تأثیر بوی خوش در سلامتی

استفاده از بوی خوش یکی از توصیه‌های اسلام است که در طب سنتی و طب روز هم به آن سفارش شده است. روایح یا بوهای خوش هم در حفظ سلامتی روح و جسم موثرند و هم خواص درمانی دارند. در این مقاله تأثیرات بوی خوش در حفظ سلامتی را بیان می‌کنیم و خواص برخی از رایحه‌ها را بررسی می‌نماییم. عناوین مطرح شده در این مقاله عبارتند از:

• استعمال بوی خوش
• آثار بوی خوش
  • بهره‌مندی مغز و قلب
  • ارتقای یادگیری، تربیت و حافظه
  • تمرکز ذهنی
  • خوش اخلاقی
• خواص رایحه نعنا
• خواص رایحه لیمو
• خواص رایحه اسطوخودوس
• خواص رایحه گلاب

استعمال بوی خوش

بوهای خوش از عواملی هستند که چه در طب ایرانی و چه در توصیه‌های سلامتی بخش اسلام و حتی در یافته‌های طب نوین از اثر آن در تقویت قوای مغزی و ایجاد آرامش و اثر آن بر قلب و قوای قلبی غافل نشدند، اشاراتی شده است و تأکید شده که روایح چقدر می‌توانند در حفظ سلامت و بیماری یا افزایش توانایی‌ها و قوا تأثیر بگذارند.

یک بحث‌های تفکیکی هم در این مورد انجام شده است که چه رایحه‌ای بر چه عملکردی بیشتر اثر دارد تا بتوانیم در همین حد خلاصه بیان می‌کنیم تا از آن‌ها استفادۀ عملی ببریم.

آثار بوی خوش

استفاده از بوی خوش آثاری دارد که در ادامه به بررسی مهمترین آنها می‌پردازیم:

۱. بهره‌مندی مغز و قلب

بوها اثر مستقیم و بی‌واسطه‌ای روی مغز دارند، همچنین بوها به واسطۀ این‌که از راه هوا وارد می‌شوند یعنی شما به واسطۀ هوا ذرات حامل عطر یا رایحه خوب یا رایحه بد را استنشاق می‌کنید و می‌رسانید. از طرفی هوا از دیدگاه طب ایرانی غذای قلب است، غذای روح است و ارتباط مستقیمی با پرورش روح و قلب دارد، لذا اثر مستقیم بر قلب دارد.

پس هم مغز و هم قلب بی‌واسطه از اثر بوها خیلی کوتاه مدت و خیلی سریع بهره می‌برند، یعنی اثر آن‌ها به سرعت به مغز و به قلب می‌رسد، نیازی نیست که چرخه‌های آماده سازی را طی کند و به همان نسبت هم بوی بد و نامطبوع و نامطلوب موجب آزار و اختلال افعال (چه افعال مغزی و چه افعال قلبی) می‌شود.

علم رایحه‌ درمانی یک علم خیلی مفصلی است و آروماتراپی الآن یکی از شاخه‌های طب مکمل خیلی قوی است و روی آن خیلی کار می‌شود و به عنوان یک مکمل در کنار بسیاری از علم‌های دیگر از آن استفاده می‌شود که چطور روی قوای دماغی یا قوای قلبی تأثیر بگذارند، حتی برای درمان بیماری‌ها نه فقط برای پیشگیری یا افزایش قوا از آن استفاده کنند.

ما در توصیه‌های سلامتی بخش دینی هم بسیار توصیه داریم. حتی رسول خدا (ص) می‌فرمایند: بوی خوش شادی می‌آورد.[1] فرح عامل اصلی افزایش قوا است. یعنی عامل اصلی بهره‌مندی از قوای اعضای رئیسه در ما بستر فرح است.

فرح بسیار کارگشا است و بوی خوش به کلام مستقیم رسول خدا (ص) فرح را ایجاد می‌کند، عامل خیلی مؤثری است و حتی حضرت رسول (ص) مستقیماً فرمودند که بوی خوش قلب را تقویت می‌کند[2] یعنی حتی اثر تقویتی آن هم در روایت اشاره شده است. بدانید که می‌توانید با ایجاد بوی خوش از آن استفاده کنید، حالا این‌که چه نوع بویی باشد و در چه فضایی باشد، مهم است. فقط بدانید که این بوها می‌توانند در مقاطع مختلف کارهای مختلفی انجام بدهند.

