توحید در رفتار فردی و زندگی؛ از باور قلبی تا رفتار عملی

برای پیروان مکتب اهل بیت (علیهم‌السلام)، توحید در رفتار فردی، کلید گشایش درهای سعادت و تحول در سبک زندگی است. توحید تنها یک باور قلبی نیست؛ بلکه یک راهنمای عملی برای تمام جنبه‌های زندگی است.

در دنیایی که هر روز با چالش‌ها و پیچیدگی‌های جدیدی روبرو می‌شویم، یافتن یک تکیه‌گاه محکم و استوار، بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد. توحید، چراغی است که مسیر درست را در تاریکی‌ها نشان می‌دهد و قطب‌نمایی است که ما را به سوی کمال هدایت می‌کند. توحید در رفتار فردی، یعنی اینکه تمام اعمال، گفتار و نیات ما، رنگ و بوی خدایی داشته باشند و برای رضایت او انجام شوند.

آیا تا به حال فکر کرده‌ایم که چگونه می‌توانیم توحید را در زندگی روزمره خود پیاده کنیم؟ چگونه می‌توانیم با عمل به توحید، سبک زندگی خود را متحول کنیم و به آرامش و رضایت بیشتری دست یابیم؟

در این مقاله، به بررسی این سوالات می‌پردازیم و با استناد به آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت (علیهم‌السلام)، راهکارهای عملی برای «پیاده‌سازی توحید در رفتار فردی و زندگی» ارائه می‌دهیم. هدف ما این است که نشان دهیم چگونه با تغییر نگرش و رفتار خود، می‌توانیم به یک زندگی توحیدی دست یابیم و از برکات آن بهره‌مند شویم.

با ما همراه باشید تا در این سفر معنوی، گام‌هایی استوار به سوی توحید برداریم.

تعریف توحید

توحید، در لغت به معنای یگانه دانستن و در اصطلاح، عبارت است از اعتقاد به اینکه خداوند متعال، واحد، بی‌همتا و بی‌نیاز است و هیچ شریکی در ذات، صفات و افعال خود ندارد. اهمیت توحید در دین مبین اسلام به حدی است که می‌توان آن را اساس تمام تعالیم الهی دانست؛ زیرا اولین، مهمترین و اصلی‌ترین دعوت انبیاء توحید و خدا محوری است و آنها نیز خود موحد بودند.

تأکید بر وحدانیت خداوند در ذات، صفات و افعال

وقتی از توحید سخن به میان می‌آید، منظور فقط این نیست که بگوییم «خدا یکی است»؛ بلکه توحید ابعاد بسیار عمیق‌تر و گسترده‌تری دارد. یکی از مهم‌ترین این ابعاد، اعتقاد به وحدانیت خداوند در سه حوزه اساسی است: ذات، صفات و افعال.

۱. وحدانیت در ذات: بدین معنا که خداوند، یکتا و بی‌همتاست. او نه شریک دارد، نه شبیه و مانندی. او بسیط و غیرقابل تجزیه است. به عبارت دیگر، ذات خداوند، واحد است و از اجزاء و ترکیبات تشکیل نشده است.

این اعتقاد، اساس توحید در رفتار فردی را شکل می‌دهد؛ زیرا وقتی باور داریم که تنها یک خدا وجود دارد و او بی‌همتاست، تمام توجه و عبودیت خود را معطوف به او می‌کنیم و از پرستش هر چیز دیگری (مانند بت‌های مادی و معنوی) دوری می‌جوییم.

۲. وحدانیت در صفات: بدین معنا که صفات خداوند، عین ذات او هستند و از او جدا نیستند. صفاتی مانند علم، قدرت، حیات، اراده و… همگی از ذات خداوند نشأت می‌گیرند و هیچ‌کدام از این صفات، محدود و ناقص نیستند. بلکه علم خداوند، نامحدود و کامل است؛ قدرت او، بی‌انتها و مطلق است و… .

در پرتو این اعتقاد، توحید در رفتار فردی به این معناست که ما صفات نیکوی الهی را در خود پرورش دهیم و سعی کنیم تا حد امکان، مظهر این صفات در زندگی خود باشیم. به عنوان مثال، با کسب علم و دانش، مظهر صفت «عالم» الهی شویم؛ با بخشش و مهربانی، مظهر صفت «رحیم» او گردیم و… .

