اهمیت کتابخوانی در نگاه مقام معظم رهبری
فهرست مطالب این مقاله را ببینید
در نگاه مقام معظم رهبری کتاب و کتابخوانی از اهمیت فراوانی برخوردار است و باید یکی از ارکان زندگی خانواده‌ها و جامعه اسلامی باشد. ایشان درباره اهمیت کتاب می‌فرمایند: «در اهمیت عنصر کتاب برای تکامل جامعه انسانی، همین بس که تمامی ادیان آسمانی و رجال بزرگ تاریخ بشری، از طریق کتاب جاودانه مانده‌اند و روابط فرهنگی جامعه بشری نیز از پوشش کتاب و مبادلات فرهنگی تقویت شده است.»
اما وضعیت کتابخوانی در کشور ما مطلوب نیست و بارها مقام معظم رهبری ناراحتی خود را از این مسأله ابراز نموده‌اند. بسیاری از افراد در جامعه دنبال کننده منویات مقام معظم رهبری هستند. اگر واقعا اندوه ایشان از وضع مطالعه برای این افراد مهم است باید تغییری در شیوه مطالعه خود ایجاد کنند. در این مقاله ابتدا به بیان برخی از فرمایشات مقام معظم رهبری درباره اهمیت کتابخوانی می‌پردازیم سپس سیره عملی ایشان در مطالعه کتاب را بررسی می‌کنیم؛ سیره‌ای که می‌تواند یک الگوی عملی خوب برای ما باشد.
بیانات مقام معظم رهبری درباره اهمیت کتابخوانی
در نگاه مقام معظم رهبری وضع کتابخوانی در کشور مطلوب نیست. برای روشن شدن موضوع به برخی از فرمایشات ایشان مراجعه می‌کنیم:
«من هر زمانی که به یاد کتاب و وضع کتاب در جامعه خودمان میافتم، قلباً غمگین و متاسف میشوم. این به خاطر آن است که در کشور ما به هر دلیلی که شما نگاه کنید، باید کتاب اقلاً ده برابر این میزان، رواج و توسعه و حضور داشته باشد. اگر به دلیل پرچمداری تفکر اسلامی و حاکمیت اسلام به حساب بیاورید، این معنا صدق می‌کند، چون اسلام به کتاب خواندن و نوشتن، خیلی اهمیت میدهد. اگر هر منصفی به بیانات نبی مکرم اسلام (ص) و ائمه (ع) و پیشوایان اسلام نگاه کند و ببیند که اینها در چه زمانی به کتاب و کتابخوانی دعوت میکردند و فرا میخواندند، همه افسانهها از ذهنش شسته خواهد شد و خواهد فهمید که دشمنان اسلام جز این نداشتند که افسانههای کتابسوزی و کتاب‌ستیزی را برسر زبان‌ها بیندازند، چون اسلام پرچمدار کتابخوانی است.»
رهبری در دیدار با اعضاى گروه اجتماعى صداى جمهورى اسلامى درباره اهمیت کتابخوانی چنین فرمودند:
«ملت ما مطالعه کردن را اصلاً جزو کارهاى بشرى نمى‌دانند! مثل خوراک و ورزش و دیگر چیزهایى که جزو کارهاى معمول انسان است، مطالعه اصلاً جزو این چیزها نیست! آدم باید عنوان دیگرى داشته باشد -یا باید شب امتحانش باشد؛ یا باید معلم در مدرسه از آدم بخواهد؛ یا باید یک دانشمند باشد؛ یا باید بخواهد در جایى سخنرانى کند- تا موجب شود که مطالعه کند! این چه‌قدر خسارت است!؟ واقعاً خدا مى‌داند من وقتى یادم مى‌آید -و این چیزى است که تقریباً هیچ‌وقت از یادم نمى‌رود- که مردم ما مطالعه کردن را بلد نیستند؛ به قلب من فشار مى‌آید! از این بابت، ما چقدر داریم هر ساعت خسارت مى‌بینیم!؟ واقعاً این به عهده چه کسى است؟ در حال حاضر این‌طور است که بنده یا یک نفر مثل بنده، سالى یک‌بار به نمایشگاه کتاب برود و یک کلمه راجع به مطالعه بگوید؛ آن‌هم به شرطى که دست یک گزارشگر خاص نیفتد. این‌که نمى‌شود!» [1]
