آموزش سوره حمد برای کودکان

آموزش نکات تربیتی قرآن، برای کودکان خیلی راحت‌­تر و عمیق­‌تر اتفاق می‌افتد و آموخته­‌های کودک، جزئی از رفتار و شخصیت او می­‌شود، به خاطر همین آموزش قرآن برای کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از این سوره‌ها سوره حمد است.

همانطور که می­‌دانید؛ یکی از سوره­‌های کوتاه ولی پرمحتوای قرآن، سوره حمد می‌­باشد که در عین کم بودن تعداد آیات، نکات تربیتی زیادی دارد که می‌­توانیم آیه به آیه تمرین کنیم تا ملکه ذهن کودک شود. اما باید شیوه انتقال مفاهیم، ساده و روان باشد تا کودک درک کند و بتواند یاد بگیرد. در ادامه با آموزش سوره حمد به کودکان همراه شما خواهیم بود. این نوشته شامل بخش های زیر است:

• متن و ترجمه سوره حمد برای کودکان
• شعر سوره حمد برای کودکان
• تفسیر سوره حمد برای کودکان
• سوره حمد صوتی
• روش آموزش قرآن به کودکان

متن و ترجمه سوره حمد برای کودکان

اول از همه متن آیات و ترجمه این سوره را با هم می‌­خوانیم:

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ

به نام خداوند بخشنده و مهربان

اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ (1)

ستایش مخصوص خداوندى است که پروردگار جهانیان است

اَلرَّحْمنِ الرَّحیمِ (2)

بخشنده و بخشایشگر است

مَالِکِ یَوْمِ الدّینِ (3)

(خداوندى که) صاحب روز جزا است

اِیّاکَ نَعْبُدُ وَ اِیّاکَ نَسْتَعِین (4)

(پروردگارا) تنها تو را مى­‌پرستیم و تنها از تو یارى مى­‌جوییم

اِهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ (5)

ما را به راه راست هدایت فرما

صِراطَ الَّذینَ اَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ (6)

راه کسانى که آنان را مشمول نعمت خود ساختى،

غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لا الضّآلّینَ (7)

نه راه کسانى که بر آنان غضب کردى و نه گمراهان

شعر سوره حمد برای کودکان

همیشه شعر یکی از راه­های آموزشی جذاب برای کودکان بوده و آنها را به یادگیری مشتاق­‌تر می­‌کند. به همین خاطر، سوره حمد را با شعر به کودکان می‌­آموزیم:

بسم الله الرحمن الرحيم

سپاس براي خداست

خدايي که بي همتاست

بخشنده و مهربان

خالق هر دو جهان

ما او را مي­‌پرستيم

از او ياري مي­‌گيريم

به ما عنايت نما

ما را هدايت فرما

راهي که راه خوب‌هاست

نه بد، راه گمراهان

ما بنده ي او هستيم

وقتي تو غم اسيريم

نشون بده راه راست

نه راه زشت شیطان

تفسیر سوره حمد برای کودکان

بچه‌های عزیزم؛ قبل از هر چیزی بهتر است، معنی سوره حمد را بدانیم؛ حمد به معنی «شکر و سپاس» می­‌باشد.

«اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ»: خداوند که همه ما انسان­ها و همه جهان و موجودات را آفریده است، بیشتر از هر کس دیگری شایسته تشکر کردن و قدردانی است. برای همین ما هر روز چندین بار از خدا به خاطر نعمت‌هایی که به ما داده است، شکرگزاری می­‌کنیم.

چون ما می­‌خواهیم با خدا دوستی کنیم، باید همیشه به خاطر نعمت­‌هایی که به ما می‌­دهد، تشکر کنیم تا خدا ببیند ما شکرگزار هستیم و خدا انسان­‌های شکرگزار و با ادب را دوست دارد. با ادب بودن و تشکر کردن، آنقدر برای خدا مهم است که اسم اولین سوره قرآن را «حمد» گذاشته است.

بنده مؤدب همیشه وقتی به او چیزی می‌­دهند، تشکر می­‌کند و اگر به خاطر نعمت­هایی که داریم از خداوند تشکر کنیم، خداوند نعمتش را برای ما بیشتر می‌­کند، چون قدر نعمت­های خدا را می‌­دانیم.

پس بیایید از این به بعد تمرین کنیم برای همه چیز از خداوند تشکر کنیم تا دوستی خودمان را با خدا بیشتر کنیم.

مثلا بگوییم: خدایا ممنونم که من سالم هستم. حتی بگوییم؛ خدایا ممنونم که امروز غذای خوشمزه‌­ای داریم و…

«اَلرَّحْمنِ الرَّحیمِ»: خدا کسی است که با اینکه از همه قدرتمندتر و بزرگ­تر است، در عین حال از همه مهربان­تر هم می­‌باشد.

«اَلرَّحْمن»؛ خدا به همه انسان­ها، چه انسان­های ظالم و چه انسان­های درستکار لطف می­‌کند و نعمت می­‌دهد. اینطور نیست که فقط به آنهایی که دوستش دارد، نعمت دهد. مثلاً خدا به همه آدمها، چه خوب و چه بد، چشم و گوش و غذا و سلامتی می­‌دهد و مهربانی می­‌کند تا شاید آنها با خدا دوستی کنند. خدا آنقدر مهربان است که می­‌خواهد همه انسان­ها، بهترین نعمتها را داشته باشند، ولی همه به سمت خدا نمی‌روند، چون خدا را واقعاً نمی‌شناسند و نمی‌دانند که خدا چقدر خوبه.