۳. وحدانیت در افعال: بدین معنا که تمام افعال و رویدادهای عالم، به اذن و اراده خداوند انجام می‌شوند. هیچ موجودی، مستقلاً قادر به انجام هیچ کاری نیست. بلکه تمام اسباب و وسایل، تحت تدبیر و اراده الهی عمل می‌کنند.

این اعتقاد، توحید در رفتار فردی را به اوج می‌رساند؛ زیرا وقتی باور داریم که همه چیز از سوی خداست، در تمام امور به او توکل می‌کنیم، از او یاری می‌جوییم و به قضا و قدر او راضی هستیم. در این حالت، دیگر نه از چیزی می‌ترسیم و نه به چیزی دل می‌بندیم؛ زیرا می‌دانیم که همه چیز در دست قدرت اوست.

بنابراین، توحید در رفتار فردی، تجلی اعتقاد به وحدانیت خداوند در ذات، صفات و افعال است. وقتی این اعتقاد در قلب ما راسخ شود، تمام زندگی ما رنگ و بوی خدایی می‌گیرد و به سوی سعادت و کمال رهنمون می‌شویم.

اهمیت توحید در زندگی یک مسلمان

توحید، جوهره اصلی دین اسلام و زیربنای زندگی یک مسلمان است. این اصل اساسی، صرفاً یک باور قلبی و ذهنی نیست که در کنج ذهن جای گیرد، بلکه باید در تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی ما تجلی یابد. توحید در رفتار فردی به این معناست که هر عمل و تصمیمی که می‌گیریم، از امور روزمره گرفته تا انتخاب‌های مهم زندگی، با این آگاهی باشد که تنها خداوند شایسته پرستش و اطاعت است و رضایت او، هدف غایی ما در تمام امور است. این آگاهی، سبب می‌شود تا در تمام لحظات زندگی، به یاد خدا باشیم و از انجام هر کاری که مغایر با رضایت اوست، دوری کنیم.

رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) درباره اهمیت توحید و دوری از شرک ورزی به پسر مسعود می‌فرمایند: « ای پسر مسعود! مبادا آنی و لحظه‌ای به خدا شرک ورزی حتی اگر ارّه شوی یا تکّه تکّه‌ات کنند یا به دارت آویزند و یا به آتشت سوزانند.[1]»

علاوه بر آن، توحید در رفتار فردی، یعنی تجلی صداقت در گفتار، امانتداری در عمل، رعایت عدالت در برخورد با دیگران، دوری از ریا و تظاهر، و تلاش برای انجام هر کاری به بهترین نحو، به امید کسب رضایت الهی. فردی که به این اصل پایبند است، همواره در تلاش است تا رفتارش مطابق با دستورات خداوند و سنت پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) باشد.

لازم به ذکر است، این التزام به توحید، نه تنها موجب رشد و تعالی معنوی فرد می‌شود، بلکه تأثیرات مثبت و گسترده‌ای نیز بر جامعه بر جای می‌گذارد. جامعه‌ای که افراد آن، توحید در رفتار فردی را سرلوحه زندگی خود قرار می‌دهند، به سوی صلح، عدالت، و پیشرفت حرکت خواهد کرد و از گزند بسیاری از آسیب‌های اجتماعی مصون خواهد ماند.

اهمیت توحید در رفتار فردی از دیدگاه اهل بیت (ع)

از منظر اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام)، توحید، نه فقط یک اعتقاد قلبی، بلکه شالوده تمام ارزش‌ها و اخلاقیات اسلامی است. توحید در رفتار فردی، یعنی اینکه انسان در تمام ابعاد زندگی، از نیت و انگیزه گرفته تا گفتار و کردار، خدا را حاضر و ناظر ببیند و تمام اعمال خود را برای رضایت او انجام دهد.

