انتظارات امام زمان (عج) از شیعیان و منتظران واقعی خود

حاجت امام، تربیت انسانها و تربیت شیعیان و خدایی شدن بندگان خداست. کما اینکه خواسته خدا هم همین است: «ان تنصر الله ینصرکم و یثبّت اقدامکم» یعنی اگر شما خدا را یاری کنید خدا شما را یاری می‌کند و شما را ثابت‌قدم می‌کند.

می‌توانیم نسخه دومی از این آیه را اینگونه بیان کنیم که اگر شما امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) را یاری کنید، امام زمان نیز شما را یاری می‌کند و ثبات قدم به شما می‌دهد. بنابراین خداخواهی و تقواپیشگی از انتظارات امام زمان از منتظرات واقعی خویش است.

یکی از راهها برای اینکه متوجه شویم امام زمان (ارواحنا له‌الفداه) از پیروانش چه انتظاراتی دارد، تفکر و تدبر در سخنان ارزشمند و نیز دعاهایی است که از ناحیه مقدس حضرت ولی عصر (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) برای ما به یادگار مانده‌اند.

از جمله این سخنان و دعاها را می‌توان در کتابهای معتبری چون کمال الدین و تمام النعمه نوشته شیخ مفید، مکیال المکارم فی فوائد الدعا للقائم نوشته شهید سید محمدتقی موسوی اصفهانی، یا کتابهای معتبر دیگر یافت. در این مقاله سعی نموده‌ایم تا انتظارات امام زمان از شیعیان را پس از تحقیق و بررسی، تبیین نموده و سرلوحه زندگی خود قرار دهیم تا بدین طریق بتوانیم رضایت حضرت حق را جلب نموده و قدمی در راه ظهور منجی برداریم. 

تقوای الهی و ترک گناه

راه تقوا و خدامحوری را بپوییم. یکی از مهم‌ترین انتظارات امام زمان از شیعیانش همین است. جوانان متقی و بطور کل شیعیان متقی را امام زمان بسیار دوست می‌دارد. امام عصر (ارواحنا له الفداه) در کلام رسای خود در خصوص تقواپیشگی اینگونه فرموده‌اند: «فاتَّقُوا اللهَ و سَلِّمُوا لَنا وَ رَدُّوا الامرَ الَینا»[1] از خدا بترسید و تسلیم امر ما شوید و کارها را به ما واگذار کنید.

تقوا در لغت به معنای پرهیز کردن است؛ و در اصطلاح شرع به معنای خویشتن‌داری از محرمات الهی است. در سخن امام صادق (علیه السلام) تقوا یعنی: «آنجا که خداوند دستور داده حاضر باشی، تو را غایب نبیند و آنجا که نهی کرده، تو را مشاهده نکند»[2].

ترک گناه از عوامل مهم تقواست. همه تقوا ترک گناه نیست، تقوا معنای وسیع‌تری دارد. خوش اخلاقی و … . از پیامبر گرامی اسلام (ص) و حضرت علی و امام صادق (علیهم السلام) نقل شده که تقوا جمع تمام نیکی‌هاست[3] و توصیه به آن در صدر وصایای ائمه اطهار (علیهم السلام) بوده است[4].

یکی از وجوه تقوا ترک گناهان است. ترک گناه را حضرت حجه‌ابن‌الحسن (عجل‌الله‌فرجه) بسیار دوست می‌دارند. چون ترک گناه یعنی آدم خواسته خود را فدای خواسته خدا کند. هوسش را فدای خواسته امام زمان کند. چون امام از گناه کردن ما ناراحت می‌شوند. پرونده اعمال ما به خدمت حضرت عرضه می‌شود. پس خودمان را و عمل‌هایمان را تطهیر کنیم. این از انتظارات امام زمان (عج) از ما شیعیان است.

