اگر نماز نخوانیم چه می‌شود؟
گاهی در جامعه با انسان‌هایی مواجه می‌شویم که به ظاهر با اخلاق هستند. مثلا دروغ مطلقا نمی‌گوید، به همسایه‌ها کمک می‌کنند، انسان‌های فهیمی هستند، شایستگی‌های اجتماعی را دارند، خدا را هم قبول دارند، اما نماز نمی‌خوانند. این چنین انسانی که تمام عمرش راستی بوده است ولی نماز نمی‌خواند چه وضعیتی خواهد داشت؟ اگر نماز نخوانیم ولی از هر جهت با اخلاق باشیم وضعیت بقیه اعمال ما چطور می‌شود؟ پاسخ این سوال را از زبان دکتر میرباقری خواهیم شنید. در این مقاله ویدیوی استاد و متن پاسخ را مشاهده خواهید کرد.
ویدیو: اگر نماز نخوانیم چه می‌شود؟
کسی که معتقد به اسلام است اما نماز نمی‌خواند
این سوال خیلی مهمی است الان یک کسی مسلمان است. پدرش مسلمان است. خانواده‌اش هم مسلمان است. اما نماز نمی‌خواند. البته معتقد به نماز هست، اما نمی‌خواند. تکلیف این شخص چیست؟
دین برای او فایده‌ای نخواهد داشت
پاسخ استاد: اگر معتقد باشد به نماز و نمی‌خواند از دین خارج نمی‌شود ولی دین او برای او فایده‌ای نخواهد داشت.
کفر عملی
سوال: اگر نماز نخوانیم ایمانمان چطور است؟ آیا این شخص که نماز نمی‌خواند کافر می‌شود؟
پاسخ: کافر به معنای کفر اعتقادی نیست ولی کفر عملی دارد. کسی که اعتقاد دارد خدا را قبول دارد و می‌داند نماز هم باید بخواند ولی تنبلی می‌کند و نماز نمی‌خواند. کسانی که در این وضعیت هستند، اولا عمدا ترک نماز می‌کنند.
نماز ستون و رکن دین است
در روایات گفتند دعائم اسلام، ۵ چیز است: نماز، روزه، زکات، حج و ولایت. دعائم یعنی چی؟ یعنی ستون، ارکان. ارکانی که اسلام روی آنها سوار است. اسلام ۵ ستون دارد: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت. هرکدام از این‌ها اگر عمدا ترک شود در روایات و آیات ما برای آن تعبیر «کفر» آورده‌اند. حتی حج همین‌طور است. در قرآن آمده: «وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا ۚ وَمَنْ کَفَرَ …».[1] حج بر مردم واجب است. اگر کسی کفر بورزد یعنی مستطیع بشود و عمدا به حج نرود … . این هم تعبیر کفر آمده است. برای ترک نماز هم تعبیر کفر است. منتها این کفر فقهی نیست. یعنی کفری که انسان را از حوزه دین خارج کند نیست. اگر توبه کرد، برگشت و جبران کرد خدا می‌پذیرد.
در قیامت پرونده عمل برای او تشکیل نمی‌شود
ولی اگر تارک نماز باشد تا نماز را برنگردد و توبه نکند پرونده عمل برای قیامت برای او تشکیل نمی‌شود. یعنی بقیه اعمال، روی زمین می‌ماند. روایات فراوان دارد. روایت در کافی است از امام صادق علیه السلام: وضعیت نماز مثل وضعیت ستون خیمه است تا ستون برپاست طناب‌ها، میخ‌ها و چادر کارآمد هستند و کار خودشان را می‌کنند. اما اگر بشکند: «وَ إِذَا اِنْکَسَرَ اَلْعَمُودُ لَمْ یَنْفَعْ طُنُبٌ وَ لاَ وَتِدٌ وَ لاَ غِشَاءٌ».[2] اگر بشکند هیچ چیز به درد نمی‌خورد، خیمه می‌خوابد بقیه کارها خیمه‌ای را درست نمی‌کند.
از پیغمبر اکرم (ص) است که: «لِکُلِّ شَیْءٍ وَجْهٌ وَ وَجْهُ دِینِکُمُ اَلصَّلاَهُ».[3] هر چیزی صورتی دارد. صورت دین شما نماز است. یعنی اگر کسی نماز را کنار بگذارد بقیه اعمال را نگاه نمی‌کنند. برای مثال ما قبل از انقلاب کنکور که می‌دادیم هر دانشگاهی جدا کنکور می‌گرفت. مثل حالا سراسری نبود. الان خیلی راحت شده. ما آن زمان یک بار می‌رفتیم شیراز، یک بار تبریز، یک بار تهران. هر کدام هم یک بروشوری داشتند. دانشگاه شیراز در بروشورش نوشته بود که ما اول ورقه زبان را تصحیح می‌کنیم، اگر نمره آوردید بقیه ورقه هایتان را نگاه می‌کنیم. اگر نه، بقیه را اصلا نمی‌بینیم. عین این مطلب در روایات ما برای نماز آمده است. می‌گویند اگر نماز برود کنار؛ کسی اهل نماز نباشد، به بقیه اعمال او نگاه آخرتی نمی‌شود. پس نمی‌شود نماز نخوانیم ولی بگوییم بقیه اعمالمان خوب است.