این نوع توحید، انسان را از شرک خفی و جلی، ریا و تظاهر، و هرگونه وابستگی به غیر خدا رها می‌سازد و او را به سوی کمال و سعادت رهنمون می‌کند. اهل بیت (علیهم‌السلام) همواره تاکید داشتند که توحید، تنها با زبان گفتن نیست، بلکه باید در عمل و رفتار انسان تجلی یابد. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «چه زشت است که آدمی، در قلمرو خداوند متعال هفتاد یا هشتاد سال زندگی کند و از نعمت‌های او بهره گیرد، اما خدا را چنان که باید نشناسد.[2]»

آرامش قلب و رهایی از خرافات در پرتو توحید عملی

توحید در رفتار فردی، نه تنها موجب رهایی از شرک و خرافات می‌شود، بلکه آرامش و اطمینان قلبی را نیز به ارمغان می‌آورد. وقتی انسان بداند که تمام امور به دست خداوند است و اوست که روزی‌دهنده، شفا دهنده و گشایش‌گر مشکلات است، دیگر دلیلی برای نگرانی و اضطراب نخواهد داشت.

امام صادق (علیه‌السلام) در این باره می‌فرمایند: «الْعَافِیَةُ نِعْمَةٌ جَلِیلَةٌ فَإِذَا أُعْطِیتَ فَاحْفَظْهَا بِشُکْرِ الْمُنْعِمِ عَلَیْهَا[3]»؛ عافیت، نعمتی بزرگ است، پس هرگاه به آن دست یافتی، آن را با شکرِ نعمت‌دهنده، حفظ کن. این حدیث شریف، نشان می‌دهد که شکرگزاری و قدردانی از نعمت‌های الهی، که خود از جلوه‌های توحید در رفتار فردی است، موجب حفظ و افزایش نعمت‌ها و آرامش قلب می‌شود.

توحید در رفتار فردی؛ کلید تحول سبک زندگی

همان‌طور که در مباحث گفته شد، توحید در رفتار فردی به این معناست که انسان در تمامی ابعاد زندگی خود، از کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین کارها، خداوند متعال را حاضر و ناظر ببیند و تلاش کند تا رفتارش مطابق با رضایت او باشد. این نوع توحید، یک روش عملی است که تمام زوایای زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

وقتی توحید در رفتار فردی تجلی پیدا می‌کند، انسان دیگر به دنبال جلب رضایت دیگران به هر قیمتی نیست، بلکه هدف اصلی‌اش کسب رضایت الهی است. این امر باعث می‌شود که فرد در تصمیم‌گیری‌ها شجاع‌تر، در روابط صادق‌تر و در انجام وظایف با اخلاص‌تر عمل کند. به عبارت دیگر، توحید در رفتار فردی، کلیدی است برای تحول سبک زندگی به سوی یک زندگی معنوی‌تر، هدفمندتر و سرشار از آرامش و رضایت الهی.

این گونه می‌شود که زندگی رنگ خدایی به خود می‌گیرد؛ چراکه انسان در زندگى خويش بايد رنگى را بپذيرد، امّا در ميان همه رنگ‌ها، رنگ خدايى بهتر است. بهترين رنگ آن است كه صفا و بقا داشته و چشم اولياى خدارا به خود جلب كند. همرنگ با فطرت و منطق بوده، مشترى آن خدا، و بهاى آن بهشت باشد. همه‌ى رنگ‌ها پاك مى‌شوند، دير يا زود از بين مى‌روند، ولى آنچه ابدى و باقى است همان رنگ و صبغه‌ى الهى يعنى اخلاص و ایمان به خدای یگانه است.

مصادیق عملی پیاده‌سازی توحید در رفتار فردی

برای اینکه توحید را به معنای واقعی در زندگی فردی خود پیاده کنیم، باید به دنبال مصادیق عملی آن باشیم؛ مواردی که نشان دهنده‌ی حضور خداوند در تمام لحظات زندگی ما هستند. این مصادیق عبارتند از:

۱. اخلاص در عمل

برای تحقق توحید در زندگی فردی، ضروری است که تمامی اعمال و رفتارها صرفاً برای کسب رضایت خداوند متعال انجام شوند و از هرگونه ریا و خودنمایی پرهیز گردد. نیت خالصانه در تمامی اعمال و عبادات، رکن اساسی این مسیر است. چنانچه پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ[4]»؛ همانا ارزش اعمال به نیت‌های آن‌ها بستگی دارد. بنابراین، با داشتن نیتی پاک و خالص، می‌توان توحید در رفتار فردی و زندگی روزمره را به مرحله عمل رساند و جاری ساخت و به سوی یک زندگی معنوی و مورد رضایت خداوند گام برداشت.