همچنین در بازدید از نمایشگاه کتاب در سال ۷۴ درباره اهمیت کتابخوانی و لزوم انس بیشتر با کتاب چنین فرمودند:
«من مى‌بینم که متأسفانه کتاب در جامعه ما آن مقدار که شأن این جامعه اقتضا مى‌کند رواج ندارد. اگر ما یک جامعه بى‌فرهنگ و تاریخ بودیم؛ جامعه‌اى بودیم که گذشته و کسان فرهنگى با معرفت و برجسته‌اى ندارد؛ انسان‌هاى با استعداد و فهیم و داراى بینش و طرز فکر بالا ندارد -مثل بعضى از جوامع گوناگونى که در گوشه و کنار دنیا هستند- بى‌رغبتى به کتاب قابل توجیه بود. اما در جامعه ما با این همه انسان‌هاى فرهنگى، برجسته، والا، اساتید، مؤلفین، آشنایان با کتاب، شعرا، نویسندگان، علماى بزرگ، دانشگاهیان برجسته و عناصر فرهنگى و عالم، چرا باید انس با کتاب این‌طور باشد!؟ سابقه فرهنگى و تاریخى ما خیلى زیاد است. جامعه ما اساساً جامعه‌اى پخته و بالغ شده است. یک جامعه ابتدایى و بدوى نیست. مردم ما باید بیش از این با کتاب آشنا باشند.»[3]
رهبری معتقدند که جای کتاب را هیچ چیز نمی‌تواند پر کند:
«من فکر مى‌کنم اگر بتوانیم فرهنگ کتابخوانى را در کشور رایج کنیم و در کنار آن، تولید کتاب را هم خوب گسترش دهیم، بخش عمده‌اى از وظایف فرهنگى دولت جمهورى اسلامى بدین وسیله انجام خواهد گرفت… . کتاب، مقوله بسیار مهمى است. من البته به کارهاى هنرى و تصویرى، تلویزیون یا سینما یا از این قبیل مقولات، خیلى اعتقاد دارم. اما کتاب، نقش و جایگاه مخصوصى دارد. جای کتاب را هیچ چیزی پر نمی‌کند . کتاب را باید ترویج کرد،… مردم باید به کتابخوانی عادت کنند و کتاب وارد زندگی بشود. چندی پیش من دیدم که همین تلویزیون با بعضی از جوانان مصاحبه کرده بودند و پرسیده بودند که: آقا! شما کتاب می‌خوانید؟ پاسخ داده بودند که: نه، اصلا کتاب را جزو ضروریات زندگی نمی‌دانند.»[2]
در جای دیگر می‌فرمایند: «من اگر هر روز یک ساعت باید حرف بزنم و نتیجه‌اش این باشد که مردم کتابخوان بشوند، حاضرم روزی یک ساعت و نیم حرف بزنم!»[4]
اهمیت کتابخوانی در سیره مقام معظم رهبری
مقام معظم رهبری برای کتابخوانی اهمیت زیادی قائل هستند. به طوری که شخص ایشان یکی از کتابخوان‌های حرفه‌ای است. ایشان در طول شبانه‌روز حد‌اقل یک کتاب ۲۰۰ تا ۳۰۰ صفحه‌ای را مطالعه می‌کنند. یعنی به غیر از مطالعات علمی و واجب روزانه یک کتاب دیگر هم مطالعه می‌کنند.
مهارت تندخوانی
استفاده از مهارتهای تندخوانی به پیشرفت در روند مطالعه کمک بسزایی می‌کند. شاید بتوان گفت که رهبری يكي از تندخوانترين افراد ايران هستند و بر مطالعه کتاب مداومت دارند.