قصد خدا کردن با قلب

قلبمان را به خداخواهی و امام زمان‌خواهی سوق دهیم. به فرموده امام جواد (علیه السلام) : «القَصدُ إلی اللهِ تعالی بالقلوبِ، أبلَغُ مِن إتعابِ الجَوارِحِ بِالأَعمالِ»[5] قصد خدا کردن با قلب، رساننده‌تر از آن است که انسان اعضا و جوارح خود را برای خدا به رنج بیندازد.

اینکه ما جوارحمان را در راه خدا به رنج بیندازیم ما را به خدا نزدیک می‌کند. در این شکی نیست. نماز، بیداری برای نماز شب، روزه گرفتن، جهاد و … ؛ انسان در این کارها اعضا و جوارح خود را برای خدا به رنج می‌اندازد. اما امام جواد (علیه السلام) طبق این حدیث فرموده‌اند که یک کاری رساناتر از این کار است و آن این است که انسان با قلب خود قصد خدا کند.

الان دلها قصد دنیا دارند. همّ و غم همه انسانها این شده که دنیایی مرفه و اندوخته خوبی از دنیا داشته باشند. این قلب، قلب وابسته به دنیاست. اما ما باید برای قلبمان هم برنامه‌ریزی کنیم. بیاییم قلبمان را قلبی خدایی کنیم. آرزوی ما این باشد که به قرب خدا برسیم. انتظار امام زمان (ع) از ما این است که آرزوی ما این باشد که از مقربان امام زمان (علیه السلام) باشیم. به اینها فکر کنیم، تمرین کنیم. این کار ما را به امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نزدیک می‌کند.

توضیحات استاد سید محسن میرباقری درباره انتظارات امام زمان (عج)

توجه به نماز

از دیگر انتظارات امام زمان (عج) از شیعیان توجه آنان به نماز است. نماز ستون دین است و تنها عملی است که روزانه در ۵ نوبت به آن سفارش شده و واجب شمرده شده است. یعنی در ۵ نوبت رو به سوی معبود نمودن و با خدای خویش راز گفتن. مسلم است که امام عصر (ارواحنا له‌الفداه) که ولی خدا بر ماست، نسبت به این امر مهم بی‌تفاوت نبوده و یکی از انتظارات ایشان از ما توجه نمودن به نماز با محافظت و مراقبت از وقت نماز، مراقبت از همه ارکان آن[6]، خشوع، خضوع و حضور قلب در نماز است[7].

چنانکه حضرت صاحب‌الامر (عج) می‌فرمایند: «هیچ چیز مثل نماز، بینی شیطان را به خاک نمی‌مالد، پس نماز بخوانید و بینی او را به خاک بمالید»[8].

جلب محبت اهل بیت (علیهم السلام)

یکی از انتظارات امام زمان (عج) از شیعیانش جلب محبت اهل بیت (علیهم السلام) است. در روایتی از آن حضرت آورده شده است: «پس باید هر یک از شما (شیعیان) کارهایی را که موجب جلب محبت ما می‌گردد، انجام دهد و باید از کارهای (ناپسندی) که خشم و غضب ما را در پی دارد، اجتناب کند. پس (آگاه باشید که) مرگ آدمی ناگهان می‌رسد که دیگر در آن وقت، توبه سودی نمی‌رساند و ندامت و پشیمانی نمی‌تواند او را از عذاب ما برهاند»[9].

امام زمان (ارواحنا لهالفداه) در روایت دیگری در این خصوص فرموده‌اند: «از راست به چپ منحرف نشوید و مقصد خود را با دوستی ما طبق سنت (الهی و نبوی) روشن به سوی ما قرار دهید»[10].

همچنین در تشرف مرحوم علی بغدادی (ره) در مسیر کاظمین به محضر امام عصر (ارواحنا له الفداه)، آن حضرت به مرحوم بغدادی فرموده‌اند: «توجه خود را همراه با محبت و دوستی به سوی ما قرار دهيد و در مسير دستورات روشن و قطعي دين حرکت کنيد که همانا من براي شما خيرخواهي مي‌کنم و خداوند گواه است بر من و شما، و اگر نبود علاقه ما به نيکو بودن شما و رحمت و مهربانيمان بر شما، به سخن گفتن با شما نمی‌پرداختيم»[11].