«الرَّحیم»؛ کسانی که خداوند را دوست دارند و تلاش می­‌کنند به خدا نزدیک­تر شوند، خداوند علاوه بر نعمت­هایی که به همه داده، به دوستان خود، بهشت را هم هدیه می­‌دهد. در بهشت نعمت­ها کامل می­‌شود و هرکسی از هر چیزی که بخواهد، می­‌تواند بهترینش را داشته باشد، بهشتی‌­ها نه بیمار می‌­شوند و نه کسی آنها را اذیت می‌­کند. هیچ نوع رنج و سختی در بهشت نیست.

پس اگر ما هم مهربانی کردن را از خدا یاد بگیریم، خدا ما را بیشتر دوست دارد. مثلاً یاد بگیریم، به کسی که کمک می­‌خواهد، کمک کنیم تا مشکلش حل شود یا اگر امکان بخشیدن داریم، مثل خدا ببخشیم و سعی کنیم مثل خدا با همه مهربان باشیم.

«مَالِکِ یَوْمِ الدّینِ»: پروردگار ما، عهده­‌دار تربیت و پرورش ما می­‌باشد.[1] و باید بدانیم که همه چیز دست خداست و هیچ کس قدرتش از خدا بیشتر نیست و  اگر خدا نخواهد، کسی نمی­‌تواند کاری کند. پس ما نباید از هیچ کسی جز خدا بترسیم.

و بدانیم که قرار است همه ما در روز قیامت، در برابر خداوند جمع شویم، “روزى كه همه انسانها در آن دادگاه بزرگ براى حساب حاضر مى‏‌شوند، و در برابر مالك حقيقى خود یعنی خداوند قرار مى‏‌گيرند، تمام گفته‌‏ها و كارها و حتى فکرهاى خود را حاضر مى‏‌بينند، هيچ چيز حتى به اندازه سر سوزنى نابود نشده و به دست فراموشى نيفتاده است، و اكنون اين انسان است كه بايد بار مسئوليت همه کارهای خود را بر عهده بگیرد.”[2]

«اِیّاکَ نَعْبُدُ وَ اِیّاکَ نَسْتَعِین»: باید فقط خدا را بزرگ و صاحب همه چیز بدانیم و فقط طبق دستورهای خدا جلو برویم نه با حرف کسانی که خودشان را هم خدا آفریده و در برابر خداوند قدرتی ندارند. ما باید فقط خدا را عبادت کنیم. ما باید در هرکاری تنها از خدا بخواهیم که کنارمان باشد و کمک کند، نه اینکه امید به غیر از خدا داشته باشیم. چون خدا از همه موجودات قوی‌تر است.

«اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِيم»: ما انسانها همیشه نیاز داریم که خداوند مراقب‌مان باشد، چون ممکن است راه خدا را گم کنیم و از خداوند دور شویم، به خاطر همین هر روز چندین مرتبه از خدا می‌خواهیم که ما را به راه درست و مستقیم هدایت کند.‏

«صِراطَ الَّذینَ اَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ»: کسانی که راه رسیدن به خدا را به بهترین شکل جلو رفته­‌اند و بیشتر از بقیه به خدا نزدیک شده‌­اند، پیامبران و امامان هستند، به همین دلیل خداوند نعمت‌های خاصی به آنها داده است. پس از خدا می‌خواهیم که به ما هم کمک کند تا بتوانیم همان راهی را برویم که پیامبران و امامان رفته‌اند و به سعادت رسیده‌اند. پس نیاز است که تلاش کنیم و کارهایی که پیامبر و امامان ما انجام ­داده‌­اند را عمل کنیم.

همانطور که حضرت محمد صلی‌الله‌وعلیه‌وآله‌وسلم فرمودند: صراط مستقيم راه پيامبران است و همانها هستند كه شامل نعمت‌هاى الهى شده‌‏اند.[3]

باتوجه به اینکه حرف‌­های خدا در قرآن نیاز به توضیح دارد، بعد از پیامبر، خداوند امامانی را هم برای ما مشخص فرمود تا راه رسیدن به خودش روشن‌­تر شود. به خاطر همین خداوند به وسیله پیامبر (ص) برای ما امامانی را معرفی کرد. معروف­‌ترین سخن پیامبر (ص) برای معرفی امام، خطبه غدیر است و همه مسلمانان آن را می­‌دانند و به این ترتیب؛ بعد از پیامبر اکرم (ص)، حضرت زهرا (س) دختر گرامی ایشان و ۱۲ امام معصوم، آیات قرآن را برای ما توضیح دادند.

در حقيقت چون ما آشنايى كاملی به راه و رسم هدايت نداريم، در این آیه از خدا می‌خواهیم که راه پيامبران و نيكوكاران و آنها كه نعمت و لطف خدا شامل حالشان شده است را به ما نشان دهد.

«غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لا الضّآلّینَ»: و خداوند هشدار مى‏‌دهد كه همیشه در کنار راه مستقیم، دو راه اشتباه وجود دارد، راه کسانی که با خدا مخالفت می‌­کنند و راه کسانی که دستورات خدا را انجام نمی­‌دهند.

به این ترتیب باید بدانیم کسانی که به حرف‌های پیامبران و امامان گوش ندهند و راهی که آنها به ما نشان داده‌­اند­ را کنار بگذارند، گمراه می‌شوند و عاقبت خوبی ندارند. خدا با این افراد هیچ وقت دوستی نمی‌­کند و بعد از اینکه خدا از دوستی با آنها ناامید شد، تنهایشان می گذارد. و سرانجام کارشان عذاب و سختی خواهد بود.

سوره حمد صوتی

---

[1]  تفسیر نمونه

[2]  تفسیر نمونه

[3]  تفسیر نورالثقلین، جلد اول، صفحه 20