استفاده از زمانهاي آزاد
رهبری یک راهکار عملی برای مطالعه کتاب معرفی می‌کنند؛ مطالعه در بین راه یا در اتوبوس و مترو. ایشان می‌فرمایند:
«افرادی که کار روزانه دارند اداری، کاسب، روستایی، کشاورز و امثال اینها اگر مثال شب یا بین روز به خانه می‌آیند، بخشی از زمان را ولو نیم ساعت برای کتاب خواندن بگذارند، چقدر کتابها را در همین نیم ساعتها می‌شود خواند. بنده خودم دوره‌های بیست و چند جلدی کتابها را در همین فاصله‌های ده دقیقه، بیست دقیقه، یک ربع ساعت، خوانده‌ام! … شاید من از صدها جلد کتاب همین طور در این فاصله‌های کوتاه استفاده کرده باشم. بسیاری را هم می‌شناسم که این طور هستند… من یک دوره کتاب … هشت جلدی را … در اتوبوس مطالعه کردم! این بایستی یک سیره و سنت رایجی بین مردم ما بشود که کتاب را بخوانند و به بچه‌هایشان یاد بدهند. خانمها در خانه‌ها کتاب بخوانند و معلومات را فرابگیرند.»[5]
تسلط رهبری بر موضوعات مختلف
یکی دیگر از ویژگیهای رهبر معظم انقلاب، تسلط استثنايي ایشان در موضوعات مختلف است كه مرهون مطالعه در زمينه‌هاي مختلف و اهمیت به کتابخوانی است. حداد عادل درباره ایشان می‌گوید: «رهبری در هر موضوعی که مخاطب بحث داشته باشد، کتاب‌هایی را برای ارجاع به آن‌ها معرفی می‌کنند، که بسیاری از این کتابها در کتابخانه شخصی معظم‌له نیز موجود است.»[6]
انواع مطالعه
ایشان دو نوع مطالعه دارند. یک مطالعه روزانه دارند از قبيل مطالعه علمي، حوزوي، نظامي، سياسي و … که مطالعه علمی و دقیق است. یک مطالعه ایشان هم مطالعه پيش از خواب است، در این زمان ایشان به مطالعه‌های سبک می‌پردازند.
رهبری درباره مطالعه کتاب در خانه چنین می‌فرمایند: «در منزل خودِ من، همه افراد، بدون استثنا، هرشب در حال مطالعه خوابشان می‌برد. خود من هم همین‌طورم. نه این‌که حالا وسط مطالعه خوابم ببرد. مطالعه می‌کنم؛ تا خوابم می‌آید، کتاب را می‌گذارم و می‌خوابم. همه افراد خانه ما، وقتی می‌خواهند بخوابند حتماً یک کتاب کنار دستشان است. من فکر می‌کنم که همه خانواده‌های ایرانی باید این‌گونه باشند. توقّع من این است.»[7]
خلاصه نویسی
رهبری هر كتاب را در يك صفحه خلاصه می‌کنند و تقریض هم می‌نویسند. یکی از عادت‌های کتابخوانی ایشان این است که با اتمام مطالعه کتاب، نظر خود را در حد یک صفحه درباره کتاب نوشته آن را به‌همراه کتاب در قفسه کتابخانه قرار می‌دهند، به‌گونه‌ای که برای خواننده آگاهی از نظر ایشان درباره کتاب به‌سرعت با خواندن آن کتاب امکان پذیر است.[8]
«من و كتاب» بیانات رهبری درباره اهمیت کتابخوانی
می‌خواهیم به معرفی یک کتاب در این زمینه بپردازیم. یکی از پیشنهادهای ما برای تشویق به کتابخوان شدن، مطالعه «من و كتاب» است. این کتاب به بررسی توصیه‌های رهبری درباره کتابخوانی می‌پردازد و محتوای خوبی در این زمینه دارد. پیشنهاد می‌کنیم حتما آن را مطالعه نمایید.
[1]. سخنان رهبری در دیدار با اعضاى گروه اجتماعى صداى جمهورى اسلامى 1370/11/29
[2]. فرمایشات رهبری در بازدید از ششمین نمایشگاه بین‌المللى کتاب 1372/2/21
[3]. مصاحبه رهبری در بازدید از نمایشگاه کتاب 1374/2/26
[4]. سخنان رهبری در دیدار با مسئولان انتخاب کتاب سال؛ در سال ۱۳۷۲
[5]. مصاحبه رهبری پس از بازدید از ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، ۲۱/۲ ۱۳۷۲
[6]. دکتر حداد عادل در مصاحبه با تسنیم ۱۳۹۲/۹/۵
[7]. مصاحبه رهبری در پایان بازدید از نمایشگاه کتاب ۱۳۷۴/۲/۲۶
[8]. دکتر حداد عادل در مصاحبه با تسنیم ۱۳۹۲/۹/۵