در داستان تشرف دیگری که آیت الله میرزا مهدی اصفهانی به محضر امام عصر (ارواحنا لهالفداه) داشتند، حضرت به ایشان فرموده‌اند: «طلب معارف و شناخت طریق از غیر مسیر ما اهل بیت عصمت و طهارت مساوی با انکار ماست…»[12].

با توجه به روایات و فرمایشات امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، کاملا واضح و مشخص است که محبت و دوستی اهل بیت (علیهم السلام) و حرکت در مسیر آنان، از انتظارات امام زمان (ارواحنا له‌الفداه) از شیعیان بوده و کوتاهی نسبت به این امر، رنجش و ناراحتی حضرت را در پی دارد.

دعا برای فرج و ظهور آن حضرت

دعا برای فرج و ظهور امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، از دیگر انتظارات امام زمان (عجل الله فرجه) از منتظران است و به قدری برای آن حضرت دارای اهمیت است که در داستان تشرف آقا شیخ حسن سامرایی در سرداب مقدس، حضرت به ایشان فرمودند: «به شیعیان و دوستان ما بگویید که خدا را قسم دهند به حق عمه‌ام حضرت زینب (ع) که فرج مرا نزدیک گرداند»[13].

در روایت دیگری از امام، که در کتاب کمال الدین و تمام النعمه آمده است، حضرت می‌فرمایند: «برای تعجیل در فرج بسیار دعا کنید، که فرج من فرج شما نیز هست»[14]. همچنین در روایت دیگری فرموده‌اند: «من دعاگوی هر مؤمنی هستم که مصیبت جد شهیدم حسین (علیه السلام) را یاد کند و پس از آن برای تعجیل فرج و تائید من دعا کند»[15].

دعای فرج یا دعای عظم البلاء، از جمله دعاهایی است که خواندن آن برای ظهور حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، در زمان غیبت کبری، توصیه شده است.

انتظارات امام زمان (عج) از منتظران در دعای «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ…»

دعای دلنشین «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ وَ بُعْدَ الْمَعْصِيَةِ وَ صِدْقَ النِّيَّةِ…» که از ادعیه ارزشمند امام عصر (ارواحنا له‌الفداه) است نیز بیانگر مجموعه‌ای از انتظارات امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از جامعه منتظر است. این دعا درسنامه گرانبهایی است که گرچه در پیکره نیایش انشا شده، اما آموزنده اوصافی است که مطلوب حضرت ولی عصر (عج) بوده و آراستگی منتظران به چنین صفاتی را برای آنان بایسته و شایسته می‌داند.

انتظارات امام زمان از منتظران و درواقع وظایف منتظران که در این دعا آمده است، به دو دسته کلی وظایف شخصی و فردی و وظایف اجتماعی و سیاسی تقسیم می‌شوند.

نبردن نام امام در مجالس

یکی از انتظارات امام عصر (عج) از شیعیان این است که نام ایشان را در محافل و مجالس خود نبرند. در توقیعی از صاحب الزّمان در کتاب کمال الدین آمده است که «توقیعی به خطی که ما آن را می شناختیم خارج شد [و مشتمل بر این مساله بود که ] هر کس مرا در میان جمعی از مردم به اسم خودم نام ببرد، پس لعنت الهی بر او باد».[16].

حلال و پاک بودن مال و درآمد

یکی از مهم‌ترین انتظارات امام عصر (ارواحنا له‌الفداه) پاک بودن مال و حلال بودن آن است. توقیعات بسیاری از امام عصر به افراد مختلف در این زمینه وجود دارد که در کتاب کمال الدین و تمام النعمه شیخ مفید آورده شده است.

