راه‌های رسیدن به حضور قلب در نماز

خیلی از ما درگیر این مشکل هستیم که وقتی نماز می‌خوانیم توجه و حضور قلب نداریم. گاهی می‌بینیم که نمازهایمان تکرار یک سری الفاظ بدون توجه به معانی آن است. قطعا همه ما دوست داریم نمازی با حضور قلب بخوانیم. دراین‌باره سوالاتی به ذهن می‌رسد:

• بهترین راه برای حضور قلب پیدا کردن در نماز چیست؟
• در روایات اسلامی برای حضور قلب چه توصیه‌ای شده است؟
• برای این که در نماز توجه داشته باشیم چه مراحلی را باید طی کنیم؟
• راه‌های ساده و آسان برای حضور قلب پیدا کردن چیست؟

پاسخ این سوالات را از زبان دکتر میرباقری دریافت خواهید کرد. در این مقاله ویدیوها و متن پاسخ استاد را مشاهده می‌فرمایید.

ویدیو: قدم اول برای حضور قلب در نماز

بهترین راه برای حضور قلب در نماز

در یک سری روایات به ما گفتند که: «صَلِّ صَلاةَ مُوَدِّعٍ»[1] یعنی وقتی نماز ‌می‌خوانی جوری نماز بخوان که انگار داری با نماز وداع ‌می‌کنی. یعنی مثل این‌که آخرین نماز ما است. آدم اگر واقعا این حس را به خودش بدهد، نمازش متفاوت می‌شود. این بازیگرها خودشان ‌می‌گویند که ما گاهی ‌می‌خواهیم یک نقشی را بازی کنیم، مدتی متمرکز ‌می‌شویم و حس به خودمان ‌می‌دهیم و این باعث می‌شود که واقعا موقعی که بازی ‌می‌کنیم آن حس را داریم و آن حس واقعی است.

اگر در بازیگری ‌می‌شود این کار را کرد آیا در نماز نمی‌شود انسان این حس را به خودش بدهد؟ من یک روزی باید از این دنیا بروم شاید آن روز امروز بود. اگر این‌طور است پس من در نماز کجا هستم؟ آیا دیگر آدم به فکر دنیا می‌افتد؟ این برای حضور قلب در نماز و خشوع در نماز خیلی اجرائی و موثر است. خدایا از این دنیا دارم می‌روم فکر می‌کردم کلی وقت دارم حالا امروز یک‌دفعه به من گفتند که باید بروی؛ درحالی‌که من چیزی در دستم نیست. می‌خواهم به سراغ تو بیایم. خدایا چطوری می‌خواهی من را تحویل بگیری؟

این حالت خشوع است. یک افتادگی در انسان بوجود می‌آید. من با چه رویی با چی نزد خدا می‌روم؟ فکر می‌کردم حالا خیلی وقت دارم. می‌روم بعدا سر فرصت برای آخرت ذخیره می‌کنم. یک‌دفعه گفتند عمر تو تمام شده! گاهی پیش می‌آید دیگر. گاهی این اتفاقات می‌افتد. آدم این فکرها را بکند که موقع نماز، آخرین نماز است؛ دیگر من می‌خواهم به چه چیزی فکر بکنم؟

با این تمرین یک مقداری انسان خود را به محضر پروردگار بیاورد. درباره نماز، در قرآن آمده: «أَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي»[2] نماز را به یاد من برپابدار. نه این‌که وقتی نماز می‌خواند عجله دارد که نمازش زودتر تمام بشود و به یک کار دنیایی برسد.

ویدیو: مراحل حضور قلب پیدا کردن در نماز

مراحل حضور قلب در نماز

برای اینکه در نماز حضور قلب داشته باشیم چند کار را انجام می‌دهیم إنشاءالله اثر خوبی دارد:

۱. برای نماز وقت بگذاریم

اول این‌که برای نماز وقت بگذاریم به این معنا که توصیه کردند بزرگان به ما که کمی قبل از شروع نماز در جایگاه نماز یا سجاده بنشینید و برای نماز آماده بشوید. که خود آدم دلش از دنیا از اموری که با آن سر و کار دارد فارغ بشود بعد به نماز بایستیم

۲. اذان و اقامه گفتن

دوم این‌که حداقل اقامه را قبل از نماز با دقت بگوییم. مقدمه نماز را انجام دهیم. حالا اگر هم اذان نگفتیم،‌ اذان را در اول وقت می‌گویند، اما اقامه را با دقت بگوییم.

۳. توجه به معانی الفاظ در نماز

سوم این‌که به الفاظی که می‌گوییم توجه کنیم. به معانی همین الفاظی که داریم می‌گوییم. مثلا «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ» که می‌گوییم این را واقعا بگوییم. قلبا هم به خدا بگوییم من تو را می‌پرستم. ما این عبارات را واجب است در نماز بخوانیم اما مانعی ندارد نیت کنیم که با خدا هم حرف بزنیم. مراجع تقلید نوعا این‌گونه فتوا داده‌اند.

۴. آرامش در نماز

نکته بعد این‌که اگر بتوانیم ذکر رکوع و ذکر سجده را سه بار بگوییم. این در آرامش به انسان خیلی کمک می‌کند، که در نماز باشیم.

۵. تسبیح خداوند با همه موجودات عالم

و نکته بعد سفارش یکی از بزرگان است به این‌که وقتی ما نماز می‌خوانیم، توجه داشته باشیم که همه عالم دارند خدا را تسبیح می‌کنند. اول این‌که ما هم با همه بدن تسبیح کنیم نه فقط با زبان. زبان به اصطلاح گویای همه اعضا است. دوم این‌که با همه عالم تسبیح بگوییم. یعنی توجه داشته باشیم که داریم با همه عالم تسبیح می‌گوییم. این تجربه شخصی بنده است و آثارش خیلی خوب است. یعنی وقتی می‌گوییم «سُبْحانَ رَبِّی الأعْلَی وَبِحَمْدِهِ»، حسمان این باشد که همه عالم دارند می‌گویند «سُبْحانَ رَبِّی الأعْلَی وَبِحَمْدِهِ» و ما هم داریم می‌گوییم. با همه موجودات عالم تسبیح بگوییم.

۶. طلب کمک از خداوند

همچنین خیلی از خدا کمک بخواهیم. اول نماز از شر شیطان به خدا پناه ببریم. در آغاز نماز مستحب است که «أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ اٌلشَیطَانِ اٌلرَّجیمِ» بگوییم. مراقبت‌های اینچنینی به ما کمک خواهد کرد.

۷. محل نماز را زود ترک نکنیم

بعد از نماز محل نماز را زود ترک نکنیم. اگر بدانم که من بعد از نماز دو دقیقه می‌نشینم، بنابراین عجله من در تمام شدن نماز کم می‌شود.  

---

[1] رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : صَلِّ صَلاةَ مُوَدِّعٍ؛ فإنّ فيها الوُصلَةَ و القُربى. [بحار الأنوار : 78/200/28]

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: آن‌چنان نماز بخوان كه گويى آخرين نماز عمر تو است؛ زيرا چنين نمازى موجب رسيدن و نزديك شدن به خدا است.

[2] سوره طه، آیه ۱۴.