاخره ملاک‌ها و شاخصه‌های زیادی در نظر است که من به چند تا از آن‌ها اشاره می‌کنم:

اول اینکه متدین باشد. دوم اینکه با اخلاق باشد. سوم اینکه دلسوز باشد. چهارم اینکه در فن خودش متخصص باشد. پنجم اینکه دانش آموزی را و دانش آموزان را دوست بدارد و به کار تعلیم و تربیت عشق بورزد.

ما حداقل این پنج ویژگی را در معلم فرزندمان باید بشناسیم، ببینیم او دارد؟ برخی از والدین می‌پرسند که خوب حالا ما معلمی را که نمی‌شناسیم اصلا نمی‌گویند این معلم‌ها یا معلم فرزند ما هست یا نه؟ چطور می‌توانیم این‌ها و این ملاک‌ها را به دست بیاوریم. من معمولا یک توضیح کلی را می‌دهم می‌گویم حتما با مدیر مدرسه یک نشستی داشته باشید. معمولا معلم‌ها در یک سری از مدارس ثابت هستند.

 حتما از اولیاء دیگر بپرسید از خانواده‌های دیگر بپرسید که مثلا بالاخره این معلم‌هایی که در این مدرسه هستند، چگونه هستند، چطور هستند؛ یعنی کار نشد ندارد، یعنی اگر ما بخواهیم بالاخره ته و توی یک قضیه ای را دربیاوریم به یک نتیجه ای برسیم، حتما می‌توانیم؛ و لذا این که داریم؛ خواستن توانستن است، اینجا مصادیق حقیقی خودش را می‌تواند پیدا کند و نشان بدهد. پس اولین شاخصه، معلم خوب است.

۲. همسالان خوب

 نکته دوم، گروه همسال؛ یعنی بالاخره ما فرزندمان را الان می‌خواهیم بفرستیم داخل کلاس درسی که با دانش آموزان دیگر قرار است نشست و برخاست داشته باشد. این گروهی که کنار او قرار می‌گیرند، حتماً باید گروه خوبی باشند، گروه همسالان خوبی باشند، ویژگی‌های خوبی داشته باشند. حالا در این گروه همسالان این چند نکته شاید به آن توجه بشود، خوب باشد.

‌ویژگی‌های همسالان خوب

اولاً این‌که، بچه‌ها، بچه‌های بی‌ادبی نباشند. نکته دوم، این است که خانواده‌دار باشند، خانواده‌های خوبی داشته باشند. نکته سومی که باید به آن توجه بشود این است که از لحاظ رفتاری، از لحاظ خلق و خو، حتماً دانش آموزان طیفشان یک دانش آموزان همسان و همگنی باشد. این‌ها می‌تواند روی فرزند ما إن شاء الله تأثیر مثبتی را بگذارد، اثرات خوبی را روی فرزندان ما بگذارد.

۳. برنامه خوب

اما نکته سومی که باید به آن توجه بکنیم؛ برنامه خوب است؛ یعنی یک مدرسه وقتی حائز خوب بودن می‌شود؛ ما می‌توانیم بگوییم آن مدرسه به عنوان یک بازو و مکمل مناسب محسوب می‌شود که برنامه‌های خوبی هم داشته باشد.

 برنامه خوب، یعنی چی؟ می‌گوییم برنامه خوب به آن مجموعه‌ای از برنامه‌ها گفته می‌شود که بتواند همه نیازهای فرزند ما را پوشش بدهد و در عین حال برآیند پوشش دادن این نیازها فرزندمان را رو به رشد هم جلو ببرد. یعنی پایان این سال، ما ببینیم از لحاظ علمی قوی شده است. از لحاظ تربیتی بچه مؤدب و خوب و بااخلاقی شده است. از لحاظ رفتاری و مهارتی، توانمندی‌های جدیدی و روبه جلو و مثبتی را کسب کرده است.