۲. ارتقای یادگیری، تربیت و حافظه

تأثیر بوها بر شاخه‌های مختلفی در بحث تربیتی، آموزشی ما وارد می‌شود. یکی این که بوها می‌توانند عمق یادگیری را زیاد کنند یعنی این‌که شما یک مبحثی برای آموزش دارید و می‌خواهید فرد یاد بگیرد، فرد هم در فضای آموزشی خود این را یاد می‌گیرد، امّا این‌که چقدر این مطلب عمیق شود، نهادینه شود و باقی بماند یعنی مطلب به خوبی و عمیق آموخته شود، می‌توانید از تأثیر بوها استفاده کنید. بوی خوش می‌تواند این اثر را داشته باشد.

به یاد داشته باشید که بوی خوش به طور کلی بدون تفکیک این اثرات را دارد، حالا به صورت تفکیکی هم به آن اشاره‌ای خواهیم کرد. بوی خوش می‌تواند حافظه را تقویت کند یعنی بوی خوش در به خاطر سپردن و حفظ کردن مطالب هم بسیار مهم است. به یاد داشته باشید یادگیری یک امر است و به حافظه سپردن و نگه داشتن آن چیزی که آموخته شده یک امر دیگری است که خیلی مهم است و باید حتماً از هر دو غافل نشویم.

۳. تمرکز ذهنی

سومین اثر بوی خوش بر تمرکز است. یعنی تحقیقات علمی به طور واضح نشان دادند که برخی از عطرها به طور خاص و کلاً بوهای خوش می‌توانند تمرکز فرد را افزایش دهند.

۴. خوش اخلاقی

باز هم اثر دیگری از بوهای خوش در تحقیقات به دست آمده است و آن هم اثر بوها بر اخلاق است. یعنی مثبت یا منفی شدن رفتارهای افراد است یعنی روی بحث اخلاقی هم بوها تأثیر می‌گذارند، بدخلقی‌ها، خوش رفتاری‌ها، انعطاف‌پذیر‌ی‌ها، عصبانیت و خشمگینی‌ها و انواع عکس العمل‌های رفتاری و اخلاقی هم تحت تأثیر بوها هستند و در محیطی که می‌خواهید فضای تربیتی خود را بسازید غافل نشوید از این‌که این بوی خوش چقدر می‌تواند تأثیر مستقیم بگذارد.

روی احساسات تأثیر دارد، روی عمق یادگیری تأثیر دارد، روی بهره‌وری از توانایی‌های مغزی و قلبی تأثیر دارد که هر کدام از آن‌ها بحث مفصلی دارند.

خواص رایحه نعنا

امّا می‌خواهیم یک کمی هم بحث تفکیکی را بگویم که برای شما بهرۀ عملی داشته باشد. یکی از رایحه‌هایی که خیلی در مورد آن‌ها کار شده است و تحقیقات علمی روی آن‌ها زیاد انجام شده است، رایحه نعناع است.

۱. افزایش انرژی

 از رایحه روغن نعناع برای افزایش انرژی خیلی استفاده می‌شود. فرض کنید شما می‌خواهید در یک فضایی فرد کار جسمی انجام بدهد مثلاً در یک جایی مثل ورزشگاه فرد می‌خواهد مسابقۀ ورزشی انجام بدهد، از انرژی و توانایی‌های عضلانی خود استفاده می‌کند یا این‌که می‌خواهید یک مدت طولانی یک کاری را مدام انجام بدهد و نمی‌خواهید انرژی فرد در این مدت زمان افت پیدا کند، برای تقویت روح، تقویت جسم می‌توانید از رایحه نعناع استفاده کنید. حتی تمرکز و آرام‌سازی ذهن هم در آزمایشات و تحقیقات از بوی نعناع گزارش شده است، در این زمینه هم می‌توانید از آن استفاده کنید.

