استغفار و درخواست توبه
فهرست مطالب این مقاله را ببینید
یکی از نعمت‌های بزرگ خداوند به ما این است که درهای توبه و عفو الهی همیشه به روی بندگان باز است. انسان گنه‌کار در هر شرایطی می‌تواند استغفار کند و به سوی خدا بازگردد. یأس و ناامیدی از رحمت خداوند از گناهان کبیره است. در این مقاله که برگرفته از بیانات استاد محترم دکتر میرباقری است این موضوع را بررسی خواهیم کرد. در ادامه ویدیو و متن بیانات استاد را مشاهده می‌فرمایید. برخی از عناوین مطرح شده در این مقاله عبارتند از:
- درخواست توبه
- توبه عبد و توبه خداوند
- از چه چیزهایی توبه کنیم؟
- بهترین ذکر برای استغفار
- توبه؛ باب رحمت الهی
ویدیو: استغفار و درخواست توبه
توبه عبد و توبه خداوند
اگر لطف و عنایت خداوند نباشد توبه ممکن نیست. یک نکته ظریفی اینجا وجود دارد. هر توبه انسان بین دو توبه خداوند قرار دارد. یک ذکر استغفار، «اَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَ اَسْئَلُهُ التَّوْبَةَ» است. از خدا طلب آمرزش می‌کنم و از او درخواست می‌کنم که بر من توبه کند؛ چون خدا هم توبه می‌کند. «تابَ العَبدُ الی اللّهِ»، بنده به بیراهه می‌رود و توبه‌اش این است که برگردد و در صراط مستقیم بندگی خدا قرار بگیرد. «تابَ اللّهُ عَلَی العَبدِ»، من به خطا رفتم خدا نظر لطفش را از من برداشت. خدا دوباره می‌آید نظرش را به لطف برمی‌گرداند. به خاطر همین گفتند هر توبه بنده بین دوتا توبه خدا است. اول خدا باب آشتی را باز می‌کند و دل بنده را به توبه می‌برد.
گر خدا خواهد که غفاری کند میل بنده جانب زاری کند
بعد که بنده برگشت خدا او را در آغوش رحمت می‌گیرد. دوبار خدا نظر لطف می‌کند تا یک بار بنده توبه بکند.
ویدیو: از چه چیزهایی باید توبه و استغفار کنیم؟
از چه چیزهایی توبه کنیم؟
توبه، بازگشت است و استغفار، طلب مغفرت و بخشش است. من به سوی خدا برمی‌گردم. از چی برمی‌گردیم؟ از هر کاری که شأن مومن نیست. اول از گناه. خدایا اشتباه کردم رفتم به‌دنبال لذت حرام؛ من بنده تو هستم؛ دیگه نمی‌روم. دوم ازغفلت. سوم از افکار بیخودی، چهارم از وقت تلف کردن. و همین‌طور موارد دیگر را بشمارید. از هرکاری که شأن مومن نیست باید توبه کنیم. مثلا با پدر و مادرم کمی بلند حرف زدم؛ این واقعا استغفار و توبه می‌خواهد. به کسی بی مهری کردم. کسی آمد در خانه ما و ما بی اعتنایی کردیم. کسی کاری با من داشت می‌توانستم انجام دهم اما نکردم. اینها همه‌اش توبه لازم دارد.
ویدیو: بهترین ذکر برای استغفار
بهترین ذکر برای استغفار
استغفار و توبه با هر ذکری باشد صحیح است. مهم ابراز پشیمانی و بازگشت به سوی خداوند است. اما در ادعیه و روایات، اذکار خاصی برای توبه ذکر شده است که هر یک از این اذکار، اثر خاص خودش را دارد. در ادامه یک نمونه از این اذکار را بیان خواهیم کرد.
در روایتی آمده است که اگر کسی یک خطایی کرده است و این ذکر استغفار را بگوید گناه او پاک می‌شود و چیزی برایش نوشته نمی‌شود: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذی عالمُ الْغَیْبِ والشَّهادَة، العَزیزُ الحَکیمُ، الغَفُورُ الرَّحیمُ، ذِی الجَلالِ وَ الإِکْرامِ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ».[1] سه چهارتا جمله بیشتر نیست. «أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذی عالمُ الْغَیْبِ والشَّهادَة»: طلب مغفرت می‌کنم از خدای رحمان که عالم بر نهان و آشکار است. «العَزیزُ الحَکیمُ»: آنکه غالب است و با حکمت «الغَفُورُ الرَّحیمُ»: کسی که آمرزنده است و مهربان. «ذِی الجَلالِ وَ الإِکْرامِ»: خدایی که صاحب جلالت و اکرام است. «وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ»: و به سوی او توبه می‌کنم.
اگر این را گفت، «لَم یُکتَب عَلَیهِ شَیء»: هیچ چیزی برایش نوشته نمی‌شود. یعنی اگر از آدم یک خطایی سر زد، این مقدار هم مشکل است که طلب بخشش کند؟
گر گدا کاهل بود تقصیر صاحب‌خانه چیست؟
در مفاتیح‌الجنان، مناجاتی از امام سجاد (ع) است به نام مناجات تائبین (یعنی مناجات توبه کنندگان) که یک جمله زیبایی دارد.[2] می‌گوید: «اللّهمَ انّکَ فَتَحْتَ عَلی عِبادِكَ باباً إِلىٰ عَفْوِكَ»: خدایا تو یک در رحمتی را برای بندگانت به سوی عفوت گشوده‌ای و «سَمَّيْتَهُ التَّوْبَةَ»: اسم آن را توبه گذاشتی. «فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ الْبابِ»: اگر کسی از ورود به این در غفلت کند چه عذری در پیشگاه تو دارد؟
حالا به بنده مومن بگویند چرا گناه کردی؟ می‌گوید خب، شد دیگه، نمی‌دانم، نفس بود و شیطان بود. می‌گویند خب چرا نگفتی ببخشید؟ اینجا دیگر عذری نیست. چه می‌خواهد بگوید؟ یعنی تو این‌قدر هم ناراحت نشدی که یک استغفار به پیشگاه پروردگار متعال بکنی.
[2] إِلٰهِى أَنْتَ الَّذِى فَتَحْتَ لِعِبادِكَ بَاباً إِلىٰ عَفْوِكَ سَمَّيْتَهُ التَّوْبَةَ، فَقُلْتَ: «تُوبُوا إِلَى اللّٰهِ تَوْبَةً نَصُوحاً»؛ فَمَا عُذْرُ مَنْ أَغْفَلَ دُخُولَ الْبابِ بَعْدَ فَتْحِهِ؟
خدایا، تویی که به روی بندگانت دری به‌سوی بخششت گشودی و آن را توبه نامیدی و خود فرمودی: «ای مؤمنان به پیشگاه خداوند توبه کنید، توبه‌ای خالص»؛ پس عذر کسی که از ورود به این در، پس از گشوده شدنش غفلت ورزد چه می‌تواند باشد؟ [مفاتیح الجنان، فصل ادعیه، مناجات خَمسَ‌عَشَر، مناجات اول (مناجات‌التائبین)؛ بحار الأنوار، ج۹۱، ص۱۴۲.]