 پس باید برآیندی را که به دست می‌آوریم؛ یک برآیند رو به رشد و رو به جلو باشد؛ یعنی دانش آموز و فرزند ما در آن مجموعه، هم از لحاظ علمی، هم از لحاظ تربیتی و هم از لحاظ مهارتی رشد کرده باشد. این مجموعه که حائز این شرایط باشد، می‌تواند یک برنامه خوبی را برای فرزند ما طراحی بکند.

 نباید بچه‌ها تک بُعدی رشد بکنند. ممکن است در یک مدرسه‌ای تمام تلاش و برنامه ریزی برای مباحث علمی فقط، روی تربیت یا مهارت یا توانمندی‌ها خیلی کار نمی‌کنند. ممکن است از لحاظ علمی قوی باشد ولی از لحاظ اخلاقی و رفتاری رشدی نکرده باشد. یا از لحاظ مهارتی رشدی نکرده باشد. ولی پایان سال تحصیلی ما ببینیم اگر فرزندمان مثلا روی نقطه آ بوده، الان آمده روی نقطه ب؛ یعنی رشد کرده و بالاتر آمده است. این برنامه، برنامه مناسبی است.

پس ببینید، وقتی ما می‌گوییم یک مدرسه خوب را باید برای فرزندمان انتخاب بکنیم، این سه تا شاخصه و این سه تا نکته مهم باید حتما روی آن لحاظ بشود. یک، معلم خوب. دوم، گروه همسالان مناسب و سوم، برنامه مناسب. این سه تا وقتی دست به دست همدیگر بدهند، می‌تواند إن شاء الله آن مدرسه خوب را برای فرزندان ما شکل بدهد.

اهمیت انتخاب مدرسه خوب

حالا بعد از این که شرایط یک مدرسه خوب را گفتیم؛ شاخصه‌هایش را بیان کردیم. سه شاخصه مهم برای یک مدرسه خوب بیان شد، یک پرسش در ذهن شکل می‌گیرد که حالا مثلا ما ممکن است اطرافمان یک هم چون مدرسه‌ای با این سه ویژگی نباشد. آیا فرزندمان را ببریم یک محله بالاتر، یک محله پایین‌تر؟ کجا ببریم؟

می‌گوییم: موضوع تربیت در سیستم آموزشی موضوع بسیار مهمی است و لذا نباید اغماض بکنیم، چشم پوشی بکنیم؛ یعنی حالا که ما آن را یک بازوی خوب می‌توانیم برای فرزندمان لحاظ بکنیم، باید حتما این بازوی خوب ما آن شرایط خوب را هم داشته باشد لذا باید بگردیم؛ یعنی این گونه نیست که گاهی اوقات ما کوتاه بیاییم بگوییم خوب، حالا نشد، همین مدرسه را برود. بعد برویم ببینیم نه معلمش خوب است نه برنامه‌اش خوب است و نه گروه همسالش خوب است، این سرنوشت فرزند ما را ممکن است تحت تأثیر قرار دهد.

 ببینید، توجه بکنیم در تربیت اگر رشد به عنوان یک شاخصه برای ما مطرح است، برای این که فرزند ما رشد بکند، گاهی اوقات آدم باید بها بدهد. این بها گاهی اوقات وقت گذاشتن است گاهی اوقات حتی پول دادن است یعنی باید این هزینه را ما برای فرزندمان گاهی اوقات قائل بشویم. برای او داشته باشیم که حتما این اتفاق بیافتد.

مطالبه کیفیت مطلوب از مدرسه

گاهی اوقات مطالبه گری هم می‌تواند کمک بکند؛ مثلا ممکن است ما نمی‌خواهیم فرزندمان را یک مدرسه غیردولتی ببریم که سالانه پول زیادی را برای تحصیلش هزینه بکنیم. ولی می‌توانیم مطالبه گری بکنیم. مطالبه گری یعنی چه؟ یعنی از همان مدرسه‌ای که در محدوده زندگی مان هست بخواهیم، بخواهیم که حتما معلمین خوب یا حتما توجه به برنامه‌های خوب را داشته باشند، حتما لحاظ بکنند مراقبت از دانش آموزان را که دانش آموزان هر کلامی هر رفتاری را در محیط مدرسه به کار نبندند.