پرداخت خمس

از دیگر انتظارات امام زمان (عج) و سفارش اکید ایشان به شیعیانش، پرداخت خمس مال است. پرداخت سهم امام (علیه السلام) از انتظارات مورد تاکید حضرت بوده و کسانی که آن را نپردازند را به شدت مورد سرزنش و تهدید قرار داده‌اند.

حضرت حجت (عج) در توقیعی فرموده‌اند که اگر کسی درهمی از مال و سهم امام را به حرام بخورد لعنت خداوند و ملائکه و مردم را در پی دارد[17]. همچنین فرموده‌اند: «برای کسی جایز نیست که در مال دیگران بدون اجازه آنان تصرف کند، پس چگونه این کار در مال ما حلال شمرده می‌شود!»[18]. و نیز: «هرکس چیزی از اموال ما را بخورد، همانا آتش می‌خورد و به زودی به صورت در آتش جهنم می‌افتد»[19].

در این زمینه توقیعات بسیاری از حضرت ولی عصر (عج) که برای افراد مختلف فرستاده‌اند، وجود دارد که در کتاب کمال الدین و تمام النعمه شیخ مفید ثبت گردیده است.

مراجعه به علمای دین و راویان حدیث در زمان غیبت

یکی از انتظارات امام زمان (عج) از شیعیان و پیروانش، در زمان غیبت کبری این است که در این دوران، برای هدایت و گره‌‌گشایی از مشکلات به راویان حدیث مراجعه نمایند: «در حوادث پیش‌آمده، به راویان حدیث ما مراجعه کنید؛ زیرا آنها حجّت من بر شما هستند و من حجّت خدا بر آنان هستم»[20].

سخن آخر

منتظران راستین ظهور حضرت مهدی (عج) کسانی هستند که مسئولیت این انتظار را پذیرفته و وظایف خود را در برابر خواسته‌ها و انتظارات امام زمان (عج) به درستی انجام دهند.

در این مقاله ده مورد از انتظارات امام عصر (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) از منتظران واقعی را بیان نمودیم که از جمله آنها تقواپیشگی و ترک گناه، خلوص نیت، توجه به نماز، دعا برای فرج حضرت ولی عصر (عج)، پاکی مال، پرداخت خمس، نبردن نام امام در زمان غیبت کبری  و… است. همچنین مجموعه‌ای از انتظارات امام زمان (عج) در دعای زیبای «اللهم ارزقنا توفیق الطّاعه …» نیز توسط حضرت ولی عصر (عج) برای ما آورده شده است که می‌توانید در مقاله‌ای به همین نام مطالعه بفرمایید.

---

[1] بحار الانوار، ج 53، ص 178.

[2] بحار الانوار، ج 67، ص 285.

[3] مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 11، ص 266.

[4] کلینی، اصول کافی، ج 2، ص 77.

[5] بحار الانوار، ج 75، ص 364.

[6] تفسیر جوامع الجامع، ج 3، ص 66.

[7] روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، ج 14، ص 8.

[8] کمال الدین، ج 2، ص 520.

[9] بحار الانوار، ج 53، ص 174، ح 7.

[10] همان، ص 179، ح 9.

[11] همان، ص 179.

[12] ابواب الهدی، ص 46.

[13] شیفتگان حضرت مهدی (عج)، ج 6، ص 198.

[14] کمال الدین، ج 2، ص 478؛ الغیبه، ص 292-293، ح 247.

[15] مکیال المکارم، ج 2، بخش 6

[16] کمال الدین، ج 2، ص 236.
(برخی از علمای شیعه حرمت تسمیه حضرت مهدی علیه السلام با نام را مخصوص مواردی که خوف خطر باشد می‌دانند.)

[17] کمال الدین، ج 2، ص 306.

[18] کمال الدین، ج 2، ص 521.

[19] همان.

[20] بحار الانوار، ج 53، ص 177، ح 8.