آیا بقیه اعمال ازبین می‌رود؟
سوال: الان یک آدمی را می‌شناسیم که مطلقا دروغ نمی‌گوید، به همسایه هایش کمک می‌کند، انسان بسیار فهیمی هست، از هر جهت خوب است، شایستگی های اجتماعی را دارد، اما نماز نمی‌خواند، خدا را هم قبول دارد، نماز نمی‌خواند، تعمدا هم نمی‌خواند، می‌گوید اصلا معتقد نیستم به این‌ها؛ این چنین انسانی که تمام عمرش راستی بوده است، دروغ هم نگفته و … ولی نماز نمی‌خواند، آیا تمام اعمالش ازبین می‌رود؟
اعمال نیک در همین دنیا پاسخ داده می‌شود
پاسخ استاد: اعمال خوب برای دنیا اثر دارد. در متون دینی ما گفتند که خداوند به اعمال خوب در همین دنیا اثر می‌دهد. مثلا آن شخص خوشنام می‌شود، محبتش در دل مردم می‌افتد، آثار خودش را دارد. یعنی در حقیقت وقتی این شخص برای آخرتش کار نمی‌کند خودش هم قصد آخرت ندارد. اگر قصد آخرت داشته باشد باید نماز بخواند. پس نماز که نمی‌خواند به آخرت معتقد نیست. پس خدا نتیجه دنیایی به او می‌دهد. در آخرت از خدا طلبی نخواهد داشت. یعنی همین جا تصفیه می‌شود و با همین خوشنامی و این‌که با شایستگی از او یاد می‌کنند و مثلا برکت به او می‌دهند مرض و گرفتاری را از سر راهش برمی‌دارند و … .
اگر نماز نخوانیم آخرت ما چه می‌شود؟
اما چنین شخصی برای آن دنیایش چه اتفاقی می‌افتد؟ در آن دنیا او می‌ماند و محاسبات اعمال آخرتی. قطعا پیش خدا مورد مواخذه است. چون واجب ترین فرائض بندگی در پیشگاه خدا را انجام نداده است.
سوال دیگر این است که از منظر دینی به هر حال این آدم جهنمی است یا بهشتی است؟ چون اگر بخواهیم به این صورت نگاه بکنیم طبیعتا چنین آدمی حسابش در این دنیا تصفیه شده و یک سری بدهی فقط دارد. آن دنیا هم که برود طبق آن تعابیر که بیان شد، اصلا هیچ‌کدام از اعمالش نگاه نمی‌شود. پس تکلیف این آدم چه می‌شود؟
پاسخ: همین‌طور است. بنابر قاعده باید بگوییم که مورد مواخذه و عذاب است ولی یک بحث دیگری هم هست که در قیامت دو باب باز است. یک باب محاسبه و یک باب مغفرت و رحمت. چه بسا رحمت خدا به دلایلی شامل حال او بشود. شفاعت هم از ابواب رحمت خدا است. اما اعمال خود او موجب نجاتش قطعا نخواهد شد. این مسلم است. ولی ممکن است خداوند چون انسان خوش قلبی بوده است آن وقت مغفرتش را شامل حال او کند. چون تنها چیزی که گفته شده بخشش به آن نمی‌خورد شرک است. غیر از شرک، امکان دارد بخشیده شود: «إِنَّ اللَّهَ لَا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِکَ لِمَنْ یَشَاءُ».[4]
یعنی ما خودمان را بجای خدا نگذاریم که قضاوت بکنیم. بگذاریم خداوند خودش قضاوت بکند. ولی آن‌چه مسلم است این است که کسی که نماز نمی‌خواند اعمالش در آنجا نمره‌ای برایش نیست.
[1] سوره آل عمران، آیه ۹۷.
[2] عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ : مَثَلُ اَلصَّلاَهِ مَثَلُ عَمُودِ اَلْفُسْطَاطِ إِذَا ثَبَتَ اَلْعَمُودُ نَفَعَتِ اَلْأَطْنَابُ وَ اَلْأَوْتَادُ وَ اَلْغِشَاءُ وَ إِذَا اِنْکَسَرَ اَلْعَمُودُ لَمْ یَنْفَعْ طُنُبٌ وَ لاَ وَتِدٌ وَ لاَ غِشَاءٌ. [الکافی ج۳ ص۲۶۶]
[3] عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَلَیْهِمَا اَلسَّلاَمُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ : لِکُلِّ شَیْءٍ وَجْهٌ وَ وَجْهُ دِینِکُمُ اَلصَّلاَهُ فَلاَ یَشِینَنَّ أَحَدُکُمْ وَجْهَ دِینِهِ … .[الکافی ج۳ ص۲۷۰]
[4] سوره نساء، آیه ۴۸.