۲. تقویت حافظه

بوی خوش نعناع برای افزایش و تقویت حافظه و این‌که مغز بتواند عملکرد مضاعف داشته باشد نیز مفید است. یعنی هم از قوای خود استفاده کند و هم بتواند بیش از آن چیزی که توان دارد به حفظ او کمک شود.

گاهی از یک عطرهایی مثل گشنیز برای کسانی که مغزهای گرمی دارند و از عطر زنجبیل برای کسانی که مغزهای سردی دارند، از این دو عطر بیشتر استفاده می‌کنند. همین تحقیقات تقویت حافظه روی عطر لیمو یا عطر اکلیل کوهی که همان رزماری است و آویشن هم انجام شده است، دیدند این‌ها هم می‌توانند در تقویت حافظه و تمرکز تأثیر داشته باشند، شما هم می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.

خواص رایحه لیمو

عطر لیمو که اشاره کردم خیلی کارایی دارد.

۱. تقویت قوای مغزی و تسکین

 بوی خوش لیمو نه تنها حافظه را خوب می‌کند، نه تنها عملکرد مغز و قوای مغزی را دو چندان می‌کند، بلکه روی تسکین دهندگی یعنی این‌که احساس بی‌قراری، احساس ناآرامی را به حالت سکون نزدیک می‌کند. یعنی تسکین بخش است و از آن برای تخلیۀ ذهن  استفاده می‌کنند. یعنی آن ذهن شلوغ و افکار مزاحم و غیره را عطر لیمو خیلی می‌تواند کمک کند که برطرف شود و شلوغی ذهن را کم کند و همچنین بحث افزایش تمرکز هم دربارۀ لیمو گفته شده است و در تحقیقات آمده است که می‌تواند این اثر را هم داشته باشد.

۲. کنترل عصبانیت

عطر لیمو را در عصبانیت‌ها هم آزمایش کردند، یک سری تحقیق داریم افرادی که خیلی عصبانی می‌شوند و خیلی خشمگین می‌شوند، اگر از عطر لیمو استفاده کنند یا در فضای کار خود عطر لیمو دائماً پخش شود، این فرد می‌تواند عصبانیت خود را بهتر کنترل کند. روی بحث اخلاقی و بحث اعراض نفسانی هم مستقیماً می‌تواند این اثر را داشته باشد.

۳. تقویت حافظه و تمرکز

باز دوباره روی افرادی تحقیق شده که کارهای روزانۀ خود را فراموشی می‌کردند. وسایل خود را جا می‌گذاشتند، بچه‌هایی که فراموش کار شدند یا در املاء کلمه‌ای جا می‌اندازند و یک کارهایی می‌کنند که نشان از این است که تمرکز خوبی ندارند و فراموش کار یا کم حافظه شدند.

در این مورد از عطر اکلیل کوهی هم در آزمایشات استفاده کردند، دیدند بین 60 تا 75 درصد کارایی مغزی آن‌ها بالا می‌رود و اگر این بو را دائم استنشاق کنند یا از این عطر روی لباس یا فضای کاری و درسی استفاده کنند، فراموش کاری تا حدی می‌تواند کاهش پیدا کند.

خواص رایحه اسطوخودوس

یکی دیگر از رایحه‌های خیلی مهم رایحه اسطوخودوس است. حس بسیار خوب و آرامش ایجاد می‌کند. اگر کسانی هستند که خیلی ناآرام هستند، کودکان و جوانانی هستند که اضطراب و استرس آن‌ها زیاد است، حتی خواب بدی دارند می‌توانید از عطر اسطوخودوس استفاده کنید.

خواص عطر گلاب

 در همۀ این حالات عطر گلاب (گل سرخ) هم آزمایشات بسیار خوبی را پس داده است، خصوصاً در طب ایرانی روی عطر گلاب برای انواع افزایش قوای مغزی و قلبی خیلی تأکید می‌شود. بوی خوش گلاب خواص فراوانی دارد.

دکتر مژده پورحسینی

---

[1]. مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏16، ص367.

[2]. َ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) الطِّيبُ يَشُدُّ الْقَلْبَ. الكافي (ط – الإسلامية)، ج‏6، ص510.