تأثیرات خجالت بر سلامتی

خجالت یکی از حالات روحی روانی است که در طب سنتی ایران به آن پرداخته شده است. خجالت در سلامتی انسان موثر است و می‌تواند از کارایی قوای جسمی و ذهنی انسان بکاهد. در این مقاله قصد داریم تأثیرات خجالت بر سلامتی را بررسی کنیم. برخی از عناوین مطرح شده در این مقاله عبارتند از:

• خجالت
• ماهیت خجالت
• تأثیرات خجالت
  • سرد کنندۀ قلب
  • ضعیف کنندۀ قلب
  • تحلیل رفتن قوای حیاتی
  • عدم اعتماد به نفس و خودسرکوب‌گری

خجالت

در این مقاله می‌خواهیم در مورد نحوۀ مقابلۀ صحیح با خجالت و گوشه‌گیری صحبت کنیم، دربارۀ اهمیت این مقابله. البته شیوه‌ها و روش‌ها و ریز رفتارهای کاربردی را باید در بحث‌های تخصصی دنبال کرد، این‌جا می‌خواهیم اشاره کنیم که اگر قرار است شما یک امر تربیتی صحیح و موفق را پیگیری کنید، پایه‌ریزی کنید و به نتایج مطلوب نهایی برسید، از مهم‌ترین دشمن‌های این مسیر و مخرب‌های این مسیر حس خجالت یا گوشه‌گیری در فراگیر شما یا نوآموز شما است که عمدتاً در کودکان بیشتر است و اگر اصلاح نشده باشد می‌تواند تا بزرگسالی و جوانی هم ادامه پیدا کند.

ماهیت خجالت

خجالت یا خجلت یک ترکیبی از فرح و فزع است، در طب ایرانی خجلت را امری ترکیبی از فرح و فزع می‌دانند. فرح خود یک عرض نفسانی است، فزع یا ترس هم یک عرض نفسانی است، این دو وقتی با هم جمع می‌شوند، فرد نمی‌تواند تداوم و توقف در یکی از این دو یعنی در فرح دائم یا در فزع دائم داشته باشد و دائم بین این دو نوسان می‌کند، حالی از خجالت برای او پیش می‌آید. به این علت است که به قول طب ایرانی دائم رنگ به رنگ می‌شود، گاهی سرخ می‌شود و گاهی زرد می‌شود.

هر وقت در موقعیت فرح قرار می‌گیرد و احساس می‌کند می‌تواند بروز بدهد، رنگ خوش و سرخ پیدا می‌کند و هر وقت در حالت ترس قرار می‌گیرد، احساس می‌کند نمی‌تواند خود و توانایی‌ها و شخصیت خود را بروز بدهد، حال فزع پیدا می‌کند، زرد می‌شود و این رنگ به رنگ شدن یکی از نشانه‌های ترکیبی بودن رویداد روانی خجلت است.

تأثیرات خجالت

در ادامه قصد داریم تأثیرات خجالت بر سلامتی جسمی، روحی و ذهنی را بررسی کنیم.

۱. سرد کنندۀ قلب

خجلت سرد کنندۀ قلب است، خجالت هم به واسطۀ سردی قلب به وجود می‌آید و تشدید می‌شود و هم به واسطۀ خجالت قلب سردتر می‌شود. یعنی مثل یک سیکل معیوب دائماً خود را تشدید می‌کند. بنابراین باید یک جایی این سوء مزاج سرد قلب را درمان کرد، حالا یا به واسطۀ تدابیر با خوراکی‌ها، با اصلاح رفتار، با اصلاح خواب و بیداری، ورزش و غیره، یا باید نزد طبیب رفت و اگر این سوء مزاج قلب شدید بود با دوا و درمان اصلاح کرد، در حدی که فرد توانایی پذیرش آن را داشته باشد.

۲. ضعیف کنندۀ قلب

متأسفانه خجالت مضعف قلب هم هست. یعنی نه تنها قلب و قوای قلبی را سرد می‌کند، بلکه ضعیف هم می‌کند و قلبی که ضعیف شد تمام افعال و توانایی‌ها و استعدادهای آن هم فروکش می‌کند، ضعیف می‌شود که موضوع اصلی بحث تربیتی و پرورشی و آموزشی است که می‌تواند لطمۀ بزرگی به مسائل آموزش و تربیت بزند.

۳. تحلیل رفتن قوای حیاتی

می‌دانید قوای حیوانی همان قوای حیاتی است. قوای حیوانی یا حَیَوانی یا حیاتی قوایی هستند که از قلب روییده می‌شوند و حیات را در بدن نشر می‌دهند و نشاط و سرزندگی را در بدن نشر می‌دهند. همۀ این قوا تحت مدیریت قلب هستند که متأسفانه اگر قلب ما ضعیف یا سرد شد این قوا هم به تحلیل می‌روند و فرد نمی‌تواند از قوای خود به درستی استفاده کند. بنابراین نوعی ضعف و نارسایی از افعال و رفتار او خصوصاً در افعال و رفتار قلبی او ایجاد می‌شود.

۴. عدم اعتماد به نفس و خودسرکوب‌گری

عدم توانایی نفس و ابراز وجود از عوارض خجالت است. اظهار عقیدۀ نامناسب یا عدم توانایی اظهار عقیده از عوارض خجالت است. غلبۀ بیمارگونۀ سرزنش و خودسرکوب‌گری از عواض این خجلت و گوشه‌گیری است و تحقیر یا کوچک شمردن شخص هم از عوارض آن است، این‌ها مشکلاتی است که به دنبال خجالت پیش می‌آید و تا درمان نشود و جلوی این خجالت گرفته نشود، امور تربیتی و پروراندن این فرد، این کودک و این جوان تقریباً غیر ممکن یا بسیار سخت خواهد شد. پس یکی از راهکارهای موفقیت در امر تربیت جلوگیری و مقابله با مشکل روحی خجلت و گوشه‌گیری است.

دکتر مژده پورحسینی