علم امام معصوم (علیه السلام)

امامان معصوم (ع) همانند انبیای الهی ویژگی‌های خاصی دارند که آنها را از دیگران متمایز می‌‌‌کند. علم امام معصوم یک موهبت الهی است که سبب فضیلت و برتری امام است. رهبر جامعه اسلامی باید خود عالم به همه چیز باشد تا مسیر صحیح را تشخیص بدهد و بتواند انسانها را درست هدایت کند. در این مقاله چند موضوع مهم درباره علم امام بررسی می‌‌‌شود و به این پرسش‌ها پاسخ داده می‌‌‌شود:
• علم به حقایق قرآن نزد کیست؟
• منابع علم امام چیست؟
• گستره علم ائمه (ع) چقدر است؟
ابتدا چکیده مطالب را مشاهده می‌‌‌فرمایید:

علم امام به حقایق قرآن

یکی از ویژگی‌های مهمی که دربارهٔ این انوار مقدسه می‌‌توان بیان کرد علم الهی ایشان است. ائمهٔ هدی (ع) دارای علم امامت هستند و عالم بر همهٔ حقایق ظاهر و باطن قرآن کریم می‌‌باشند. امامان ما در ارتباط با لوح محفوظ و ام الکتاب و کتاب مکنون هستند. این قرآن در عالم بالا قبل از نزول هم در لوح محفوظ یا در کتاب مکنون و یا در ام الکتاب وجود داشته و تنها کسانی که با آن حقیقت در ارتباط و در تماس است چهارده نور مقدس عصمت و طهارت هستند که دوازده نور امامت و حضرت زهرا و رسول اکرم (ع) هستند. این مقام علم ائمهٔ هدی (ع) است.
امامان معصوم (ع) عالمان به قرآن هستند. قرآن کریم در سورهٔ مبارکهٔ واقعه می‌‌فرماید:

حقایق قرآن کریم در جایگاهی محکم و دست نیافتنی است که جز انسانهای مطهر، یعنی چهارده نور عصمت و طهارت (ع) با آن حقایق در ارتباط نیست. پس اینها عالم به حقایق قرآن هستند. در این زمینه مقاله مستقلی به نام «آیه تطهیر و جریان همیشه زنده امامت» نوشته شده است که ثابت می‌‌‌کند مصداق مطهرون، اهل بیت (ع) هستند. برای مطالعه بیشتر می‌‌‌توانید به آن مراجعه کنید.

منابع علم امام

جالب است به این نکته توجه کنیم که منابع علم امام چه اموری هستند:

اما توضیح مطلب:

یکی از منابع علم ائمه (ع) قرآن است. همان طور که توضیح داده شد اینها عالم بر سر و آشکار قرآن هستند. همه حقایق قرآن در قلب آنها است.
یکی دیگر وراثتی که از پیامبر اکرم (ص) دارند، در درجهٔ اول امیر المؤمنین و در درجهٔ بعد ائمهٔ هدی (ع). بعضی از افرادی که لحظات آخر عمر شریف پیامبر (ص) در محضر ایشان بودند دیدند که رسول اکرم (ص) در گوش امیرالمؤمنین (ع) نجوا می‌‌کنند. بعد امیرالمؤمنین (ع) در این باره فرمودند:

همچنین در احادیث بسیار دیگری این مضمون آمده است که امیرالمؤمنین (ع) باب علم پیامبر گرامی اسلام (ص) هستند. مثل این حدیث که پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمودند:

در کتاب شریف کافی، بابی است به نام «بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ وَرِثُوا عِلْمَ النَّبِی» امامان اهل بیت وارث علم پیامبر هستند. احادیث متعددی مرحوم کلینی جمع آوری کردند که امیرالمؤمنین و ائمهٔ هدی وارث علم رسول الله (ص) بودند.

در اینجا خوب است حدیثی را از کتاب کافی شریف در موضوع علم امام معصوم نقل کنیم، زراره ماجرایی را از زمانی که هنوز شیعه نشده بود نقل می‌‌کند. می‌‌گوید مسئله‌ای را از امام باقر (ع) پرسیدم. فرمودند فردا به نزد من بیا تا من آن را از دست خط امیرالمؤمنین (ع) به تو نشان بدهم. زراره می‌‌گوید به خانهٔ امام باقر (ع) رفتم، پسر او جعفر، (امام صادق (ع)) آنجا بود. امام باقر (ع) به حضرت جعفر فرمودند که آن جامعه را بیاور، قسمت مواریث را به زراره نشان بده. می‌‌گوید این را گفتند و برای استراحت به اندرون رفتند. من دیدم که امام صادق (ع) رفتند طوماری را آوردند و باز کردند، یک قسمت آن را به من نشان دادند، فرمودند: به این شرط می‌‌توانی ببینی تا من اجازه ندادم به کسی نگویی و من قبول کردم. بعد مسائلی را خواندم، مجدداً فردا به خدمت امام رفتم، فرمودند این مسائل را دیدی؟ گفتم بله ولی همهٔ آنها با فتاوای علمای اهل سنت مخالف بود و من نتوانستم بپذیرم.

می‌‌گوید حضرت فرمودند: ولی این املای رسول خدا (ص) و خط امیرالمؤمنین (ع) است. می‌‌گوید من در دل خود گفتم از کجا می‌‌دانید این خط امیرالمؤمنین (ع) و املای رسول خدا (ص) است؟ همین که این فکر به ذهن من آمد، فرمودند: چطور من ندانم در حالی که من از پدرم علی بن الحسین آن را دریافت کردم، او از پدرش امام حسین او از پدرش علی بن ابیطالب (ع). بعد فرمودند: این متنی است که پیامبر اکرم (ص) فرموده است و امیرالمؤمنین (ع) نوشته است. زراره می‌‌گوید: من بسیار ناراحت شدم که چرا این متن را با دقت ندیدم. تازه من باور کردم. مثل اینکه زراره یک دفعه متوجه یک حقیقتی می‌‌شود که بعدها هم به دست امام باقر (ع) به تشیع مشرف می‌‌شود. در روایات ما آمده است که همهٔ احکام فقهی در «جامعه» موجود است.

سومین بابی که در علم فوق العادهٔ ائمهٔ هدی (ع) وجود دارد ارتباط با روح القدس و فرشتگان است که آنها دائماً با ائمه هدی (ع) در ارتباط هستند و حقایقی را برای آنها بازگو می‌‌کنند. البته این مبحث گسترده‌ای است که باید مستقلا به آن پرداخته شود. 4

همان‌طور که بیان شد امامان معصوم (ع) متصل به منبع بی‌پایان علم الهی هستند. لذا علم امام معصوم نیز نهایتی ندارد و با علم ما انسانهای عادی متفاوت است.
یک ویژگی دیگر عصمت امام است که در مقاله «عصمت امام از منظر عقل و قرآن» به آن پرداخته‌ایم.

درس منادیان توحید

این مقاله بخشی از “درس‌ امامت” با عنوان “منادیان توحید” است که توسط استاد ارجمند دکتر سید محسن میرباقری تدریس شده است. علاقمندان به مباحث این درس می توانند آن را به صورت ویدیویی، صوتی یا متنی از لینک زیر دریافت کنند.

ورود به صفحه درس