۲. توکل بر خدا

اعتماد به خداوند در تمامی امور و رهایی از نگرانی و اضطراب، یکی از جلوه‌های بارز توحید در زندگی است. هنگامی که سرنوشت خود را به خداوند واگذار می‌کنیم و در عین حال برای دستیابی به اهداف خود تلاش می‌کنیم، در واقع به این آیه شریفه عمل کرده‌ایم که: «وَعَلَى اللَّهِ فَتَوَكَّلُوا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِين[5]»؛ و اگر مؤمن هستید، تنها بر خدا توکل کنید.

این توکل، به معنای اعتقادی راسخ به این است که خداوند بهترین‌ها را برای ما مقدر می‌سازد و ما باید با تمام توان در مسیر رسیدن به آن‌ها کوشش نماییم.

۳. رضایت به قضا و قدر الهی

پذیرش سختی‌ها و مشکلات زندگی با صبر و شکیبایی، در کنار شکرگزاری برای نعمت‌ها و الطاف الهی، نشان‌دهنده توحید در رفتار فردی است؛ زیرا انسان یقین دارد که هر چه از جانب خدا می‌رسد، حکمتی در آن نهفته است.

چه بسا اموری که در ظاهر ناخوشایند به نظر می‌رسند، اما در واقع خیر و صلاح انسان در آن است، و چه بسا اموری که انسان به آن‌ها دل می‌بندد، اما در نهایت برای او شرّ به همراه دارند. همان‌طور که در قرآن کریم آمده است: «وَعَسَىٰ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَعَسَىٰ أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ[6]»؛ و خداوند به این امور آگاه است، در حالی که شما از آن بی‌خبرید.

۴. احسان به دیگران

کمک به نیازمندان و رفتار نیکو با مردم، جلوه‌ای از توحید در رفتار فردی است که نشان‌دهنده ایمان و محبت ما به خداوند است. این اعمال نیکو، نه تنها به بهبود زندگی دیگران کمک می‌کند، بلکه باعث ایجاد جامعه‌ای مهربان‌تر و همدل‌تر می‌شود. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «وَأَحْسِنُوا  إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ[7]»؛ نیکی کنید، زیرا خداوند نیکوکاران را دوست دارد. پس با نیکوکاری و مهربانی، می‌توانیم رضایت خداوند را جلب کنیم و به سوی کمال و سعادت گام برداریم.

۵. پرهیز از گناه

پرهیز از محرمات و گناهان، و توبه و استغفار از گناهان گذشته، از مهم‌ترین نشانه‌های توحید در رفتار فردی است. این تلاش برای پاکیزگی روح و دوری از هر چیزی که خدا را ناراضی می‌کند، نشانه عشق و ایمان واقعی است. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ[8]»؛ خداوند توبه‌کنندگان و پاکیزگان را دوست دارد. پس با توبه و دوری از گناه، می‌توان به سوی خدا برگشت و از محبت و رحمت بی‌کرانش بهره‌مند شد. انسانی که به خاطر خدا از گناه چشم پوشی کند، خداوند نیز درهای رحمت خود را به سوی او می‌گشاید.

تغییر سبک زندگی با عمل توحیدی

توحید، مفهومی فراتر از یک اعتقاد درونی، بلکه راهنمای عمل در تمامی ابعاد زندگی فردی است. تجلی توحید در رفتار فردی، به معنای تنظیم سبک زندگی بر اساس رضایت الهی و انطباق با آموزه‌های دینی است.

تأثیر توحید بر روابط خانوادگی

این تغییر، ابتدا در روابط خانوادگی نمود می‌یابد؛ محبت، احترام و همدلی، نه از سر عادت، بلکه به عنوان جلوه‌ای از عشق الهی در خانواده جاری می‌شود. روابط بین زن و شوهر، والدین و فرزندان و بالعکس و خیرخواهی نسبت به همدیگر همه بر اساس اصل توحید بروز و ظهور می‌یابد.