 ما این تجربه را در دنیا هم داریم. در برخی از نقاط دنیا آمدند مدیریت مجموعه‌ها را به خانواده‌ها واسپاری کردند و خانواده‌ها آمدند پای کار. می‌بینیم که آن‌جا مجموعه‌ای بودند که بالاخره از آن جهات و آن شاخصه‌هایی که مد نظر افراد آن منطقه و محله بود، حائز شد و رشد پیدا کرد و آن شاخصه‌ها را کسب کرد.

 گاهی اوقات ما هم همین کار را بکنیم یعنی مطالبه گری بکنیم. نه این که قانع باشیم همین است که هست. نه گاهی اوقات وضعیت موجود را می‌توان به سمت وضعیت مطلوب تغییر داد و حرکت داد. هر چند به آن نقطه مطلوب ممکن است گاهی اوقات ما دست پیدا نکنیم ولی می‌توانیم به سمت آن نقطه مطلوب حرکت بکنیم.

 لذا حتماً ما این را توجه داشته باشیم سیستم آموزشی و تربیتی در کنار خانواده قرار است یک بازویی باشد و بایستی حتماً این سیستم آموزشی و تربیتی آن گونه باشد که بتواند زمینه کمک کاری به والدین را فراهم بیاورد؛ یعنی والدین وقتی فرزندشان را با یک فطرت پاکی فرستادند مدرسه، خیالشان راحت باشد که این فطرت فرزندشان إن شاء الله آسیبی نبیند.

نکات پایانی در تاثیر مدرسه خوب

من حالا این را با عرض شرمندگی بیان کنم؛ گاهی اوقات این وضعیت را آدم می‌بیند که گاهی اوقات ما والدین بی‌دقتی می‌کنیم، گاهی اوقات خود سیستم آموزشی بی‌دقتی می‌کند، بچه‌های با فطرت خوب و پاک را تحویل می‌دهیم گاهی اوقات می‌بینیم آسیب دیده تحویل می‌گیریم. چرا؟ چون آن دقت و توجه لازم در مجموعه انجام نشده است.

 لذا ما مطالبه گری بکنیم و بخواهیم که حتماً این فرزندی را که در اختیار شما به عنوان مدیر مدرسه، معاون مدرسه، معلم مدرسه، قرار می‌دهیم حتماً باید آن ویژگی‌های لازم را داشته باشند. دقت‌های لازم را داشته باشید که فرزند من در محیطی که در اختیار شما هست، آن آسیب را نبیند.

اما نکته آخر را هم اینجا بیان کنم مدرسه مطلوب مدرسه‌ای است که علاوه بر آن سه رکنی که عرض کردیم؛ معلم، دانش آموز و برنامه، باید خوب باشد، باید ویژگی‌های لازم را داشته باشد، باید یک هماهنگی هم بین مدرسه و خانواده شکل بگیرد؛ و این تجربه نشان می‌دهد که هرچه خانواده و مدرسه هماهنگ تر عمل بکنند، خروجی آن سیستم که آن تعلیم و تربیت فرزندان ما خواهد بود، بهتر است.

 لذا ما این هماهنگی را حتما ایجاد بکنیم، حتما ارتباط گیری بکنیم، حتماً با معلم فرزندمان ارتباط داشته باشیم که بتوانیم آن رصد را داشته باشیم و آن خواسته‌هایمان را بالاخره به معلم بگوییم و اگر احیاناً کاری از دست ما هم بر می‌آید از معلم بشنویم و در این زمینه إن شاء الله حرکت رو به رشدی را برای فرزندانمان طراحی بکنیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین سید علیرضا تراشیون