در عرصه کسب و کار و امور مالی نیز، توحید، فرد را به سوی حلال خواری، انصاف و پرهیز از ربا سوق می‌دهد. کسب روزی حلال، نه تنها یک وظیفه، بلکه یک ارزش والا و بستری برای آرامش خاطر، برکت در زندگی و عاقبت بخیری خود و خانواده است.

تأثیر توحید بر سلامت جسمی و روانی

توحید بر سلامت جسمی و روانی نیز تأثیر قابل توجهی دارد. آرامش و امیدی که از ایمان به خدا نشأت می‌گیرد، فرد را در مواجهه با مسائل و مشکلات زندگی مقاوم می‌سازد.

علمای شیعه با عمل به توحید در رفتار فردی و زندگی، نمونه‌های بارزی از زندگی معنادار و پربرکت را به نمایش گذاشته‌اند. زهد، ساده‌زیستی، کمک به نیازمندان و تلاش برای عدالت، از جمله ویژگی‌های برجسته این بزرگان بوده است. به عنوان مثال، زندگی آیت‌الله بهجت (رحمة‌الله‌علیه) گواهی است بر این مدعا؛ ایشان با وجود جایگاه علمی والا، زندگی ساده‌ای داشتند و همواره در خدمت مردم بودند. این افراد با عمل به توحید، نشان دادند که می‌توان با ایمان به خدا، زندگی سرشار از معنا و برکت را تجربه کرد.

فوائد و آثار پیاده سازی توحید در رفتار فردی و زندگی

توحید، به عنوان محور اصلی دین اسلام است که تأثیرات عمیقی بر زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان می‌گذارد. پیاده‌سازی این اصل در رفتار و کردار روزمره، فواید و آثار بی‌شماری را به همراه دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

. داشتن قلبی مطمئن و روحی بزرگ؛

. دفع شیطان و در امان ماندن از او؛

. اجابت دعوت انبیاء و اولیاء الهی؛

. بنده شایسته خدا شدن و محبوب او گشتن؛

. به کار بستن توحید در رفتار فردی و زندگی، شرط قبولی همه طاعات و عبادات؛

. ریزش فیوضات و توفیقات الهی بر فرد؛

. خستگی ناپذیر شدن در زندگی؛

. محبوب مردم شدن؛

. رسیدن به عالی‌ترین درجات بهشت؛

. پاکی جسم و حرمت یافتن مال، جان و آبرو؛

. رها شدن از بند بردگی غیر خدا و یافتن آزادی معنوی؛

. کسب فضایل اخلاقی و احکام دینی؛

. قرار گرفتن در کنف حمایت الهی و …

مناجات امام حسین (علیه‌السلام) در باب خدامحوری

در روز عاشورا نوشته‌اى از آسمان بر دست مبارك امام حسین (عليه‌السّلام) قرار گرفت. چون آن را گشود و ديد همان پيمانى است كه پيش از آفرينش دنيا بر شهادتش گرفته شده است و چون به پشت آن نگريست ديد با خطّ‍‌ روشن نوشته است: «اى حسين! ما مرگ و شهادت تو را حتمى نساخته‌ايم، اينك اختيار با توست و از پاداش تو نزد ما چيزى كم نمى‌شود.

چنانچه مى‌خواهى اين بلاها را از تو بردارم، بدان كه آسمان‌ها و زمين‌ها و فرشتگان و پريان را همه در فرمان تو نهاده‌ايم، فرمان ده تا اين كافران بدسگال (بد سرشت) را بركنند. ناگاه فرشتگان با دشنه‌هاى آتشين ميان آسمان‌ها و زمين را پر كردند و انتظار فرمان امام (عليه‌السّلام) را داشتند كه امام حسین (عليه‌السّلام) نوشته را (مشتاقانه) بر آسمان افراشت و افكند و عرض كرد:

«إلهی وَ سَیِّدی وَدَدْتُ اَنْ أقْتُلَ وَ اُحْیی سَبْعینَ اَلْفَ مَرَّهٍ فی طاعَتِکَ وَ مَحَبَّتِکَ، سِیَّما اِذا کانَ فی قَتْلی نصْرَهُ دینِکَ وَ اِحْیاء اَمْرِکَ وَ حِفْظ ناموسِ شَرْعِکَ. ثُمَّ اِنّی قَدْ سَئِمْتُ الْحَیاة بَعْدَ قَتْلِ الْاَحِبَّهِ وَ قَتْلِ هؤُلاءِ الْفِتْیَهِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ (ص)[9]»؛

ای پروردگار من و ای سرور من! دوست دارم تا در راه تو و در راه اجرای فرامین تو و در دوستی با تو نه یک بار که هفتاد بار کشته شوم؛

به خصوص که در شهادت و کشته شدن من نصرت دین تو باشد و بتوانم سنت‌های دین تو را احیا و ناموس دین تو را حفظ کنم.

و این در حالی است که بعد از شهادت یاران و خاندانم زندگی در این دنیا دیگر برایم سخت و سنگین شده است.

سخن آخر

در این مقاله، با هدف بررسی و تبیین اهمیت «پیاده‌سازی توحید در رفتار فردی و زندگی»، به ابعاد گوناگون این موضوع پرداختیم. دریافتیم که توحید، صرفاً یک باور ذهنی و اعتقاد قلبی نیست، بلکه یک اصل اساسی و بنیادین در دین اسلام است که باید در تمام زوایای زندگی فردی و اجتماعی ما تجلی پیدا کند. توحید، به معنای یگانگی و بی‌همتایی خداوند متعال در ذات، صفات و افعال می‌باشد، و این اعتقاد باید در تمام رفتارها، گفتارها و تصمیمات ما نمود پیدا کند.

از منظر گهربار اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام)، توحید، محور و اساس تمام ارزش‌های انسانی و اخلاقی است. اهل بیت (علیهم‌السلام) با تبیین دقیق و عمیق مفهوم توحید و ارائه الگوهای عملی، راه را برای پیاده‌سازی این اصل مهم در زندگی ما هموار کردند. همچنین عمل به توحید، نه تنها باعث تقویت ایمان و یقین مسلمانان به خداوند می‌شود، بلکه آثار و برکات فراوانی را هم در زندگی به ارمغان می‌آورد.

یکی از مهم‌ترین آثار پیاده‌سازی توحید در رفتار فردی، رسیدن به آرامش قلبی و رهایی از اضطراب و تشویش است. وقتی که تمام امید و توکل فرد را به خداوند متعال معطوف و از غیر او چشم پوشی شود، دیگر نگران مشکلات و سختی‌های زندگی نخواهیم بود و با اطمینان و آرامش خاطر به سوی اهداف‌ از پیش تعیین شده حرکت خواهیم کرد. علاوه بر آن، توحید عملی، ما را از انحراف، خرافات و باورهای غلط دور می‌کند و باعث می‌شود که با دیدی روشن و منطقی به مسائل نگاه کنیم.

افزون بر آن، عملی کردن توحید در رفتار فردی، باعث تحول و دگرگونی در سبک زندگی می‌گردد.  وقتی که توحید در زندگی‌ جاری شود، دیگر مادیات و تجملات معنایی ندارد و به ارزش‌های معنوی و اخلاقی اهمیت بیشتری داده می‌شود. در نتیجه، یک زندگی ساده، سالم و پر از معنا تجربه خواهد شد.

در پایان، امیدواریم که این مقاله، توانسته باشد گامی هرچند کوچک در جهت ترویج فرهنگ توحید و عمل به آموزه‌های نورانی اهل بیت (علیهم‌السلام) بردارد و ما را با پیاده‌سازی توحید در رفتار فردی و زندگی، به سعادت و کمال نهایی یاری رساند.

---

[1] . مکارم الأخلاق، ج ۲، ص ۳۵۷.

[2] . بحارالانوار، ج ۴، ص ۵۴.

[3] . بحارالأنوار، ج 78، ص 227.

[4] . کنزالعمال، ج۳، ص۴۲۴، ح۷۲۷۲.

[5] . سوره مائده، آیه ۲۳.

[6] . سوره بقره، آیه ۲۱۶.

[7] . سوره بقره، آیه ۱۹۵.

[8] . همان،‌ آیه ۲۲۲.

[9]. موسوعه کلمات الحسین، ص 482.